19. júní - 19.06.1992, Blaðsíða 37

eða dómsstól. En mér finnst samt mjög
erfitt að sjá fyrir hvernig þetta á eftir að
virka."
Hvað finnst þér að hefði mátt betur
fara?
„I lögunum frá 1981 segir að áður en
dómsmálaráðuneytið ákvarðar í forsjár-
deilumálum verður það að fá umsögn
barnaverndarnefnar. Þetta þýðir að þar
sem barnaverndarnefndir hafa fag-
menntaða starfsmenn er reynt að vinna
með fólki í þeim tilgangi að reyna að
koma á samkomulagi. En þetta er auð-
vitað aðeins gert þar sem barnaverndar-
nefndir hafa fagfólk. Sé farin dómstóla-
leið þá segir í frumvarpinu að dómari
þurfi ekki að leita umsagnar barna-
verndarnefndar. Hann getur bara tekið
málið til dóms, auðvitað að fengnum
öllum gögnum, án þess að leita álits
eins eða neins. Það sem mér hefði fund-
ist mikilvægt að gera er að tryggja vinnu
með foreldrum með tiliti til þess að
reyna að ná samkomulagi og það er
ekkert í þessu frumvarpi sem segir að
svo skuli gert. Ef eitthvað er þá held ég
að þetta frumvarp leiði bara til fleiri
slagsmála fyrir dómi og dómararnir eru
ekki lærðir til að vinna með fólki í
kreppu. Það er ráðgjöf sem vantar!"
Er það kannski tíminn sem er versti
óvinurinn?
„Bæði og. Hann getur líka verið vin-
urinn því tíminn gerir það oft að verk-
um að skynsemin nær yfirhöndinni og
málin leysast með samkomulagi."
Hrædd við að láta 12 ára
börn fara að velja
Margir tala um að það sé til mikilla bóta
í þessum lögum að hætt er
að tala um skilgetin og
óskilgetin börn, hvað segir
þú?
„Hugtökin eru felld nið-
ur en í rauninni var búið
að jafn þennan mun alveg
út. Það er þara orðunum
sem er hent núna."
Talað er um að leita eigi
eftir áliti barna 12 ára og
eldri, og jafnvel yngri ef
svo ber undir, hvernig líst
þér á þetta?
„Ég er á vissan hátt
hrædd við þetta ákvæði
með 12 ára börnin vegna
þess að ég er hrædd um að
það þýði að nú verði farið
að fela þessa ábyrgð í
hendur börnum 12 ára og
eldri. Það verður að
minnsta kosti að fara var-
lega í þessari framkvæmd
og ég skil ekki þessi 12 ára
mörk."
Hvar finnst þér að mörk-
in ættu heldur að vera?
„Mér finnst að þau eigi
ekkert að vera. Mér finnst að það eigi
að vera regla að ef foreldrarnir eru í for-
sjárdeilu, fái börn þá þjónustu að við
þau sé talað, alveg sama hvað þau eru
gömul. Að það sé stuðningsaðili fyrir
þau, eins og við reynum að gera hérna,
sem talar við þau og að hægt sé að
leggja fram gögn um viðræður við börn-
in. Ég sé alveg fyrir mér foreldra sem
fara að stilla upp 12 ára barni og láta
það ráða hvar það á að vera. Það er allt-
of mikil ábyrgð fyrir 12 ára krakka að
þurfa að velja á milli foreldra sinna. Al-
veg upp í 14-15 ára óska börn eftir því
að pabbi og mamma fari að búa saman
aftur - þrátt fyrir að mikið hafi gengið á.
Við spyrjum börnin aldrei hvar þau vilja
vera en við hlustum auðvitað á þau ef
þau vilja segja okkur það."
Réttarstaða og tæknifrjóvgun
Finnst þér nýju atriðin varðandi tækni-
frjóvgun bæta stöðu þeirra barna?
„Jú, það er auðvitað til bóta að þessi
börn eigi föður. Reglan er að ef gift
kona eignast barn þá er eiginmaður
hennar faðir barnsins, alveg sama hver
á barnið. Ef einhver annar er faðir að
barninu þá þarf að höfða svokallað vé-
fengingarmál. Staðan er þannig núna að
eiginmaður konu sem eignast barn eftir
tæknifrjóvgun þar sem notað var sæði
annars manns er samt sem áður talinn
faðir barnsins en hann getur síðan farið
í vefengingarmál."
Hvað græðir hann á því?
„Ef þau væru t.d. að skilja þá ynni
hann málið því í rauninni er hann ekki
faðir barnsins. En þetta breytist með
frumvarpinu því þar er hann gerður fað-
ir barnsins. En ég set spurningarmerki
við þetta. Eru börn eitthvað sem við fá-
um okkur? Eru þau neysluvara? Eitthvað
sem við fáum okkur af því okkur vantar
barn núna? Eða hafa börnin einhver
sjálfstæð réttindi, t.d. rétt á að vita hver
á þau? Ekki bara hver annast þau og el-
ur þau upp, heldur rétt á að vita hverra
manna þau eru, ekki síst á íslandi þar
sem þjóðin liggur f ættfræði?"
Er ekki ómögulegt að vita hver hinn
raunverulegi faðir tæknifrjóvgaðs barn
er, sérstaklega ef notað er útlent sæði
eins og maður heyrir að sé gert?
„Jú, það er ómögulegt að finna það út
og það er ekkert hirt um að gera það.
Það eru engar lagareglur um þetta
hérna. En það ganga hér um mörg börn
sem hafa orðið til við tæknifrjóvgun og
það er engur reglur til um að sæðið eigi
að vera útlent, það er eitthvað sem al-
menningur segir. Ég hef aldrei heyrt
læknana segja að þetta sé útlent sæði.
Fyrst og fremst þarf að ganga frá heild-
arlöggjöf um tæknifrjóvgun."
Erfiðast að fá feður til að
umgangast börn sín
Er það ekki nýtt í þessum lögum að
þeim sem fer með forsjá barns beri
skylda til að leyfa hinum umgengni við
barnið?
„Jú, nýtt að það sé þannig orðað. í
rauninni er verið að segja að sá sem fer
með forsjána megi ekki meina hinum
að hitta börnin heldur eigi beinlínis að
stuðla að umgengni."
En virkar þetta ekki jafnt á hinn veg-
inn?
„Nei, og það sem er mjög einkenni-
legt er að ef ég skil við
manninn minn og fæ for-
sjá barnsins en meina
honum umgengni þá er
hægt að beita mig dag-
sektum til að pína mig til
að leyfa umgengni í sam-
ræmi við það sem ráðu-
neytið er búið að úr-
skurða. En ef ég vil að
barnið umgangist föður
sinn en hann hirðir ekki
um að umgangast barnið
þá er ekki hægt að beita
hann dagsektum!"
Af hverju ekki?
„Ég hef alltaf bent á þetta
þegar við höfum komið
með umsagnir uni breyt-
ingar við barnalögin. Ég hef
aldrei skilið rökin fyrir því
að þetta er svona einhliða.
Fyrir utan það að umgengni
sem er knúin fram með
svona sektum er auðvitað
lítils virði. Algengustu erfið-
leikarnir í umgengni er að
feðurnir hirða ekki um að
umgangast börnin sín."
37