19. júní - 19.06.1990, Blaðsíða 24

í broddi fylkingar
100.000 manna
kröfugangu í Wa-
hington áriö1978.
Krafist varbreyt-
inga á stjórnar-
skrá Bandaríkj-
anna(The Equal
Rights Amend-
ment) sem
tryggði konum
sömu réttindi og
körlum og öll þau,
sem þátttóku í
göngunnivoru
hvitklædd og báru
litinagultog
fjólublátt til að
heiðra minningu
brautryðjenda
kvenréttindabar-
áttunnar.
þessu, mannlegu samfélagi
til heilla og framfara á
ókominni tíð?
í bókum sínum greinir
Betty Friedan ríkjandi að-
stæður á hverjum tíma af
skarpskyggni og stórri yfir-
sýn. Jafnframt eru þær sem
vegvísir að næsta stigi þeirr-
ar þróunar, sem yfir stendur
hverju sinni, og framsýni
hennar er með ólíkindum.
Bækur hennar eru ágæta
læsilegar, hún er einatt
hvassyrt, aldrei þó stórorð,
þarf ekki á því að halda.
Framsetning er beinlínis
skemmtileg, og athuga-
semdir hennar eru hárbeitt-
ar. Ævinlega virðist hún
vera skrefi á undan sinni
samtíð, spyr réttra spurn-
inga og aðkallandi.
I fyrstu bók
sinni, Þjóðsagan um kon-
una, lýsir Betty Friedan
þeim umskiptum, sem verða
í Bandaríkjunum á eftir-
stríðsárunum, þegar heil
kynslóð faglega menntaðra
kvenna er beinlínis send
heim, þótt um ágætlega
hæft vinnuafl væri að
ræða. í sama mund upp-
hófst sérkennileg dýrkun á
hinni kvenlegu hlédrægni,
hinu óvirka ósjálfstæði.
Þessu andrúmslofti lýsir
hún ítarlega og styður frá-
sögn sína mörgum dæmum
frá viðtölum við konur vítt
og breitt um Bandaríkin.
Viðmælendur hennar eru
miðstéttarkonur, margar
hverjar skólagengnar eða
hafa haft tækifæri til mennt-
unar. Flún er einatt stödd í
úthverfum stórborga, í ein-
býlishúsum hjá barnmörg-
um fjölskyldum.
Flenni finnst vera eitthvað
meira en lítið bogið við það
hvernig bandarískar konur
lifi lífi sínu, og spurningarn-
ar hrannast upp hver af ann-
arri.
Hún sér ekki betur en
endaskipti hafi orðið á
vandamálum kvenna. Á fyrri
tíð var barist fyrir því, að á
konuna væri litið sem jafn-
ingja og jafnoka karlmanns-
ins, og jafnir möguleikar
henni til handa voru tak-
markið, sem stefnt var að.
Þá voru hindranir á þeirri
leið hin raunverulegu
vandamál, sem bar að leysa.
Nú aftur á móti var lang-
helst litið á konuna innan
þess ramma, sem kynferðið
markaði henni. Aðlögunar-
vandkvæði hennar gagn-
vart húsmóðurhlutverkinu
var orðið hið knýjandi, að-
kallandi vandamál, en ekki
þær hindranir sem skerða
möguleika hennar á að
njóta sín sem sjálfstæður
einstaklingur. Og Betty Fri-
edan spyr: Hvar endar þetta,
hvert leiðir okkur sú þróun,
að konurnar lagi líf sitt að
fyrirmyndum sem bjóða
þeim að afneita eigin skyn-
semi, taka hana hreinlega
úr sambandi? Hvaða afleið-
ingar getur það haft í för
með sér, að stúlkur alast
upp samkvæmt forskrift,
sem fær þær til þess að úti-
loka sig frá heimi raunveru-
leikans, þróun samtímans, í
heimi sem í sífellu tekur ör-
ari breytingum?
Hver getur verió orsök
þess, að konan undirgengst
viðhorf, sem ræna hana rétti
sjálfstæðs einstaklings og
útiloka hana frá því að eiga
hlut að ákvörðunum, sem
miklu skipta alla menn, karla
og konur?
Enn segir hún: Menntun
og uppeldi stúlkna má ekki
miðast við það, að starf út
á við skuli koma í staðinn
fyrir móðerni og fjölskyldu-
líf með tilheyrandi skyldum,
né heldur að finna þeim eitt-
hvað hæfilegt til dundurs
þangað til þær giftast. Upp-
eldi og menntun verður ein-
faldlega að miðast við það,
að konur taki líf sitt alvar-
lega, verði hæfar til starfa
sem fullgildir sjálfstæðir
þjóðfélagsþegnar.
Næsta bók Betty Friedan
It Changed my Life.
Þáttaskil kom út árið 1976.
Þar er að finna allt í senn
þekktar ræður höfundar, rit-
gerðir og fyrirlestra, sem
ekki höfðu áður birst I heild,
persónulegar endurminn-
ingar frá ýmsum skeiðum
ævi hennar, tilskrif frá kon-
um víðsvegar að. Koma þar
m.a. fram undirtektir og við-
brögð við fyrstu bók Betty
Friedan. Þjóðsagan um
konuna.
Þá greinir þar frá banda-
rískum kvenréttindahreyf-
ingum, baráttumálum
þeirra, fundum og ráðstefn-
um, ágreiningsmálum af
margvíslegum tilefnum,
einnig aðgerðum og bar-
áttuaðferðum. Einn hluti
bókarinnar nefnist „Minnis-
bók Betty Friedan" þar sem
hún segir frá ýmsu, sem á
daga hennar hefur drifið og
greinir frá því hvernig við-
horf hennar þróuðust á ár-
unum um og eftir 1970.
24