Fréttablaðið - 16.12.2010, Síða 39

FIMMTUDAGUR 16. desember 2010 39
Pablo Neruda elskaði lífið. Sumir segja, að hann hafi
dáið úr sorg.
Hann fæddist í Síle 1904,
hóf snemma að yrkja kvæði og
flæktist um heiminn, fór víða,
því að í huga hans var lífið sam-
felld leit að ævintýrum eins og
hann lýsir vel í viðburðaríkri
sjálfsævisögu sinni (Memoirs,
1974). Hann var um skeið kons-
úll í Búrmu, Seylon og Austur-
Indíum, löndin heita nú Mjan-
mar, Sri Lanka og Indónesía,
og hann varð með tímanum
eitt dáðasta ljóðskáld heimsins.
Hann var sæmdur Nóbels-
verðlaunum 1971, tveim árum
fyrir andlátið. Ástarkvæði
hans eru mikil að vöxtum, þar
á meðal eru ástarkvæðin til
ættjarðarinnar, en auk þeirra
orti hann um næstum allt,
sem heiti hefur, jafnvel sokk-
ana sína. Tungan lék í hönd-
um hans: þegar við tölum um
líf og dauða, talaði hann um líf
og gröf. Hann orti um sofandi
hendur og um úrið, sem brytj-
aði tímann. Hann orti ekki um
fúin fiskinet, heldur sorgum
vafin veiðar færi. Heildar útgáfa
á kvæðum hans spannar 3.500
síður, og fáein þeirra eru til í
íslenzkri þýðingu. Til dæmis
hefur Guðrún H. Tulinius
menntaskólakennari þýtt tvö
verk eftir Neruda, Tuttugu ljóð
um ást og einn örvæntingar-
söngur (2001) og Hæðir Machu
Picchu (2005). Kvæði hans hafa
verið þýdd á mörg tungumál,
trúlega langt umfram flest
önnur ljóðskáld. Tónskáld semja
sönglög við ljóðin hans. Hér
má nefna frábæran lagaflokk
eftir bandaríska tón skáldið
Peter Lieberson við fimm ástar-
kvæði eftir Neruda. Eigin kona
tónskáldsins, Lorraine Hunt
Lieberson, söng lögin inn á disk
(Neruda Songs, 2006) með mikl-
um brag undir stjórn James
Levine, aðalhljómsveitarstjóra
Metropolitan óperunnar í New
York og sinfóníuhljómsveitar-
innar í Boston.
Útlegð á Ítalíu
Um Pablo Neruda hafa verið
skrifaðar skáldsögur. Þeirra
þekktust er sagan, sem síðar
var gerð að ítölsku kvikmynd-
inni Bréfberinn (Il postino,
1994). Myndin segir frá útlegð
skáldsins á eynni Kaprí utan við
Napólí 1952. Síleski kommúnista-
flokkurinn, sem hann sat á þingi
fyrir, hafði verið bannaður
með lögum 1948, svo að Neruda
neyddist til að flýja land árið
eftir. Hann komst við illan leik
á hestbaki yfir ísi lögð landa-
mærin til Argentínu og þaðan
áfram til Evrópu. Bréfberinn,
sem færir útlagaskáldinu póst
með reglulegu millibili, reynist
sjálfur vera skáld og skerpir
skáldgáfuna á fundum sínum
með Neruda. Hann dreymir um
að vinna hylli stúlkunnar, sem
hann elskar, með því að yrkja
til hennar. Þetta tókst, en þó
ekki betur en svo, að Massimo
Troisi, leikar inn og skáldið, sem
fór með hlutverk bréfberans og
uppskar heimsfrægð, dó aðeins
rösklega fertugur að aldri tólf
klukkustundum eftir að tökum
myndarinnar lauk. Hann hafði
frestað hjartaaðgerð til að tefja
ekki tökurnar. Myndin var
útnefnd til Óskars verðlauna
sem bezta mynd ársins 1995,
en hún laut í lægra haldi fyrir
Brave heart með Mel Gibson.
Myndin um bréfberann og
skáldið lifir. Óperuhúsið í Los
Angeles fékk mexíkóska tón-
skáldið Daniel Catan til að
semja óperu eftir myndinni.
Óperan var frumflutt nú í
haust þar vestra með Placido
Domingo í hlutverki Pablos
Neruda. Verkið mælist vel
fyrir og verður sýnt í París
og Vín á nýju ári. Sagt er, að
óperu gestirnir hafi margir
gengið syngjandi út úr salnum
að lokinni sýningu. Þetta var
132. sviðshlutverk Domingos
á löngum og glæsilegum ferli.
Domingo er nú 69 ára eins og
Neruda var, þegar hann féll frá.
Skáldskapur og stjórnmál
Neruda tók sér stöðu með
kommúnistum gegn þeim,
sem héldu Síle í sárri fátækt.
Stjórnvöld voru öll á bandi
land eigenda. Fátækt almenn-
ings lýsti sér í því, að 1960 gátu
nýfædd börn vænzt þess að ná
57 ára aldri í Síle borið saman
við 70 ár í Bandaríkjunum og
71 ár hér heima. Marxistinn
Salvador Allende vann sigur í
forsetakosningum 1970. Þrem
árum síðar gerði herinn loft-
árás á forsetahöllina. Forsetinn
svipti sig lífi frekar en að falla
í hendur hersins, og Neruda dó
tólf dögum síðar, bugaður af
sorg. Herinn var síðan við völd
í 15 ár undir stjórn Augustos
Pinochet hershöfðingja. Hann
reyndist ekki aðeins vera
mannréttinda brjótur og morð-
ingi, heldur einnig mútuþegi og
þjófur. Slíkum mönnum ber að
óska langlífis, svo að þeir megi
heyra dóm sögunnar. Pinochet
varð nógu gamall til að fá að
heyra sannleikann um sjálfan
sig í sjónvarpinu innan lands og
utan. Nýfædd börn í Síle geta nú
vænzt þess að lifa lengur (79 ár)
en bandarísk börn (78). Neruda
getur tekið gleði sína aftur.
Bréfberinn og skáldið
Forsetinn svipti sig lífi frekar en að falla í
hendur hersins, og Neruda dó tólf dögum
síðar, bugaður af sorg.
Þorvaldur Gylfason
Prófessor
Í DAG
AF NETINU
Hraðbraut
Umfjöllunin um
málefni Hraðbraut-
ar staðfesta bara
það sem ýmsa
innan opinberra
skóla grunaði, eða
töldu sig vita, fyrir
margt löngu. Ég fékk ábendingu
sem fréttastjóri fyrir nokkrum
árum um að þarna væri eitthvað
undarlegt í gangi en einhverra
hluta vegna leiddi það ekki til
fréttaskrifa. Kannski vegna þess að
fámennir fjölmiðlar þar sem vinnu-
álag er mikið missa oft af góðum
fréttum þó þeir viti af þeim.
Vitneskjan var alla vega til staðar
fyrir löngu síðan. En mér var sagt
að um þetta þýddi ekkert að ræða
við menntamálaráðuneytið. Það
passaði ekki inni í heimsmyndina
að benda á að fyrirmyndarskóli
þeirra sem vilja einkarekstur í
mennta- og heilbrigðiskerfinu væri
með allt niðrum sig.
Svo fáum við fréttir eins og þær
sem fluttar hafa verið undanfarnar
vikur. Og sýna hversu galið þetta
var.
Miðjan.is
Brynjólfur Þór Guðmundsson
Þingheimur hló
Jóhanna Sigurðar-
dóttir sagði á
þingi áðan að
réttast sé að hæla
ríkisstjórninni og
stjórnarflokkunum
fyrir hvernig staðið hefur verið að
fjárlagavinnunni.
Þingheimur hló.
Miðjan.is
Sigurjón M. Egilsson
Þórsmörk parka úlpurnar eru komnar í
allar verslanir 66°NORÐUR.
ÞÓRSMÖRK
parka
70/30 gæsadúnfylling.
Þolir frost niður í – 25°C.
Þvottabjarnaskinn á hettu
sem hægt er að smella af.
Þrenging um snúrugöng í mitti og faldi.
5.000 mm vatnsheldni.
Tveggja sleða rennilás að framan
með ytri stormlista.
Verð: 69.800 kr