Morgunblaðið - 20.02.2009, Blaðsíða 14

14 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2009
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
HEILDARSKULDIR hjóna og
sambúðarfólks 35 ára og yngri
eru á bilinu 280% til 300% af ráð-
stöfunartekjum og þar af eru
íbúðarskuldir um eða yfir 200%.
Eftir að þeim aldri er náð fer
hlutfall skulda af ráðstöf-
unartekjum lækkandi. Þetta kem-
ur fram í nýrri samantekt hag-
deildar ASÍ um skuldir
heimilanna. Sérfræðingar sam-
bandsins styðjast við upplýsingar
úr skattframtölum frá seinasta ári
en leggja mat á skuldastöðu
heimilanna í kreppuástandinu í
dag, hvaða hópar eru viðkvæm-
astir fyrir og í mestri hættu á að
lenda í alvarlegum vanda.
ASÍ áætlar að hjón sem skulda
300% af árlegum ráðstöf-
unartekjum sínum greiði um 20%
af ráðstöfunartekjum ársins í af-
borgarnir af skuldum, miðað við
5% vexti og 30 ára lánstíma. Nú
eru samanlagðar skuldir heim-
ilanna um tvö þúsund milljarðar
og þar af eru um 1.400 milljarðar
verðtryggð lán, 370 milljarðar
gengistryggð lán. Meðalskuldir
hvers heimilis eru áætlaðar 18
milljónir.
Ekki fer á milli mála að stór-
aukin áhætta er samfara hærra
veðsetningarhlutfalli og gögn ASÍ
sýna að staða kaupenda, sem
komu inn á fasteignamarkaðinn í
upphafi árs 2007, eftir að fast-
eignir höfðu hækkað mikið í verði,
er verri en þeirra sem voru fyrr á
ferðinni. „Þeir sem fjármögnuðu
fasteignakaup með 100% láni í
janúar 2007 eru í desember 2008
með neikvætt eigið fé í fasteign-
inni og þeir sem tóku 90% lán
eiga lítið eigið fé eftir,“ segir
ASÍ.
Skuldir yfir helmingur eigna
fólks undir 45 ára aldri
Heildarskuldsetning þess hóps
fólks sem er á þrítugsaldri er að
jafnaði nálægt 90% af heildar-
eignum þeirra, enda hefur fólk á
þessum aldri yfirleitt ekki safnað
miklum eignum. Athygli vekur
hins vegar að það er ekki fyrr en
komið er upp í hóp fólks á
miðjum aldri sem skuldsetningin
fer undir 50% af heildareign þess.
„Skuldsetning allra hópa yngri en
45 ára er yfir helmingur af eign-
um,“ segir í skýrslunni.
Vaxtagjöldin vega þungt. Fram
kemur að í hópi fólks sem er
yngra en 35 ára voru vaxta-
greiðslur 13-14% af áætluðum
ráðstöfunartekjum ársins 2007 og
hjá hópnum 36-40 ára um 11%.
„Hætta er á að fólk festist í yf-
irveðsettum eignum og verulega
fjölgi í hópi heimila sem ekki ná
endum saman. Ástæða er til að
beina sjónum sérstaklega að
stöðu hópanna á þrítugs- og fer-
tugsaldri.“




























 



    
 
 
 
+,
+-
+.
/
0
,
-
.
1


     

!"#$!
Óttast að fólk festist
 Samanlagðar skuldir heimilanna eru nú um 2.000 milljarðar króna  Þar af eru um
1.400 milljarðar verðtryggð lán  370 milljarðar eru gengistryggð lán skv. úttekt ASÍ




























 

 

    
   
 
 
%&$
!'($
)
!'($
2..
-3.
-..
+3.
+..
3.
.
1
NÝI GLITNIR
hefur ákveðið að
taka hvorki
þóknun fyrir
uppgreiðslu
verðtryggðra
húsnæðislána, né
vegna innáborg-
unar á höfuðstól
í ótiltekinn tíma.
Uppgreiðslugjald þessara lána hef-
ur verið 2%.
Una Steinsdóttir, fram-
kvæmdastjóri viðskiptabankasviðs
Glitnis, segir að bankinn vilji hjálpa
heimilunum á þessum um-
brotatímum. „Viðskiptavinir hafa
sýnt því áhuga að borga upp lánin
sín og greiða hraðar inn á höf-
uðstólinn en uppgreiðslugjaldið
hefur virkað sem ákveðin hindrun,“
segir Una þar sem margir hafi hætt
við vegna gjaldsins.
Kaupþing ákvað í síðustu viku að
veita lánshöfum íbúðalána tíma-
bundið 50% afslátt af uppgreiðslu-
gjaldi þegar þeir greiða upp lán sín
eða greiða inn á þau yfir 1 milljón
króna. Samkvæmt upplýsingum
Landsbankans er búist við því að
bankinn fari einnig þá leið en
ákvörðun liggur ekki endanlega
fyrir. gag@mbl.is
Frítt að greiða
upp og inn á
húsnæðislánin
KARLMAÐUR á þrítugsaldri hefur
verið ákærður fyrir stórfellda lík-
amsárás sem leiddi til dauða manns
í sumarbústað í Grímsnesi að kvöldi
7. nóvember sl. Honum er gert að
sök að hafa ráðist á manninn og
veitt honum banvæna áverka með
hnefahöggum og spörkum.
Meint brot varðar 2. mgr. 218. gr.
almennra hegningarlaga, og það
getur varðað allt að 16. ára fang-
elsi.
Árásarmaðurinn hefur verið úr-
skurðaður í áframhaldandi gæslu-
varðhald til 18. mars nk. Hann hef-
ur verið í haldi lögreglu frá því í
nóvember.
Þá hafa annar karlmaður og
tvær konur verið ákærð fyrir að
hafa látið farast fyrir að koma fórn-
arlambinu, sem slasaðist lífs-
hættulega, til aðstoðar. Fólkið leit-
aði ekki hjálpar fyrr en daginn eftir
en þá var það um seinan.
Fólkið er allt af erlendum upp-
runa.
Hnefahögg
og spörk
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
RÍKISSAKSÓKNARI hefur hafnað beiðni
um að opinber rannsókn fari fram á ætl-
uðum brotum við rannsókn Hafskipsmálsins
í kjölfar gjaldþrots félagsins árið 1985 og
hann hefur einnig neitað að afturkalla
ákvörðun sína. Ríkissaksóknari telur jafn-
framt að ekki sé mögulegt að kæra þessa
ákvörðun en reynist það rétt þýðir það vænt-
anlega endalok tilrauna til að fá Hafskips-
málið tekið upp.
Ragnar Aðalsteinsson sem er lögmaður
þeirra sem vilja að málið verði rannsakað
hafnar þessu og segir ýmsar kæruleiðir
koma til greina. Ekki hafi þó verið ákveðið
hvaða leið verði farin.
Gagnrýndi beiðnina harkalega
Ragnar Aðalsteinsson og Sigríður Rut
Júlíusdóttir sendu ríkissaksóknara kröfu um
opinbera rannsókn á Hafskipsmálinu hinn 2.
október 2008 sl. Beiðnin var 108 blaðsíður og
með henni fylgdu hundruð fylgiskjala auk
tveggja nýrra bóka eftir sagnfræðinga um
Hafskipsmálið. Valtýr Sigurðsson rík-
issaksóknari svaraði um hæl sex dögum síð-
ar og sagðist mundu fela lögreglustjóra að
annast rannsóknina „eftir nánari fyr-
irmælum“.
Í lok janúar skrifaði Valtýr annað bréf þar
sem segir að við nánari skoðun á rannsókn-
arbeiðninni hafi það verið niðurstaða hans að
frekari rannsóknar gerðist ekki þörf. Hann
gagnrýnir rannsóknarbeiðnina einnig harð-
lega. Miklu máli skipti að rannsóknarbeiðni
sé skýr og sérstaklega í jafn umfangsmiklu
máli og þegar tekið væri mið af þeim þungu
ásökunum sem bornar væru fram á hendur
mönnum sem komu að málinu. Þá þyrfti að
koma skýrt fram í hverju meintur refsiverð-
ur verknaður væri fólginn. Þessa hefur eng-
an veginn verið gætt með þeim afleiðingum
að mjög torvelt er, að mati ríkissaksóknara,
að greina rannsóknarefni sem beiðnin lýtur
að.“
Eins og gefur að skilja féll þessi ákvörðun
ríkissaksóknara í grýttan jarðveg hjá þeim
sem báðu um rannsóknina. Hin lauslega
skoðun sem hefði farið fram á málinu og
birtist í bréfi ríkissaksóknara væri svo „ófull-
komin og kæruleysislega unnin“ að ekki yrði
við unað. Þá áskildu þeir sér allan rétt til að
kæra ákvörðun ríkissaksóknara til dóms-
málaráðherra eða til dómstóla. Þess var
krafist að ríkissaksóknari afturkallaði
ákvörðunina enda hefði hann farið á svig við
ófrávíkjanlegar málsmeðferðarreglur við
undirbúning ákvörðunar sinnar.
Þeirri beiðni hafnaði ríkissaksóknari einn-
ig og benti m.a. á að með nýjum lögum um
meðferð sakamála hefði verið fellt úr lögum
ákvæði sem kvað á um að dómsmálaráð-
herra gæti fellt úr gildi ákvörðun rík-
issaksóknara.
Ragnar Aðalsteinsson bendir á hinn bóg-
inn á að þar sem beiðnin kom fram fyrir
lagabreytinguna eigi þessi rök ekki við.
Hafnar rannsókn á Hafskipsmálinu
 Ríkissaksóknari telur ekkert komið fram sem sýni fram á að rannsóknar sé þörf  Neitar að aftur-
kalla ákvörðunina  Lögmenn Hafskipsmanna segja vinnubrögð ríkissaksóknara „kæruleysisleg“
Ragnar
Aðalsteinsson
Valtýr
Sigurðsson
Ragnar Aðalsteinsson og Sigríður Rut Júlíusdóttir
kröfðust rannsóknarinnar f.h. Björgólfs Guðmunds-
sonar, Páls Braga Kristjónssonar, Helgu Thomsen,
ekkju Ragnars Kjartanssonar, Þórðar H. Hilmarssonar
og Helga Magnússonar. Miklum tíma, fé og fyrirhöfn
hefur verið varið í að afla gagna um Hafskipsmálið og
m.a. hefur verið stofnaður vefur, www.hafskip.is, þar
sem mjög miklum upplýsingum hefur verið safnað
saman. Í fyrra komu út tvær bækur eftir sagnfræðinga
um málið; Hafskip í skotlínu og Afdrif Hafskips í boði
hins opinbera.
Söfnuðu miklum gögnum
Ungt fólk er í mestum vanda.
Skuldsettustu hóparnir eru fólk á
þrítugs- og fertugsaldri, með hlut-
fallslega hæstu greiðslubyrðina og
flest börn á framfæri. En hvað er
til ráða? ASÍ bendir á nokkur úr-
ræði fyrir verst settu heimilin en
varar jafnframt við hugmyndum
sem til umræðu hafa verið, sem
muni ekki skila nægilegum ár-
angri.
„Í umræðu um aðgerðir til að
aðstoða skuldsett heimili er mikið
vísað til þess að nauðsynlegt sé að
ráðast í almenna skuldaniðurfell-
ingu eða tímabundna frystingu
verðtrygginar. Vandinn við þessa
lausn er að hún er mjög kostn-
aðarsöm. Áætla má að húsnæð-
isskuldir heimilanna séu nú um
1.400 milljarðar króna og kostn-
aðurinn af almennri niðurfærslu á
þeim um 10% væri því um 140
milljarðar sem er ríflega fjórð-
ungur af heildarútgjöldum ríkisins
á ársgrundvelli. Auk þess er ólík-
legt að almenn skuldaniðurfelling
um 10-20% væri nægileg til þess
að gagnast verst settu hópunum.
Nauðsynlegt er að beina úrræð-
unum fremu til þeirra hópa þar
sem þörfin er brýnust,“ segir ASÍ.
10-20% niðurfelling skulda dugar ekki