Faxi - 01.12.1984, Qupperneq 48

HELGI S. JONSSON
Guðsmóðurkirkjan í París
Sumarið 1950 fóru fjórir kunnir Suðurnesjamenn í
Frakklandsreisu. A þeim árum var París einn fýsilegasti
ferðaáfangi, sem menn gat dreymt um — og er gjarnan
enn. Einn þeirra, Helgi S. Jónsson kaupmaður m.m.,
hafði verið þar þremur sumrum fyrr, í forystu fyrir 90
skátum, sem þangað sóttu heimsmót skáta (Jamboree).
Ferðafélagar hans voru að þessu sinni Sigurður Guð-
mundsson, bóndi í Þórukoti, Margeir Jónsson, útgerð-
armaður og Kristinn Reyr, bóksali og skáldbróðir Helga.
Öllum varð þeim ferð þessi eftirminnileg, — já, ógleym-
anleg sökum fegurðar Parísar, sem stundum var nefnd
höfuðborg heimsins — sökum stórbrotinnar sögu margra
kynslóða, sem um aldir ófu örlagavef heimsbyggðarinn-
ar. Borg ævintýranna hvert sem hugur manns annars
leitaði.
í jólablaði Vikunnar það ár skrifaði Helgi fræga grein
er hann nefndi Guðsmóðurkirkjan í París. Einn les-
andi greinarinnar, Jón Stefánsson prófessor í íslensku
við Lundúnaháskóla í 30 ár, skrifaði Helga bréf 19. des.
1950. í lokbréfsins segir hann. , ,Grein yðar er rituð með
svo sterkri tilfinningu fyrir helgi hinnar dásamlegu
Notre Damekirkju og slíkri ritsnilld, að ég tók sérstak-
lega eftir henni, í öllu þessu jólaflóði af bókum.“
Faxi hefur fengið leyfi Þórunnar Ólafsdóttur, ekkju
Helga til að birta umrædda grein.
Lygn flýtur Signa, báðum meg-
in við Borgareyjuna. Fornbóka-
salarnir á bökkum hennar eru
þreytulegir á svipinn, nærri því
eins gamlir og snjáðir og bæk-
urnar þeirra, velktir af ómjúkum
handtökum langrar ævi. Fjórir
ferðalangar líta á þá sömu augum
og sitthvað annað, sem á þarna að
vera, samanber póstkort, sem
keypt var í fallegri búð og sýndi
fornbóksala á Signubökkum —
það er gaman að sjá lifandi frurn-
mynd af korti sem kostar 20
franka. Heimsborgin París, væri
fátækari af fátækt, ef fornbóksal-
ana vantaði, þeir eru aðeins eitt,
sem verður að sjá á leiðinni til
Maríukirkjunnar — hinnar steindu
sögu kristinnar trúar, sem stend-
ur á Borgareyjunni, hið þögla tal-
andi tákn um mátt trúar og valds.
Af torginu, fyrir framan Maríu-
kirkjuna, lítum við hina sömu sýn
og var svo margra manna og
kvenna hin síðasta í þessum
heimi. Við sjáum turna, sem bera
við bláan himin, rósflúraða
glugga og heilaga menn úr steini.
Ofar öllu hyllir í illar hugsanir
mannanna, haglega gerða djöfla,
sem búa í hugum, jafnvel helg-
ustu manna.
Leiðin liggur um opnar dyr inn
í þetta veglega hús. Eg fletti blöð-
um þess eins og fávita barn, ég
veit að við hvert fótmál er bundin
einhver fræg saga, eitthvað, sem
andar og lifir þessa líðandi stund.
Hér hefur andlegt og veraldlegt
vald háð sitt stríð og hið verald-
iega alltaf beðið lægri hlut, því
slíkt er lögmál lífsins, bæði þar og
hér. Umbúðirnar missa gildi sitt,
þegar innihaldið kemur í ljós — og
Maríukirkjan gnæfir enn yfir
stund og stað, ekki sem umbúðir
um kristna trú, heldur sem altari
hins fórnandi máttar.
Steinninn í dyrunum er máður
og slitinn af fótataki aldanna. Af
því að ég hef ekki átt neitt höfuð-
fat í nokkur ár, þá þurfti ekki að
taka það ofan, þeir gerðu það hin-
ir, sem áttu svo veraldlega hluti
og voru ekki búnir að týna þeim.
baö þarf hvorki að vera kristinn
né kaþólskur til að auðsýna lotn-
ingu því andrúmslofti, sem er
innan veggja þessarar voldugu
kirkju. Háar bogahvelfingar, hin-
ar styrku stoðir og margmisþyrmt
skraut hennar fær hina allra
venjulegustu vanakristnu hugsun
til að samþýðast sál kirkjunnar,
sem var og er —.
Notre-Dame-kirkjan í París,
kirkja heilagrar guðsmóður, er
byggð á seinni hluta 12. aldar.
bað er talið að bygging hennar sé
hafin um 1265 eða á árunum þar
á eftir. Mér er sagt, að hún sé að
verulegum hluta stílhrein og að
margar aðrar dómkirkjur beri
hennar svip. Hugarórar kynslóð-
anna hafa veitt henni þungar
búsifjar, því á öllum öldum verða
til menn, sem vita allt svo mikið
betur en nokkur annar áður
fæddur. Ymsir vitringar komu
fram og vildu endurbæta hið
hafna listaverk, en handbrögð
þeirra minnast meistaranna á
hörmulegan hátt. Það er stundum
skammt á milli Bessastaða og
Borgareyjunnar í París. Svo
komu hinir , ,frjálslyndu‘ ‘ líka til
sögunnar og héldu að minnsta
kosti að tímaleg velferð lýðsins
væri undir því komin að brjóta
niður táknmál kristinnar trúar,
og að gull og silfur kirkjunnar
væri betur komið í stríðsöl æp-
andi lýðs, en að vera hugfró leit-
andi sálar. Á seinni hluta 18. ald-
ar voru menn orðnir svo vitrir, að
Maríukirkjunnar var ekki þörf
fyrir annað, en til geymslu á fögg-
um hinna ,,frjálslyndu“, sem
voru búnir að ræna hana skrauti
sínu og dýrgripum og reyndu að
bera eld að veggjum hennar og
hvelfmgum, en auðvitað stendur
kirkjan enn.
Einn góðviðrisdag um aldamót-
in 17 og 18 hundruð gerði Napo-
leon mikli sér það til dundurs að
opna Maríukirkjuna aftur til
kristilegrar þjónustu og síðan hef-
ur hún rækt hlutverk sitt með
vaxandi virðingu. Um miðja 18.
öld var endanlega gert við kirkj-
una og hún bætt að verulegu leyti
og þá fenginn sá svipur, sem hún
ber í dag.
Mér var tjáð, að áður fyrr hefði
hún verið hærri á grunni, því þró-
un umhverfisins hafi fært í kaf
ekki færri en 13 þrep, er lágu upp
að aðalinngangi kirkjunnar og má
vera að í útliti hafi hún misst
nokkuð í viö þá breytingu.
Þrír bogmyndaðir inngangar
eru í kirkjuna, yfir þeim mesta,
sem er í miðju, eru myndir af
þeim efsta dómi, sem vér skulum
allir hljóta, en yfir innganginum
til hægri, og meðfram honum, eru
myndir helgaðar Móður Guðs, en
við vinstri innganginn, eru mynd-
ir helgaðar Önnu, móður Maríu.
Allt þetta mikla steinhögg-verk er
máð og skemmt af þeim, sem bet-
ur vissu en hinir, sem byggðu trú
sinni musteri.
Maríukirkjan hið ytra, er und-
arlegt sambland af dýrðlingum,
mönnum og djöílum. Fyrir ofan
hliðin þrjú, með Önnu, Maríu og
efsta dómi, kemur langband, með
nær þrjátíu konungum Frakk-
lands, en yfir því, á turnsyllun-
um, þar tróna djöflarnir - hinar
mismunandi góðu hugsanir
mannanna, mótaðar í stein — þær
horfa þaðan ylir torgið fyrir neð-
Helgi S. Jnnsson
304-FAXI