Morgunblaðið - 20.02.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2009
HVAÐ ætlar verka-
lýðshreyfingin að gera
fram yfir frestun?
Undirbúa næstu frest-
un? Hver eru þau verk-
efni sem stéttarfélög á
Íslandi telja mest
krefjandi fyrir fé-
lagsmenn? Fyrst
kjarabarátta hefur
verið lögð á hilluna? Í
bili eru næg verkefni sem hægt er
og er löngu tímabært að snúa sér að.
Það hefði strax í haust átt að setja
mikinn kraft launþegahreyfing-
arinnar í að fylgjast með þeirri öldu
uppsagna sem hefur dunið yfir. Var
rétt staðið að þeim? Gjörningurinn
og uppsagnarfresturinn. Ég veit um
uppsagnir sem voru gerðar í gegn-
um gsm-síma, jafnvel sms. „Þú átt
ekki að mæta eftir helgi“ Bubbi söng
eitt sinn „Það er ekki fiskur í dag,
þið getið farið heim og slappað af.“
Þessi leið, sem sungið var um fyrir
kauptryggingu fiskvinnslufólks, var
því miður oft farin í haust og vetur.
Verkalýðshreyfingin verður að
gera átak í að vera sýnilegri. Efla og
láta standa við kosn-
ingu trúnaðarmanna á
vinnustöðum.
Það sem mér finnst
að eigi að vera stóra
málið hjá launþega-
hreyfingunni nú þegar
launabaráttan er á
frosti er afnám verð-
bóta verðtryggingar á
lánum okkar. Verð-
tryggingin er þjóð-
arskömm og hneisa.
Hvaða réttlæti er í því
að verðbætur leggist á
afborganir lánanna okkar og að eft-
irstöðvar þeirra séu reiknaðar upp
með verðbótum. Hvar annars staðar
er þetta svona? Í nágrannalöndum
okkar eru vextir á húsnæðislánum.
Vextir sem í dag eru á svipuðum nót-
um og vextirnir eru af íbúðarlánum
okkar. En þar er ekki verðtrygging
á lánunum. Verðtrygging sem í dag
þýðir að á íslenskum íbúðalánum
með 5% vexti eru verðbætur sem
keyra lánin með vöxtum og verðbót-
um alla vega í 25%. Í nágrannalönd-
um okkar sjá greiðendur lánanna
þau lækka við hverja afborgun, ekki
stöðuga hækkun eftirstöðva eins og
á Íslandi.
Það hefur oft verið skrifað, þar á
meðal ég, um margföldun upphæð-
arinnar sem við tökum að láni þar til
að síðasta gjalddaga kemur. Væri
fólk sátt ef verðbæturnar hétu skatt-
ar? Með afnámi eignaskatta töldu
menn sig vera að gera breytingu til
bóta. Verðtryggingin á lánin okkar
sem er hærri eftir því sem eft-
irstöðvarnar eru meiri er ekkert
annað en skuldaskattur. Neikvæður
eignaskattur. Þeir sem eiga minnst í
húsnæði sínu og skulda mest. Borga
hæstu upphæðirnar.
Afnám verðbóta á lánin okkar á að
vera helsta baráttumál verkalýðs-
hreyfingarinnar fram að því að þiðna
fer um kjarabæturnar okkar sem
hafa nú verið djúpfrystar.
Verkalýðshreyfingin
afnemi verðbótaskömmina
Njörður Helgason
vill afnám verðbóta
á húsnæðislánum
» Brýnt mál fyrir af-
komu heimilanna og
íbúðaeigenda á Íslandi
er afnám verðbóta á
íbúðalán. Skamm-
arlegur skattur á skuld-
ir okkar.
Njörður Helgason
Höfundur er húsasmiður.
ÞÆR raddir heyrast
annað veifið að í stað
þess að selja raforku til
hefðbundinnar stóriðju
í stórum einingum og til
langs tíma, eins og gert
er til álvera, ætti að
selja raforku í „minni
einingum, til styttri
tíma og á hæsta mögu-
lega verði“.
Sömu raddir lýsa langtímasamn-
ingum við álver sem sölu til „lægst-
bjóðanda“. Þetta eru öfugmæli því að
sjálfsögðu hefur verið samið við þá
sem best bjóða hverju sinni. Mein-
ingin hjá slíkum gagnrýnendum virð-
ist vera að séu langtímasjónarmið
höfð að leiðarljósi þá eigi ekki að
binda orku í langtímasölusamningum
því hægt sé að selja orkuna við hærra
verði þegar tíminn líður og þess
vegna sé gott að geta losnað sem
fyrst úr eldri samningum.
Það er hárrétt að mikilvægt er að
nýta tækifæri til að fá hærra orku-
verð, auka fjölbreytni í orkunýtingu
og fjölga smærri hátæknifyr-
irtækjum sem skapa fjölbreytt störf á
sem flestum stöðum í landinu frekar
en eingöngu að byggja fá og stór ál-
ver.
Þess vegna hefur Landsvirkjun
einmitt lagt áherslu á samninga og
viðræður við fyrirtæki eins og net-
þjónabú og sólarkísilverksmiðjur sem
sýnt hafa áhuga á að hefja slíka starf-
semi hérlendis. Bent skal á að á þessu
ári tekur til starfa álþynnuverksmiðja
á Akureyri sem skapar á annað
hundrað starfa og notar um sexfalt
það rafmagn sem Eyjafjarðarsvæðið
notaði áður. Samningar hafa verið
gerðir við fyrsta net-
þjónabúið sem vonandi
hefur starfsemi innan
tíðar á Suðurnesjum.
Fleiri járn eru í eld-
inum. Þá lýsti stjórn
Landsvirkjunar því yfir
á árinu 2007 að ekki
verði virkjað á Suður-
landi í þágu nýrra ál-
vera, heldur verði virkj-
unarkostir þar nýttir í
þágu hátækniiðnaðar
eins og þess sem að of-
an er lýst.
Hjá Landsvirkjun er
talið tryggara að sala til smærri fyr-
irtækja byggist á grunni orkusöl-
unnar til hinna stærri. Vatnsaflsvirkj-
anir kalla á mikið stofnfé en
rekstrarkostnaður er sáralítill. Góð
nýting virkjunar frá upphafi er for-
senda arðsemi fjárfestingarinnar.
Með það að leiðarljósi hefur upp-
bygging virkjana á Íslandi und-
anfarna áratugi verið reist á því að
saman fari fjárfesting í virkjun og
sala til nýs stórnotanda þannig að
nýting orkunnar verði góð frá upp-
hafi.
Þessa dagana kreppir að og at-
vinnustarfsemi dregst saman í heim-
inum. Geta fyrirtækja til fjárfestinga
er lítil og margvísleg starfsemi er
víða slegin af. Það er athyglisvert að
álverin á Íslandi halda áfram af full-
um krafti enda þótt eigendur þeirra
dragi saman seglin vítt og breitt um
heiminn og segi upp þúsundum
starfsmanna. Þetta er vegna kaup-
skyldu álveranna á raforkunni hér-
lendis samkvæmt þeim langtíma-
samningum sem Landsvirkjun og
fleiri orkufyrirtæki hafa gert við þau.
Álverin þurfa að borga fyrir rafmagn-
ið hvort sem þau nýta það eða ekki.
Slíkar tryggingar er erfiðara að fá
hjá hinum smáu hátæknifyrirtækjum
sem leitað hafa til Íslands undanfarið.
Móðurfélög þeirra og eignir bjóða
ekki upp á slíkt. Ef verulegar fjár-
festingar í virkjunum byggðust á sölu
til þeirra gæti óvissan um tekjur frá
þeim eftir því hvernig efnahagur
heimsins þróast leitt til taps fyrir
orkufyrirtækin. Hætta skapast á að
tekjur fengjust ekki á móti fjárfest-
ingum í virkjunum. Augljóst er að
efnahag Landsvirkjunar væri hætta
búin þessa dagana ef fjárfestingar
fyrirtækisins undanfarna áratugi
hefðu byggst á að anna skammtíma-
samningum til smárra fyrirtækja án
kaupskyldu.
Uppbygging Landsvirkjunar er
reist á langtímahugsun. Markmiðið
er trygg fjárfesting en ekki stund-
argróði. Traustur grunnur kaupenda
með samninga til langs tíma og kaup-
skyldu hefur skapað svigrúm til að
byggja upp orkusölu til smærri og
fjölbreyttari kaupenda með ásætt-
anlegri áhættu. Fullur hugur er hjá
fyrirtækinu til að halda áfram á þeirri
braut.
Gagnrýnt er að arðsemi Lands-
virkjunar standist ekki samanburð
við íslensk fyrirtæki á hlutabréfa-
markaði sem standa í alþjóðlegri
starfsemi, t.d. á sviði lyfjaframleiðslu.
Ekki þarf að fjölyrða um það þessa
dagana að fyrirtæki sem skila mikl-
um arði geta líka skilað miklu tapi og
jafnvel farið á hausinn þegar minnst
varir. Hér gildir hin forna dæmisaga
um kapphlaup hérans og skjaldbök-
unnar. Ekki er víst að hérinn komist í
mark þótt hann fari geyst af stað en
skjaldbakan skilar sér.
Orkuframleiðsla er langtíma-
starfsemi með hóflegri en öruggri
arðsemi og takmarkaðri áhættu.
Landsvirkjun hefur með áratuga
uppbyggingarstarfi lagt traustan
grunn að orkufrekum iðnaði í landinu
sem nú er orðinn mikilvægur hluti af
efnahag og atvinnulífi Íslendinga.
Þessi stefna hefur stuðlað að bygg-
ingu öflugra og hagkvæmara raf-
orkukerfis en ella sem hefur komið
almenningi og smærri fyrirtækjum til
góða. Ekkert bendir til annars en að
uppbygging af þessu tagi haldi áfram
og verði fjölbreyttari.
Raunhæf nýsköpun
á traustum grunni
Þorsteinn G. Hilm-
arsson skrifar um
raforkuverð og
-sölu
» Landsvirkjun hefur
lagt traustan grunn
að orkufrekum iðnaði í
landinu sem nú er orð-
inn mikilvægur hluti af
efnahag og atvinnulífi
Íslendinga.
Þorsteinn G.
Hilmarsson
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Landsvirkjunar.
UNDANFARNA
mánuði, í því upp-
lausnarástandi sem
ríkir á Íslandi, hefur
mörgum orðið tíðrætt
um hamingjuna. Öll
viljum við vera ham-
ingjusöm. En lykillinn
að lífshamingjunni
getur stundum verið
vandfundinn eins og
dæmin sýna. Og það sem gerir einn
hamingjusaman finnst öðrum engu
máli skipta. En hamingjuleitin hef-
ur haft ótrúlega mikil áhrif á gang
sögunnar. Það mætti jafnvel ganga
svo langt að segja að öll hug-
myndakerfi, trúarbrögð og stjórn-
málastefnur gangi út á þetta eitt –
að leita leiða til að auka haminguna.
Og enn er spurt um hamingjuna
uppi á Íslandi vorið 2009.
Þar með er auðvitað ekki sagt að
allir stefni að sama marki. Því sum-
ir vilja auka sína eigin hamingju,
jafnvel á kostnað annarra. Á meðan
aðrir telja mestu máli skipta að allir
hafi jöfn tækifæri til þess að njóta
hamingjunnar. Af því að ég nefndi
trúarbrögðin þá snúast þau í grunn-
inn öll um hamingjuna – jafnvel þó
þau noti ólík orð yfir þennan kjarna
lífsins. búddistar fylgja hinum átt-
falda vegi Búdda á leið sinni burt
frá þjáningunni. Múslímar lúta Al-
lah og fela honum líf sitt. Kristnir
menn finna hamingjuna í kærleiks-
boðum Jesú, gyðingar ganga veg
lögmálsins til að leita að hamingj-
unni og hindúar leita að nirvana. Og
þannig mætti lengi telja.
En hvað er eiginlega hamingjan?
Um það eru auðvitað skiptar skoð-
anir. Bandaríski rithöfundurinn
Mark Twain skrifaði mikið um leit
mannsins að hamingjunni í sínum
bókum. Hann hafði þetta að segja
um hamingjuna: „Hamingjan er
eins og sólarlagið – allir geta séð
það en flest okkar horfum í öfuga
átt og missum af því. En hver sá
sem er hamingjusamur gerir aðra
menn líka hamingjusama“. Í Gamla
testamentinu er að finna mikið
spekirit sem kallast Predikarinn.
Predikarinn reynir ekki að skil-
greina hamingjuna en horfir á allt
lífið sem eina heild og vill fá les-
endur sína til að skilja
að ef til vill er ham-
ingjan fólgin í öllu því
sem við tökum okkur
fyrir hendur – bæði
góðum og erfiðum
stundum, sigrum og
ósigrum – lífinu sjálfu.
Það er fyrst og fremst
hugarfarið sem skiptir
máli.
En kannski segir
enginn þetta betur en
Páll postuli í hinum
mikla óði til kærleikans í Fyrra
Korintubréfi, 13. kafla. Kærleik-
urinn og hamingjan eru hjá Páli
samtvinnuð og þar með hamingjan,
umhyggjan fyrir náunganum og
samhygðin. Hamingjan er sem sagt
margslungið fyrirbæri og ef til vill
er ómögulegt að skilgreina hana í
stuttri blaðagrein. En eitt kennir
leit mannkynsins að hamingjunni
okkur. Það er, að hamingjan læðist
til okkar þegar við njótum saman
fegurðar lífsins, lítum ekki undan
neyð náungans heldur stöndum
saman gegn hinu illa í veröldinni,
og uppgötvum þannig leynda og
dulda krafta í okkur sjálfum.
Þar með er ekki sagt að leiðin til
hamingjunnar sé alltaf auðveld og
greið. Því sá sem vill finna hamingj-
una verður að horfast í augu við
sjálfan sig, verður að líta í spegil og
spyrja sem svo – „Hvar hef ég
brugðist, hvar bar mig af leið, hvað
þarf ég að gera til að finna aftur
gömlu góðu slóðina“? En hitt skipt-
ir þó enn meira máli þegar litið er í
spegil sálarinnar. Og það er að
finna þar hinn góða kjarna sem við
öll búum yfir, og opna honum leið
upp úr sálardjúpinu. Vonandi tekst
okkur Íslendingum það á komandi
misserum.
Hamingjuleit
á erfiðum tímum
Þórhallur Heim-
isson skrifar um
hamingjuna
Þórhallur Heimisson
»En hitt skiptir þó
enn meira máli þeg-
ar litið er í spegil sálar-
innar. Og það er að
finna þar hinn góða
kjarna sem við öll búum
yfir.
Höfundur er prestur.
Á ráðstefnunni munu vísindamenn Hafrannsóknastofnunarinnar,
háskóla og annarra stofnana sem hafa stundað rannsóknir á sjónum
við Ísland og þeim lífverum sem þar halda sig flytja 26 erindi um
nýlegar rannsóknir sínar. Að auki verða margvísleg rannsóknaverkefni
tengd efni ráðstefnunnar kynnt á um 40 veggspjöldum.
Föstudagur, 20. febrúar 2009
09.00 – 9.25 Setning og ávarp: Steingrímur J. Sigfússon sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra.
09.30 –10.15 Gestafyrirlestur: Stephen J. Hawkins, prófessor í sjávarvistfræði
við Háskólann í Bangor, UK. Understanding climate driven
changes in marine biodiversity and ecosystems: the value of
long-term studies.
10.40 – 12.00 Atferli og líffræði þorsks
13.00 – 14.50 Sérstæðir ferlar
15.30 – 16.50 Hvalir í vistkerfi íslands
Laugardagur 21. febrúar 2009
09.00 – 10.20 Hafsbotn og djúp
11.00 – 12.40 Firðir og strandsjór
13.40 – 15.00 Vistfræði og tími
15.00– 15.20 Umræður og samantekt: Jóhann Sigurjónsson
Ráðstefnan er öllum opin meðan húsrúm leyfir
Sjá nánar á www.hafro.is/hafradstefna
HAFRANNSÓKNASTOFNUNIN