19. júní - 19.06.1992, Blaðsíða 35

Sjöfn Kristjánsdóttir, lögfræðingur, hefur starfað mikið fyrir
Kvennaráðgjöfina.
Hjördís Hjartardóttir, félagsráðgjafi hjá Barnaverndarnefnd
Reykjavíkurborgar.
vegna sjúkdóms eða greftrunar og einn-
ig af öðru sérstöku tilefni, s.s. tannrétt-
ingum.
Við ákveðin skilyrði er svo hægt að
úrskurða barnsföður til að greiða móður
framfærslueyri í tengslum við barnsburð
og meðgöngu.
Barnið er ekki eign
í kafla um foreldraskyldur, forsjá barns
og umgengisrétt er m.a. áréttað að það
er réttur barns að foreldrar þess sjái fyrir
því þar til það er sjálfráða og lengur ef
það þarf á því að halda. Foreldri sem fer
eitt með forsjá barns á að stuðla að því
að barnið umgangist hitt foreldrið, sé
það barninu til góða, og er þetta nýtt at-
riði. Foreldrar gera sér oft ekki grein fyr-
ir hversu mikið gildi það getur haft fyrir
barnið að halda tengslunum við báða
foreldra en lögin eiga að tryggja rétt
barnsins til að umgangast bæði föður
sinn og móður og er foreldrum skylt að
sinna umgengninni.
Þarna er einnig kveðið á um að for-
eldrum beri að stuðla að því eftir mætti
að börn þeirra fái menntun og starfs-
þjálfun í samræmi við hæfileika þeirra
og áhugamál. En einnig er sagt að for-
eldrum beri að hafa samráð við barn sitt
áður en það ræður persónulegum mál-
um þess til lykta. Þetta þýðir að foreldr-
ar eiga að leggja það fyrir barn sitt áður
en ákvörðun er tekin um hvort það vilji
t.d. fara í sveit yfir sumarið, læra á ákveð-
ið hljóðfæri eða fara í ákveðinn skóla. Að
sjálfsögðu þarf að miða þetta samráð við
aldur og þroska barnsins en hér er verið
að leggja áherslu á að barnið sé einstakl-
ingur en ekki eign foreldra sinna.
Sameiginleg forsjá
Þegar foreldrar skilja ríkir yfirleitt upp-
lausnarástand í fjölskyldunni og það
hefur ill áhrif á alla fjölskyldumeðlimi.
Börnin verða oftar en ekki bitbein for-
eldranna sem deila um forsjá þeirra.
Einna veigamestu breytingarnar sem
gerðar eru k Barnalögunum frá 1981
koma fram/í þeirri grein frumvarpsins
sem fjallar/ um forsjá við skilnað eða
sambúðarslit. Sú breyting sem vakið
hefur mekta athygli er að við skilnað
geta foreldrar samið um sameiginlega
forsjá barns. Áður varð forsjáin að vera
óskipt á tendi annars, en nú stendur
þessi nýi valkostur foreldrum til boða.
Þetta á ja:nt við gifta foreldra og ógifta
og svo þg sem ekki eru í sambúð. For-
eldrar sem eru nú með skipt forræði
gætu breytt því og samið um sameigin-
lega forsjá. En foreldrar verða að gera
um þetta samning sín á milli því yfir-
vald getur ekki úrskurðað gegn vilja
annars eða beggja. Sameiginleg forsjá
hefur það í för með sér að ábyrgð for-
eldra verður jöfn því báðir bera ábyrgð
á að ala barnið upp og koma því til
þroska. Velji foreldrar þennan valkost
þá verða þeir að gera með sér ítarlegan
samning þar sem m.a. verður að ákveða
hjá hvoru barnið á að hafa lögheimili
og þar með fasta búsetu. Samkomulag
milli foreldra um öll atriði sem snerta
barnið er forsenda fyrir sameiginlegri
forsjá, en samningur þar um öðlast gildi
þegar sýslumaður hefur staðfest hann.
Gangi sameiginlega forsjáin ekki sem
skyldi geta foreldrar síðan hvor um sig
krafist niðurfellingar á samningnum og
þarf þá að skipa forsjármálunum að
nýju.
Dómstóll leysi deilumál
Ágreiningsmál um forsjá barna eru oft-
ast viðkvæm og torleyst. í frumvarpinu
er gert ráð fyrir að dómstóll leysi þessi
deilumál en foreldrar geta leitað úrlausnar
hjá dómsmálaráðuneytinu. Hingað til
hefur það verið dómsmálaráðuneytið
sem úrskurðar forsjá þegar foreldrar
geta ekki komið sér saman. Áður en for-
sjármál er til lykta leitt í dómsmálaráðu-
neytinu skal leita umsagnar barna-
verndarnefndar en þegar um dómstóla-
mál er að ræða þá leitar dómari
umsagnar barnaverndarnefdar ef hann
telur þörf á því. í dómsmálum er talið
að oft verði kallaðir til sérfróðir menn,
t.d. sálfræðingar, sem kanna eigi hagi
foreldra og barna og því verði minni
þörf á umsögn barnaverndarnefndar.
Dómsmálaráðuneytið getur sömuleiðis
óskað eftir umsögn sérfæðinga. Margir
eru hræddir um að of mikil töf verði á
úrlausn jafn viðkvæmra rnála og forsjár-
deilu ef þau verða að fara fyrir dómstóla
en í frumvarpinu er tekið fram að þess-
um málum beri að hraða.
Börn mega segja sitt álit
í frumvarpinu eru einnig þau nýmæli að
börnum 12 ára og eldri er gefinn kostur
á að segja hvað þeirn finnst um forsjár-
rnálið en þó með þeim fyrirvara að það
hafi ekki skaðvænleg áhrif á þau. Rétt
þykir ennfremur að ræða við yngri börn
ef þau eru nógu þroskuð og ástæða
þykir til. Annað nýmæli er það að skipa
má barninu talsmann ef þörf er á og á
hann að gæta hagsmuna barnsins við
úrlausn forsjármáls. Hér getur verið um
að ræða sálfræðing, barnageðlækni eða
35