Búnaðarrit - 01.01.1966, Page 229
VINDSKÝLING Á ÍSLANDI
223
2. Uppblástur á íslandi
Á mörgum stöðum á Islandi sjást einnig álirif uppblást-
urs. Þegar í nágrenni Reykjavíkur, í hinu trjálausa liér-
aði, lýsir tjónið sér sem örfoka land.
Saga landsins gefur til kynna, að á fyrri öldum liafi
einnig á Islandi verið stór svæði skógi vaxin í dölum og
á flatlendi, með ströndum fram og í fjallahlíðum. Eftir
eyðingu trjágróðursins liófst uppblásturinn. Nii til dag&
sjást enn þá jarðvegsleifar, er sýna, hversu hátt jarðvegs-
yfirborðið hefur forðum verið yfir grjót- og malarlög
þau, sem nú mynda yfirborðið.
Meðan ég starfaði sem ráðunautur Veðurstofu Islands
í umboði Sameinuðu þjóðanna, — Alþjóðastofnunar veð-
urfræði í Genf, — frá 1. september til 31. október 1963,
hafði ég mörg tækifæri til að sjá tjón af völdum upp-
blásturs. Mér var falið að gera tillögur um veðurfræðileg
byrjunarverkefni í þágu landbúnaðarins með tilliti til
jarðvegsástands og skilyrða til landbúnaðar. Ennfremur
að gera tillögur um, hvernig megi að vissu marki bæta úr
skaðlegum áhrifum veðurs og veðurfars á jarðveg, jurtir
og dýr. Nauðsynlegt var að gera athuganir á eðlisfræði-
lcgurn eiginleikum jarðvegs, sem að nokkru leyti er til
orðinn úr lirauni, móbergi og ösku.
Milli Geysis og Gullfoss sjást t. d. glögg einkenni upp-
hlásturs. Það svæði var athugað og ein af hinum svepp-
mynduðu jarðvegseyjum (rofnm) nákvæmlega rannsök-
uð með tilliti til samsetnings jarðvegsins. Á 1.—3. mynd
sjást Ijóslega hinar uggvænlegu verkanir vinda á jarðveg
og jurtir. Vindurinn í námunda við jörðina hefur mest
áhrif við efri fláabrún og í kverkinni (3. mynd 3 og 4).
Hér er jarðvegurinn mjög smákornóttur, og hann veitir
vindinum litla mótstöðu. Vindurinn herjar á þessa staði
og þyrlar burtu jarðvegs- og plöntuhlutum. I kverkinni,
sem vindurinn myndar, verður stormurinn hamslaus.