19. júní - 19.06.1997, Blaðsíða 34

Evrópusamtök verkalýðsfélaga (ETUC) og at-
vinnurekenda (UNICE, CEEP) hafa gert
rammasamning um foreldraorlof sem veitir öllum
foreldrum rétt til allt að þriggja mánaða orlofs til að
annast börn sín. Fulltrúar bæði ASI og VSI tóku
þátt í gerð samningsins.
„Foreldraorlofið er Iiður í því að samræma fjöl-
skylduábyrgð og þátttöku á vinnumarkaði, og jafna
stöðu kynjanna á vinnumarkaði,“ segir Halldór
Grönvold, skrifstofustjóri Alþýðusambandsins. „I
samningnum er kveðið á um að hvort foreldri skuli
eiga rétt á minnst þriggja mánaða orlofi frá vinnu
vegna fæðingar eða ættleiðingar barns, til viðbótar
hefðbundnu fæðingarorlofi. Foreldraorlofið skal
taka á fyrstu 8 æviárum barnsins og er ekki framselj-
anlegt milli foreldra.“
Samningurinn er rammasamningur þar sem sett
eru lágmarksákvæði fyrir EES en framkvæmd og út-
færsla hvíla á hverju landi fyrir sig. Með tilskipun
ESB er samningurinn orðinn bindandi fyrir stjórn-
völd í viðkomandi löndum. Halldór segir að nú
verði verkalýðshreyfingin og atvinnurekendur að
hvetja í sameiningu til þess að aðildarríki samkomu-
lagsins fjármagni foreldraorlofið, líkt og fæðingar-
orlof, því án greiðslna sé hætt við að rétturinn verði
aðeins táknrænn.
„Ávinningurinn er ekki aðeins íjölskyldunnar,
heldur er þess vænst að atvinnurekendur gangi ekki
lengur að því vísu að það séu konurnar einar sem
þurfi að taka sér frí til að sinna börnum, það geti allt
eins verið karlarnir. I’etta ætti að ýta undir jafnari
stöðu kynjanna á vinnumarkaði,“ scgir Halldór
Grönvold.
32.
Karlar eiga ekki sama rétt á fæðingarorlofi og konur og meðan svo
er hljóta konur að standa verr að vígi gagnvart atvinnurekend-
um. Það er ekki bara verið að skerða möguleika karlanna á að taka
þátt í uppeldi barna sinna, heldur er ekki síður verið að viðhalda
gamaldags viðhorfum um að konur séu óstöðugri starfskraftar og þar
af leiðandi ekki eins eftirsóknarverðar til vinnu og karlar. Þær rnuni
nefnilega taka fæðingarorlof en ekki þeir. Skyldi það vera þess vegna
sem þær eru ekki metnar til jafns við karla í launum?
Réttur foreldra til orlofs er lakastur hér
Á íslandi er fæðingarorlof styst og verst greitt af Norðurlöndunum,
og réttur feðra lakastur. I Danmörku hafa foreldrar sameiginlegan
rétt til 28 vikna greidds fæðingarorlofs og allt að 52 greiddra vikna
þar fyrir utan til umönnunar barna sinna. 1 Svíþjóð er sami réttur
samtals 64 vikur, í Noregi 52 vikur og í Finnlandi 44. Hérlendis er
orlofið aðeins 26 vikur, og öfugt við hin Norðurlöndin er enginn
hluti þess tryggður föðurnum. I Noregi t.d. eru 4 vikur orlofsins sér-
merktar pabbanum og reynslan sýnir að um 80% feðra nýta sér þann
rétt. Fjöldi þeirra vex jafnt og þétt og samhliða því eykst fjöldi þeirra
karla sem taka lengra orlof.
Er fæðingarorlof karla í augsýn?
Tillögur um að karlar fengju sjálfstæðan rétt til tveggja vikna fæðing-
arorlofs voru til umfjöllunar í vetur í nefnd heilbrigðis- og trygginga-
ráðherra um breytingar á lögum um fæðingarorlof, en nefndin náði
ekki samkomulagi um tillögur. Einhver von er þó til þess að málið
verði tekið upp, því á fundi hjá sjálfstæðum konum í apríl sl. lýsti
Davíð Oddsson, forsætisráðherra, því yfir að fæðingarorlof karla yrði
staðreynd á þessu kjörtímabili. Jafnframt sagði hann að þótt hann
vildi varast að þenja velferðarkerfið of mikið út, væri þetta það mik-
ilvægt atriði að leita yrði leiða til að skera niður annars staðar á móti.
Feðraorlof er mannbætandi!
Karlar scm hafa tekið foreldraorlof eiga auðveldara með að takast á
við krítísk vandamál í daglegu lífi, segir sænski ráðgjafinn Göran
Wimmerström. Hann fullyrðir að líta megi á feðraorlof sem nám-
skeið í persónulegum tengslum og tilfinriingalífi. Þegar karlar hafi
prufað að vera heima með börn sín, allan sólarhringinn í margar vik-
ur, verði þeir tilfmninganæmari og eigi auðveldara með að skilja hvað
börnin vilja, þótt þau tjái sig ekki með orðum. „Allt samfélagið yrði
öðruvísi ef feður væru heima með börnum sínum um einhvern
tíma,“ segir Göran.
I könnun sem gerð var í Svíþjóð 1991 kom í ljós að þeir feður sem
tóku fjögurra vikna fæðingarorlof, sögðust vera einmana og hafa
misst samband við vini og félaga. Þeir fcður sem voru lengur heima
voru hins vegar ánægðari, þeim fannst sambandið við barnið nánara
og upplifðu sig jafnmikilvæga fyrir barnið og móðirin. Sambandið
við umheiminn skipti þá ekki eins miklu rnáli. Göran segir mikilvægt
að auðvelda feðrum að vera heima með börnum sínum, börnin þurfi
á föður sínum að halda og móðirin þurfi á því að halda að komast
frá. Það þurfi því að breyta kerfinu sem fyrst.
Tilraunaverkefni Reykjavíkurborgar
Hjá Reykjavíkurborg er í gangi merkt tilraunaverkefni um fæðingar-
orlof karla. Átta karlar sem starfa hjá borginni eru heima með nýfædd
börn sín og fá greidd fúll laun á meðan, rétt eins og um mæður væri
að ræða. Verkefnið er styrkt af aðgerðaráætlun Evrópusambandsins í