Dvöl - 01.07.1938, Síða 12

170
D V Ö L
Svo telur klukkan níu slög, þau
miskunnarlausustu, er hún á til.
Svefn er þurrkaður af augum,
tómleiki ásjóna falinn bak við lici
og púður. Gatan er krök af fólki.
Augu ofan úr sveit gætu haldið
að svona prúðbúinn skari væri
allur á leið til kirkju, en ekki til
vinnu sinnar í búðir og skrifstof-
ur. Eftir mjúkum, fáguðum hönd-
um þessa fólks renna flóknir við-
skipta- og verzlunarþræðir alþjóð-
ar, þessir voldugu örlagaþættir,
sem tímanleg heill og hagsæld
hvers er svo mjög af snúin.
Um níu á kvöldin skiptir um
svið. Pá eru það bíó og kaffihús,
sem setja svip sinn á bæinn. All-
ur miðhluti hans bergmálar af
glym þeirra. Seiður áfengra tóna
trylla hug vaxandi æsku. í fangi
næturinnar vaggar hún sér á öld-
um jazzins og gleymir sér við
lostuga drauma.
Áhrifamesti alþýðuskóli hvers
bæjar er áreiðanlega bíóin, og
það þó þau starfi án íhlutunar
fræðslumálastjórnar. Þar sezt
hver óbreyttur maður í hliðskjálf
og sér of heim allan. Þar er
landafræðin með fossahljóði,
náttúrufræðin kvik lífs og sagan
upprisa löngu dáinna manna, eins
og lúður efsta dags hefði hljóm-
að. Fyrir eina-krónu-og-fimm-tíu
sjá menn úr sætum sínum kvöld-
sól kveikja glóð á tindum Alp-
anna, lönd gullepli undir dökk-
bláum himni og iðandi kös fjar-
lægra heimsborga. Og meðan
lærðir uppeldisl'eiðtogar kenna
skólabörnum enn meira um mis-
mun kynjanna, veita bíóin korn-
ungum drengjum og stúlkum
svo að segja allar vígslur í hun-
helgum kynferðismálanna. 1 þess-
um æðsta Iýðskóla bæjanna læra
menn einnig í æsar hátterni tízku-
mannsins, tileinka sér mjúka, per-
sónulausa framkomu hans, teyga
í botn hæpna siðaskoðun hans.
Unglingi í bæ, stöddum á
gelgjuskeiði á hættulegri strönd.
geta bíóin orðið hættulegur skóli.
í einfeldni síns rómantíska hjarta
hættir honum við að ganga til
fulls á hönd þessa glæsilega, fjar-
læga lífi, skríða í lotning að fót-
um þess, dýrka það. Og út geng-
ur hann eirðarlaus — barn „faust-
ískrar menningar“. —
Ekkert mun annað fremur cin-
kenna líf höfuðborgarinnar, en
blind, vitstola hneigð eftir því,
að ganga öllu erlendu á hönd og
móðursjúkleg hræð^sla við að
stíga öðruvísi fæti niðjur en er-
lendar þjóðir. í öllum háttum
framkomu og tízku er þetta aug-
ljóst. En auðvitað gætir þó mest
áhrifa frá danskri menning og lífi,
vegna náinna tengsla við Kaup-
mannahöfn.
Norski rithöfundurinn Hulda
Garborg virðist hafa opin augu
fyrir öllu þessu, eftir grein áð
dæma, sem eftir liana birtist í
,,Samtiden“ 1934. Hún kemst þar
inná að ræða um sjálfstæði ís-