19. júní - 19.06.1997, Blaðsíða 56

-Er nauðgun ekki sama og nauðgun?
Skiptir það máli hvert fórnarlambið er þegar unt nauðgun er að
ræða? Eiga dómarar, sem yfirleitt eru karlmenn, auðveldara
með að samsama sig fórnarlambinu og skilja þjáningar þess
þegar það er karlmaður?
í kynferðisglæpum felst alltaf oíbeldi, en svo virðist sem um-
ræðan fái annan blæ þegar um drengi eða karlmenn er að ræða
en þegar fórnarlömbin eru kvenkyns. Leitað var álits lögmanns
á því hvort þetta almenningsálit næði til dómstólanna.
„Ég held að segja megi að þjóðfélagsstaða eða kynferði ein-
staklingsins skipti ekki höfuðmáli fyrir dómstólum. Aðalatriðið
er sönnunarstaðan,“ segir Björn L. Bergsson, lögmaður, sem
unnið hefiir m.a. fyrir Neyðarmóttöku vcgna nauðgunar a
Borgarspítalanum. Hann segir erfitt að meta hvort um þyngri
dóma er að ræða þegar fórnarlömbin eru karlar, þar sem sárafá
slík tilvik séu staðfest og enn færri kærð. Til að mynda hafi 202
einstaklingar leitað til Neyðarmóttökunnar á fyrstu þrem starfs-
árum hennar, 188 konur og 14 karlar. Rétt sé þó að geta þess
að einungis hluti þessara mála fari alla leið til dómstóla.
Björn segir að meðferð nauðgunarmála hafi verið að breytast,
en bendir á að ekki dugi að horfa bara fá ár aftur í tímann þeg-
ar lagt er mat á breytingar á dómskerfmu er að ræða. „Dómar
hafa þyngst,“ segir hann, „og í dag er verið að dæma menn í
tveggja ára óskilorðsbundið fangelsi fyrir nauðgun, lengra ef
um mikið ofbeldi er að ræða eða vopnum cr beitt. Einnig er far-
ið að dæma brotaþola miskabætur sem ríkið ábyrgist að verði
greiddar. I’að er þó fyrst og fremst táknrænt því peningar geta
að sjálfsögðu ekki bætt þann skaða sem fórnarlömb nauðgara
verða fyrir.“
Að sögn Björns eru dómstólar farnir að teygja sig rnjög langt
til móts við fórnarlambið þegar þeir rneta hvor framburðurinn
er sennilegri. Fyrir 4-5 árunt hafi ákærða nægt að neita tii að
honum yrði sleppt, ef engin sönnunargögn eða vitni tengdust
málinu. „Ef fórnarlamb nauðgara fer í gegnum allan ferilinn í
dag; Neyðarmóttökuna, Rannsóknarlögregluna og dómskerfið
eru meiri líkur á því að hinn ákærði verði sakfelldur,“ segir
hann. Björn efast ekki um að starfsemi Neyðarmóttökunnar
hafi breytt miklu um rannsókn og nteðferð nauðgunarmála.
Miklu skipti að þar er þolandinn alltaf nafnlaus og gengið er
ntjög ríkt eftir því að allt starfsfólk haldi fullum trúnaði. Fórn-
arlöntb kynferðisafbrota geti þannig leitað til móttökunnar án
þess að rnálið komist í hámæli og án allra kvaða. Það velti síð-
an algerlega á þolandanum hvort hann kæri.
Stundum skiptir máli hver á í hlut
1 Kanada upphófst ntikil umræða um kynferðisglæpi fyrir
skömmu þegar upp kornst að íshokkíþjálfari scm þjálfaði unga
drengi hafði misnotað þá kynferðislega. Upp frá því komu frant
í fjölmiðlum eldri íshokkíleikmenn sem höfðu lent í sams kon-
ar málum, og í framhaldi af því háttsettir menn, stjórnmála-
menn o.fl., sem kornu með hástemmdar yfirlýsingar um að of-
beldinu yrði að ljúka, þar sent um gulldrengi þjóðarinnar væri
að ræða. -Ishokki er einmitt þjóðaríþrótt Kanadamanna.
Hokkíþjálfarinn fékk rnjög þungan dóm. Á santa tírna fengu
tveir kanadískir háskólastúdentar vægan dóm fyrir ntanndráp af
gáleysi eftir að hafa nauðgað og drcpið vændiskonu. ■
Enn heyrist þaö sjónarmið aö ögrandi klæðnaöur eða atferli hreinlega
hvetji til nauðgunar og firri gerandann ábyrgð.
Fyrir fáeinum árum var ung stúlka á heimleið af skemmtistað. Hún var mjög drukkin og leigubílstjórinn
sem ók henni heim misnotaði aðstöðu sína. Hún rankaði við sér við það að hann var að hafa mök við
hana og kærði hann fyrir nauðgun. Hann varði sig með því að hún hefði ekki neitað, en hún sagðist
engan veginn hafa gert sér grein fyrir því hvað væri að gerast. Bauð hún upp á eitthvað eða ögraði hún
honum til eínhvers?
Leigubílstjórinn var í það minnsta sýknaöur -en þó rekinn úr starfi.
Setjum dœmið öðruvisí upp:
Ungur maður er á leið heim af skemmtistað. Hann er mjög drukkinn og leigubílstjórinn misnotar að-
stöðu sína. Veski mannsins stendur upp úr jakkavasanum og bílstjórinn hirðir úr þvi allt fé. Maðurinn
kærir hann fyrir þjófnað. Getur bílstjórinn borið það fyrir sig að maðurinn hafi ögrað honum með því að
láta glitta i veskið? -Eða varið sig með því að hann hafi ekki neitað?
Yrði þessi bílstjóri sýknaður?