19. júní - 19.06.1992, Qupperneq 34

Það sem bömunum
er fyrir bestu
eftir Biyndísi Kristjánsdóttur
„Foreldrum ber að sýna barni sínu umhyggju og nærfærni og gegna forsjár- og uppeldisskyldum sínum
svo sem best hentar hag barns og þörfum. Foreldrum ber að afla barni sínu lögmætrar fræðslu og ala
með því iðjusemi og siðgæði." Þannig hljóðar fyrsta málsgreinin í kafla sem fjallar um foreldraskyldur í
nýju frumvarpi til barnalaga sem lagt var fram á Alþingi í vetur. Barnalögunum er ætlað að tryggja að
réttur barnsins sé hafður í fyrirrúmi þar sem lögð er áhersla á að foreldrar hafi skyldum að gegna gagn-
vart börnum sínum og að börn hafi rétt á umgengi við báða foreldra sína. Ekki virðist vanþörf á að hafa
sem tryggasta löggjöf til handa börnum því nú er svo komið í þjóðfélaginu að af ýmsum ástæðum eru
afar mörg börn ákaflega illa stödd og augljóst að við þurfum að vera betur vakandi yfir réttindamálum
barnanna og skyldum foreldra eða uppalenda gagnvart þeim.
Barnalög í gildi frá 1921
Lög sem varða hag barna hafa þó verið
hér í gildi frá árinu 1921. Það ár voru
sett tvenn barnalög. Annars vegar „Lög
um afstöðu foreldra til óskilgetinna
barna" og hins vegar lög um skilgetin
börn. í lögunum var skilgreint hvernig
framfærsla og uppeldi barnanna ætti að
vera. Það var síðan ekki fyrr en árið
1981 sem sett voru heildar-
lög sem gilda bæði fyrir
skilgetin og óskilgetin börn,
um forsjá, skyldur og rétt-
indi barna. En endurskoðun
á þeim lögum var lögð fyrir
Alþingi í vetur.
Fæstir kynna sér að
neinu ráði lögin sem í land-
inu gilda, enda eru þau oft
þannig orðuð að erfitt er að
skilja við hvað er átt. Lög
um málefni barna koma
okkur öllum við og verður
hér reynt að veita nokkra
innsýn í þau með því að
stikla á stóru um helstu at-
riðin og fjalla um nokkrar
af þeim nýjungum sem eru
í frumvarpinu til barnalaga.
Sjöfn Kristjánsdóttir, lög-
fræðingur, sem hefur starf-
að mikið fyrir Kvennaráð-
gjöfina, var greinarhöfundi
innan handar og einnig var
leitað til Hjördísar Hjartar-
dóttur, félagsráðgjafa og
starfsmanns Barnaverndar-
nefndar hjá Félagsmála-
stofnun Reykjvíkurborgar,
og hún beðin að segja álit
sitt á frumvarpinu og hvernig hún telur
að það eigi helst eftir að koma börnum
til góða.
Öll börn hafa jafnan rétt
í frumvarpinu er tekið fram að lögin taki
til allra barna, sem þýðir að öll börn eru
jafn rétthá. ítarlega er fjallað um faðerni
barna og meðal þess sem er nýtt í þessu
frumvarpi er að nú er hætt að tala um
skilgetin og óskilgetin börn því réttur
alira barna er hinn sami. Einnig er hér
nýtt að eiginmaður eða sambúðarmað-
ur, sem samþykkt hefur að kona hans
fari í tæknifrjóvgun þar sem notað er
sæði úr öðrum manni, telst faðir barns-
ins. Þetta er gert til að tryggja rétt barns-
ins ef til skilnaðar kæmi,
því annars gæti faðirinn vef-
engt faðernið og þar með
losað sig undan öllum
skyldum gagnvart barninu.
Börn geta krafist
fjárframlaga til
menntunar
í kaflanum um framfærslu
barna eru nokkur atriði sem
mörgum einstæðum mæðr-
um kæmi án efa vel að vita
um. Þar segir m.a. að með-
lag með barni megi ekki
ákveða lægra á mánuði en
það sem Tryggingastofnun
ríkisins greiðir en aftur á
móti má semja um hærri
greiðslur. Almennt er skylda
að greiða með börnum þar
til þau verða 18 ára en barn
getur krafist þess að fá fjár-
framlag til menntunar eða
starfsþjálfunar þar til það er
20 ára. Hægt er að fara
fram á sérstakar greiðslur
frá föður vegna útgjalda við
skírn barns, fermingu,
34