Fréttablaðið - 16.12.2010, Qupperneq 46

46 16. desember 2010 FIMMTUDAGUR
Það er lengra mál en svo að rúmist í einni grein að fjalla
um allar rangfærslurnar sem
áliðnaður inn teflir fram til þess
að fegra verkefni sín og ginna sam-
félög til þess að kosta þau. Áróðurs-
maskínurnar ganga svo langt að
halda því fram að ál sé á einhvern
hátt jákvætt fyrirbæri í umhverfis-
legu tilliti. Sannleikurinn er sá að
áliðnaðurinn er námuiðnaður sem
veldur verulegu umhverfisálagi,
eyðir regn skógum og samfélögum
frumbyggja og spillir vatnalífi og
vistkerfum. Hvort heldur sem álið
er notað í farartæki, umbúðir eða
byggingarefni er í flestum tilvik-
um hægt að nota vistvænni efni.
Af nógu er að taka þegar kemur
að rangfærslum iðnaðarins en í
þessari grein verður látið duga að
rekja helstu rangfærslur Ragnars
Guðmundssonar, forstjóra Norður-
áls, í Fréttablaðinu 2. des.
Ragnar talar sjálfur um
„ýmsar rangfærslur“ og segir þá
vera á villigötum sem halda því
fram að „áliðnaðurinn ógni ann-
arri atvinnuuppbyggingu með
því að taka til sína alla fáanlega
orku“. Gott og vel, forstjórinn
getur afneitað því. Í ársskýrslu
Hitaveitu Suðurnesja hf. 2007
kemur hins vegar berlega í ljós
að ál iðnaðurinn ógnar annari
atvinnuuppbyggingu. Þar segir
að: „Mikil ásókn hefur verið í raf-
orku til notenda sem þurfa 10-50
MW fyrir sína starfsemi. Ljóst er
að ekki verður hægt að verða við
óskum þessara aðila nema að litlu
leyti eins og staðan er í dag þar
sem undirbúningur og skipulags-
vinna fyrir nýjar virkjanir er allt-
af að lengjast.“ Auk þess segir að
„allt þurfi að ganga upp“ til þess
að Hitaveitan geti staðið við skuld-
bindingar sínar gagnvart Norður-
áli. Árið 2007 gat Hitaveita Suður-
nesja með öðrum orðum ekki
annað „mikilli ásókn“ fjölbreytts
atvinnulífs vegna skuldbindinga
gagnvart álveri í Helguvík. Hér
er á ferð nokkuð góður rökstuðn-
ingur fyrir því sem Ragnar kall-
ar rangfærslu. Það væri því líkast
til blómlegra atvinnulíf og minna
atvinnuleysi á Suðurnesjum ef
Hitaveita Suðurnesja hefði kosið
að anna þessari eftirspurn í stað
þess að binda sig á dauðaklafa
Norðuráls.
Í beinu framhaldi heldur
Ragnar því fram að næga orku
sé að finna á suðvesturhorninu
og talar í því sambandi um 1400
til 1500 MW. Ef marka má heima-
síðu fyrirtækisins vísar hann hér
til upplýsinga þar sem gengið er
út frá því að virkjanir á Reykja-
nesi, Hellisheiði og í Þjórsá muni
skila 760 MW, Norðlingaölduveita
gæti aukið orku til virkjana Lands-
virkjunar í Þjórsá um 80 MW,
Gráuhnjúkar og Eldvörp geti skil-
að a.m.k. 100 MW og að í Krýsuvík
séu fimm jarðhitasvæði sem hvert
um sig gefi 100 MW. Margt er við
þessa framsetningu að athuga og
nánari skoðun sýnir að varla er til
aðgengileg orka í fyrsta áfangann,
hvað þá meira, eins og rakið verð-
ur hér að neðan.
Ef til Þjórsár er litið er stað-
reyndin sú að af 80-85 MW
Búðarháls virkjun eru 75 MW frá-
tekin fyrir álverið í Straumsvík.
Um Urriðafossvirkjun 130 MW,
Hvammsvirkjun 82 MW og Holta-
virkjun 53 MW neðar í Þjórsá segir
á heimasíðu Landsvirkjunar: „Ekki
er gert ráð fyrir að framkvæmd-
ir hefjist fyrr en fyrir liggur raf-
magnssamningur við kaupanda
sem nýtir alla vega eina virkjun af
þeim þremur nýju virkjunum sem
stefnt er að því að byggja í Þjórsá“.
Þar að auki liggur fyrir þriggja ára
stjórnarsamþykkt Landsvirkjunar
um að ekki verði samið um orku-
sölu til nýrra álvera á Suður- eða
Vesturlandi. Þessu til viðbótar má
benda á að í umræðum á Alþingi
um heimild til samninga um álver
í Helguvík þann 17. apríl 2009,
sagði þá verandi iðnaðar ráðherra
Össur Skarphéðinsson: „það er
algjörlega klárt og kvitt að í Neðri-
Þjórsá verður ekki farið vegna
þessara framkvæmda.“ Í ljósi alls
þessa verður ekki séð að þau 265
MW sem fást úr þessum virkjun-
um, verði af byggingu þeirra, fari
til álvers í Helguvík.
Samkvæmt matsskýrslu fyrir
litla 250 þúsund tonna álverið sem
fyrst var talað um í Helguvík stóð
til að HS Orka útvegaði 260 MW
og Orkuveita Reykjavíkur 175 MW
eða samtals 435 MW. Eins og rakið
verður hér að neðan bendir ekkert
til þess að það geti gengið eftir og
enn síður er raunhæft að afla orku
fyrir 460 þúsund tonna ál verið sem
Norðurál vill nú reisa.
Í frumvarpi til laga um heimild
til samninga um álver í Helguvík
er meðfylgandi tafla með áætluð-
um afhendingartíma raforku til
álvers í Helguvík frá „líklegustu“
virkjunarkostum HS og OR sam-
kvæmt upplýsingum frá HS og OR
þann 17. febrúar 2009:
Ef þessir „líklegustu“ virkjana-
kostir eru skoðaðir kemur eftirfar-
andi í ljós.
1. Reykjanesvirkjun – stækkun:
Orkustofnun hefur enn ekki getað
mælt með stækkun Reykjanes-
virkjunar og því ekki gefið leyfi.
2. Krýsuvík: Umdeilt er hversu
mikla orku þar er að finna, Sig-
mundur Einarsson jarðfræðingur
hefur til að mynda talið að hugsan-
lega sé þar aðeins að finna 120
MW.
3. Hverahlíðarvirkjun og Bitra:
Samkvæmt nýrri fjárhagsáætl-
un Orkuveitu Reykjavíkur sem
gerð er til 5 ára (2012-2016) verð-
ur ekki farið í nýjar virkjana-
framkvæmdir.
4. Bitra, sbr. einnig lið 3: Hug-
myndir um virkjun við Ölkeldu-
háls eru mjög umdeildar og nýlega
frestaði settur umhverfisráðherra,
Guðbjartur Hannesson, stað-
festingu á breytingu skipulags-
ins vegna Bitruvirkjunar vegna
óljósra áhrifa á jarðhita á svæð-
inu.
Það ætti því að liggja ljóst fyrir,
að verkefnið í Helguvík hefur á
engum tímapunkti verið raunhæft
og á það hefur verið bent allan tím-
ann. Aðstandendur hafa hins vegar
þráast við og brugðið á loft blekk-
ingarmyndum hagsmunum sínum
til framdráttar en gegn almanna-
hag.
Orkumál
Bergur
Sigurðsson
framkvæmdastjóri
þingflokks VG
Einar Ó. Þorleifsson
náttúrufræðingur
Rangfærsluruna Ragnars
Nýtanlegur jarðhiti á Suðvesturlandi
Virkjun Skýring (MW)
Hitaveita Suðurnesja:
Reykjanesvirkjun, 3. túrbína Stækkun 50
Reykjanesvirkjun
Eldvörp/Svartsengi 20-35 MW frá hvorri virkjun 50
Eldvörp/Svartsengi
Krýsuvík I a. 20-40 MW frá hvorri virkjun 50
Eldvörp/Svartsengi Orkumagn frá hvoru svæði ræðst
Krýsuvík af reynslu úr fyrri áfanga 110
Orkuveita Reykjavíkur:
Hverahlíð 25 MW frá hvorri virkjun
Bitra 50
Hverahlíð 25 MW frá hvorri virkjun
Bitra 50
Hverahlíð Orkumagn frá hverju svæði
Bitra ræðst af reynslu úr fyrri áfanga
Hellisheiðarvirkjun (stækkanir) Orkumagn frá hverju svæði 75
Samtals 435 MW
Verkefnið í Helguvík hefur á engum
tímapunkti verið raunhæft og á það hef-
ur verið bent allan tímann.
Um daginn var fluttur þáttur á rás eitt í Ríkisútvarpinu
um skáldið og prestinn Matthías
Jochumsson. Ég var eitthvað að
bauka heima hjá mér þegar útvarps-
raddir, lágvær söngur og píanóleik-
ur fönguðu athyglina. Úr þessu varð
dýrmæt útvarpsstund því þátturinn
var svo fræðandi og fallega settur
saman. Svona þáttur fyllir mann
fögnuði yfir því að vera til og vera
hluti af íslenskri sögu. Ekki sakar
að vera meðeigandi að þessari stofn-
un, Ríkisútvarpinu, sem fagnar nú
í desember 80 ára afmæli sínu.
Heiður inn að þættinum, og fjöl-
mörgum öðrum frábærum útvarps-
þáttum, á dagskrárgerðar fólkið á
rás eitt.
Þetta er rifjað hér upp
til að minna á það sem er
vel gert í Ríkisútvarp-
inu og óska því til ham-
ingju með afmælið. Ríkis-
útvarpið er fjölmiðill
mannúðarstefnu, húman-
isma. Einmitt þannig
var útvarpsþátturinn um
Matthías Jochumsson og
þannig var fallegi þáttur-
inn um Reyni Pétur sem
sýndur var í sjónvarpinu
fyrir fáeinum dögum.
Á dögunum fékk Ríkisútvarpið
viðurkenningu EBU – Sambands
evrópskra útvarpsstöðva – fyrir
bestu sjónvarpsfréttaumfjöllun
ársins 2010. Viðurkenningin var
veitt fyrir fréttaumfjöllun um eld-
gosið í Eyjafjallajökli og um afleið-
ingar fjármálahrunsins. Þessi við-
urkenning vakti ekki verðskuldaða
athygli hér á landi. Það breytir ekki
því sem kemur fram í skoðana-
könnunum aftur og aftur að Ríkis-
útvarpið nýtur langmestrar virðing-
ar íslenskra fjölmiðla.
Þessi góði árangur byggir umfram
allt á þeim starfsháttum sem hafa
þróast á Ríkisútvarpinu í 80 ár og
á kunnáttu og menntun starfsfólks-
ins. Það þýðir ekki að Ríkisútvarpið
sé hafið yfir gagnrýni. Um daginn
skrifuðu á annað á annað þúsund
manns nafn sitt á lista þar sem mót-
mælt var „skoðanakúgun undir yfir-
skini hlutleysis“. Margir þekktir rit-
höfundar fylgdu listanum úr hlaði.
Tilefnið var fyrirvaralaus uppsögn
pistlahöfundarins Láru Hönnu og
fréttamannsins Þórhalls Jóseps-
sonar. Inn í þetta blandaðist einnig
pirringur yfir því að Ríkisútvarpið
virtist lengi vel ætla algjörlega að
hunsa kosningar fyrir stjórnlaga-
þingið og bera við hlutleysisstefnu.
Það er jafnvægislist að stjórna
Ríkisútvarpinu og hefur ekki alltaf
tekist vel. Það er heldur ekki von.
Íslenska flokkapólitíkin lá í áratugi
eins og mara yfir útvarpinu, starfs-
fólki þess og stjórnendum. Það var
hlutskipti útvarpsstjóra að reyna að
standa vörð um sjálfstæði útvarps-
ins. Strax í árdaga varð útvarpsráð
mjög flokkspólitískt. Ráðið sam-
þykkti í júlí 1931 að fréttamenn
og útvarpsstjóri skyldu bera allar
fréttir og frásagnir fyrir útvarps-
ráð sem kynnu að valda gremju eða
hneykslun. Útvarpsstjórinn, Jónas
Þorbergsson, neitaði að hlíta þess-
um fyrirmælum en óskaði þess í
stað eftir almennum vinnureglum
fyrir fréttamenn til að vinna eftir.
Síðustu stóru flokkspólitísku
atlögunni að sjálfstæði útvarpsins
var einnig hrundið af starfsfólki
þess árið 2005. Þá neyddi þáverandi
formaður útvarpsráðs útvarpsstjór-
ann til að taka mann, sem sáralít-
ið hafði starfað við fréttamennsku,
fram yfir nokkra af reyndustu
fréttamönnum landsins og skipa
hann í stöðu fréttastjóra. Það sner-
ist í höndunum á for-
manninum en fljótlega
eftir það var ákveðið að
breyta Ríkisútvarpinu
í einkahlutfélag í opin-
berri eigu. Sú ráðstöfun
er umdeild.
Útvarpsráð var lagt
niður en í stað þess skip-
ar Alþingi stjórn Ríkis-
útvarpsins ohf., sem
virðist eingöngu hafa
það hlutverk að fylgj-
ast með rekstrinum. Í Ríkisútvarp-
inu ohf. hefur útvarpsstjórinn nán-
ast alræðisvald yfir dagskránni og
mannaráðningum. Það fyrirkomu-
lag kallar á lóðrétta forstjórastjórn-
un en gott útvarp byggir fyrst og
fremst á láréttu samráði dagskrár-
gerðarfólks um áherslur, áferð, efn-
istök og stefnu. Hættan við hina lóð-
réttu stjórnun er meðal annars sú að
hún getur drepið niður frumkvæði
starfsfólksins og um leið ánægju
þess af starfinu.
Önnur hætta sem núverandi fyrir-
komulag felur í sér er sú ráðstöfun
að afnema afnotagjöld og hafa þess
í stað nefskatt. Við það missir Ríkis-
útvarpið fjárhagslegt sjálfstæði.
Alþingi getur tekið sér það vald að
ráðskast með þennan skatt nokkurn
veginn eins og það vill, jafnvel þótt
í lögunum standi að skatturinn sé
tekjustofn Ríkisútvarpsins. Alþingi
hefur nú lífæð útvarpsins í höndum
sér.
Hlutafélagavæðing útvarpsins
hefur kosti og galla. Nú hlýtur
að vera komið að því að ræða það
opið og fordómalaust með það fyrir
augum að draga úr göllunum eins
og hægt er. Minna má á að við eig-
endur Ríkisútvarpsins erum oft til-
ætlunarsöm og megum líka að vera
það. En okkur ber einnig skylda til
að gera eitthvað fyrir afmælisbarn-
ið. Annars veslast það bara upp.
Ríkisútvarpið 80 ára:
Ákall til eigenda
Ríkisútvarpið
Hjálmar
Sveinsson
borgarfulltrúi og
útvarpsmaður
Ríkisútvarpið
er fjölmiðill
mannúðar-
stefnu,
húman isma.
Önnur
þjónusta
Dekk Púst Smurning Bremsur Fjöðrun Rafgeymar
Skoðaðu www.bjb.is.
Komdu í BJB.
Opið: mánud. til fimmtudaga kl. 8:00 - 18.00, föstudaga kl. 8:00 - 16:30.
BJB | Flatahrauni 7 | 220 Hafnarfirði | Sími 565 1090 | www.bjb.is
Fullt af
ómissan
di
aukahlut
um fyrir f
jórhjól
Við hjá BJB þjónustum einnig
fjórhjólið þitt. Setjum aukahlutina á,
skiptum um olíu, rafgeymi eða
sinnum öðru reglulegu viðhaldi.
Njóttu þess að ferðast. Kauptu réttu
aukahlutina fyrir fjórhjólið hjá BJB.
Vertu rétt græjaður