19. júní - 19.06.1990, Qupperneq 46

HAGFRÆÐI
. SEM
BARATTUTÆKI
Hagfræði er
mikilvægt
baráttutæki
gegn misrétti
á vinnumark-
aði. Spurning-
in má ekki
vera um við-
horf okkartil
hagfræðinnar
heldur: Hvern-
iggetumvið
beitt þeim
fræðum í
þágu jafnrétt-
is?
Lilja Móses-
dóttir, lektor
við Háskólann
á Akureyri,
skrifarum
konurog hag-
fræði.
Barátta kvenna-
hreyfingarinnar á komandi
áratug mun fyrst og fremst
snúast um kaup og kjör
kvenna á hinum íslenska
vinnumarkaði. Krafa kvenna
um endurmat á störfum
þeirra og umtalsverða
hækkun lágmarkslauna hef-
ur ekki hlotið tilætlaðan
hljómgrunn meðal ráða-
manna og verkalýðsfor-
ingja. Tíð bráðabirgðalög
ríkisstjórna og láglauna-
samningar veikrar verka-
lýðshreyfingarinnar á líð-
andi áratug hafa fest í sessi
stöðugt ójafnari tekjuskipt-
ingu karla og kvenna. For-
senda þess að konur snúi
undanhaldi i sókn á vinnu-
markaðinum er uppgjör við
hugmyndafræði og baráttu-
aðferðir níunda áratugarins.
Aðstæður kvenna og mis-
munun eru alltaf að taka á
sig nýjar myndir sem stöð-
ugt þarf að bregðast við
með nýjum baráttuaðferð-
um.
Fram til þessa
hefur kvennahreyfingin á
íslandi einblínt á galla hefð-
bundinnar hagfræði og ver-
ið treg til að tileinka sér
kenningar og aðferðir hag-
fræðinnar konum til fram-
dráttar. Eins og svo margar
aðrar fræðigreinar býr hag-
fræðin yfir ótal sérsviðum
sem haldið er misjafnlega
mikið á lofti. Eitt slíkt sér-
svið er vinnumarkaðshag-
fræðin (Labour Ec-
onomics). Innan vinnu-
markaðshagfræðinnar eru
mismunandi áherslur á
þætti eins og eftirspurn og
framboð vinnuafls, hlutverk
og áhrif verkalýðshreyfingar
og stöðu kvenna á vinnu-
markaðinum. Hagfræðingar
sem lagt hafa áherslu á að
greina og skýra stöðu
kvenna á vinnumarkaðinum
eru ekki margir og hefur
vinna þeirra aðallega falist
í söfnun upplýsinga og þró-
un kenninga sem greint
geta stöðu kvenna þæði á
heimilunum og vinnumark-
aðinum. Umfjöllun hag-
fræðinga um stöðu ís-
lenskra kvenna á vinnu-
markaðinum hefur hing-
að til verið mjög handa-
hófskennd og yfirborðs-
leg. Auk þess hefur um-
fjöllunin borið vott um
litla þekkingu á sam-
bærilegum erlendum
rannsóknum. Enda þótt
íslenskir hagfræðingar hafi
hingað til ekki gefið
kvennahreyfingunni full-
nægjandi svör er ekki þar
með sagt að hagfræðin geti
ekki verið konum til fram-
dráttar. Konur geta notað
hagfræðina í tvenns konar
tilgangi. í fyrsta lagi til að
fá vitneskju um upplýsingar
og aðferðir sem eru nauð-
synlegar til að greina stöðu
kvenna. í öðru lagi til að
setja fram kenningar sem
útskýra stöðu kvenna á
máli sem ráðamenn og
verkalýðsforingjar skilja
og/eða bera virðingu fyrir.
Aukin þjónusta
viö konur
Hingað til hefur hagfræðin
verið sérsvið karla á íslandi
sem best sést á því að mjög
takmarkaóar upplýsingar
eru til um konur. Eitt merk-
asta talnasafnið um konur
er rit Þjóðhagsstofnunar
Tekjur karla og kvenna
sem gefið var út 1 989. Ritið
kemur þó að takmörkuðu
gagni þar sem talnagögnin
ná í flestum tilfellum aðeins
yfir 6 ára tímabil þ.e. frá
1980 til 1986. Frekari úr-
vinnsla gagna fyrir og eftir
tímaþilið 1980-1986 er
nauðsynleg ef fást á heil-
steypt mynd af stöðu
kvenna. Svo yfirgripsmikil
úrvinnsla verður ekki sett á
oddinn nema konur þrýsti
sjálfar á framkvæmd henn-
ar. Konur hafa fram til þessa
lagt ríka áherslu á gerð
kannana til að meta kaup
og kjör kvenna. Gildi kann-
ana er mjög takmarkað þar
sem þær gefa aðeins upp-
lýsingar um ástand á þeim
tíma sem kannanir eru fram-
kvæmdar. Slikar skamm-
tíma upplýsingar eru gagn-
legar til að vekja athygli fjöl-
miðla og annarra á málefn-
um kvenna. Söfnun lang-
tíma upplýsinga um konur
er hins vegar forsenda þess
að konur geti greint stöðu
kvenna og fundið raun-
hæfar leiðir til aukins jafn-
réttis.
Kyngreindar
upplýsingar
Upplýsingar um menntun,
launamun, vinnutíma, at-
vinnumöguleika, störf,
starfsumhverfi, atvinnuleysi
og opinberar greiðslur til
íslenskra kvenna eru of
ófullkomnar til að hægt sé
að sýna fram á orsakasam-
hengi þessara þátta og gera
samanburðarrannsóknir. Of
algengt er að íslensk hag-
gögn séu ekki kyngreind og
á þar samkynsorðið maður
sök að máli. Aö gera konur
stöðugt að mönnum dregur
hulu yfir raunverulegan
mun kynjanna hvort heldur
hann er tölfræðilegur, fé-
lagslegur eða líkamlegur.
Mynd flestra af stöðu ís-
lenskra kvenna er mjög bro-
takennd og hefur leitt til
fálmkenndra aðgerða í þágu
kvenna. Trúin á mátt
menntunar hefur t.d. verið
svo takmarkalaus að konur
hafa samþykkt auknar
menntunarkröfur hefð-
bundinna kvennastarfa í
þeirri von að hefja mætti
störfin upp úr láglauna-
flokkunum. Þessar auknu
menntunarkröfur hafa
ekki skilað sér í hærri
launum heldur aðeins
aukið atvinnumöguleika
kvenna. Aukin menntun
hefur í raun leitt til auk-
ins launamunar. Launa-
munur menntaðra karla
og kvenna með sam-
46