Morgunblaðið - 20.02.2009, Blaðsíða 39

Menning 39
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2009
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
„MAÐUR er að skemmta fullt af fólki og þetta
á að vera sem skemmtilegast,“ segir Ragn-
heiður Ingunn Jóhannsdóttir. Hún er ein leik-
aranna í nýrri uppfærslu Þjóðleikhússins á
hinu sívinsæla leikriti Thorbjörns Egner,
Kardimommubænum, og þótt hún sé ekki
nema átta ára gömul veit hún alveg um hvað
þetta snýst. Leikritið á að vera skemmtilegt og
ræningjarnir verða góðir að lokum. Ragnheið-
ur Ingunn leikur Kamillu sem býr hjá hinni
ströngu Soffíu frænku sem vill ekki leyfa
stúlkunni að fara á Kardimommuhátíðina.
Selma Björnsdóttir leikstýrir þessari
fimmtu uppfærslu Þjóðleikhússins á verkinu;
frá fyrstu sýningu á Kardimommubænum hér
árið 1960 munu yfir 160.000 gestir hafa séð
leikritið.
„Að sjálfsögðu er þetta mikil áskorun,“ segir
Selma, sem leikstýrir nú í fyrsta sinn í Þjóð-
leikhúsinu. Hún bætir við að þetta hafi verið
einstaklega skemmtilegt verkefni og hún hafi
notið þess að hafa afar færa listræna stjórn-
endur með sér, Brian Pilkington sem skapar
leikmyndina, Maríu Ólafsdóttur sem hannar
búningana og Jóhann G. Jóhannsson tónlistar-
stjóra og útsetjara. Þá sjá Birna og Guðfinna
Björnsdætur um dans- og sviðshreyfingar og
lýsingu hanna þeir Lárus Björnsson og Ólafur
Ágúst Stefánsson.
Selma segir að þau hafi öll visst listrænt
frelsi í framsetningunni, en engu að síður hafi
allir aðstandendur verksins verið sammála um
að sýna öllum grunnþáttum verksins, eins og
kynslóðirnar hafa kynnst því hér á sviði, fullan
trúnað.
„Þetta leikrit er löngu búið að sanna sig sem
klassík,“ segir Selma.
Óhætt er að taka undir það. Í hugum flestra
Íslendinga hljóta að leynast myndir af Soffíu
frænku syngjandi „ja fussum svei“ yfir óreið-
unni heima hjá ræningjunum, hinni penu Ka-
millu sem æfir sig á píanóið, Bastían bæjarfóg-
eta sem „blíður á manninn er“, Sörensen
rakara, Tóbíasi í turninum og svo hinu spaugi-
lega ljóni ræningjanna. Tónlistin úr verkinu
hlýtur að vera til á flestum barnaheimilum, í
upptökunni frá 1963.
„Hvar er þetta og hitt“
Í fyrstu uppfærslunni á Kardimommubæn-
um hér, árið 1960, lék Baldvin Halldórsson
einn ræningjanna. Síðar lék hann Tóbías í
Turninum og þá sá barnabarn hans, Vigdís
Hrefna Pálsdóttir, hann á sviðinu. Nú leikur
hún Syversen sporvagnsstjóra.
„Ég fæ hvorki að vera Tóbías né ræninginn
eins og afi, en það er aldrei að vita hvað gerist
síðar,“ segir Vigdís Hrefna og hlær. Hún segir
að það séu forréttindi að fá að taka þátt í upp-
færslu á Kardimommubænum, og ekki síst
undir styrkri stjórn Selmu Björnsdóttur.
„Selma er búin að vera mjög skipulögð, inn-
spírandi og skemmtileg allt æfingatímabilið.
Þetta hefur verið reglulega gaman. Efniviður-
inn er líka dásamlegur. Maður þekkir verkið út
og inn, lögin eru svo skemmtileg og persón-
urnar fallegar.“
Vigdís Hrefna segir æfingatímabilið hafa
verið einstaklega skemmtilegt og hrósar
börnunum sem taka þátt í sýningunni.
Allir vanda sig og bera mikla virðingu
fyrir verkinu. Það hefur verið mikil gleði í
leikhúsinu.“
„Að lifa í friði langar, jú, alla til“
Norska leikskáldið og listamaðurinn
Thorbjörn Egner hefur á liðnum ára-
tugum öðlast einstakan sess í hugum
ungra leikhúsgesta á Íslandi með leik-
ritunum Kardimommubænum, Dýrunum í
Hálsaskógi og Karíusi og Baktusi. Þjóðleik-
húsið og Egner áttu lengi vel í nánu samstarfi,
en hann gerði leikmynd og búninga við nokkr-
ar sýningar á verkum sínum í leikhúsinu.
Hulda Valtýsdóttir þýddi verkið á sínum
tíma og Kristján frá Djúpalæk þýddi söngtext-
ana á svo einfaldan og snilldarlegan hátt að
þeir hafa lifað með æsku landsins frá fyrsta
degi.
Örn Árnason, sem hefur tekið þátt í þremur
uppsetningum á Kardimommubænum, segir
að alltaf hafi tekist að búa til einstaklega
skemmtilegar uppsetningar á verkinu hér á
landi. Tónlistin er svo einstaklega lifandi og
með tímanum verði lögin „að litlu minni í
hnakka fólks“.
„Þetta hefur orðið gríðarlega vinsælt leikrit
hér,“ segir Örn. „Fullorðna fólkið man vel eftir
sýningunni sem það sá sem börn, man hvað
það var gaman, og svo kemur fólkið með börn-
in sín í leikhúsið og vill fá sömu skemmtunina –
allir vilja fá sinn Kardimommubæ.“
Selma Björnsdóttir leikstjóri tekur undir
þetta þegar hún segir: „Það er satt. Þegar ég
fer og sýni börnunum mínum Kardimom-
mubæinn eða Dýrin í Hálsaskógi, þá vil ég að
þau upplifi sama verk og ég upplifði sem
barn.“
Örn segir að það hafi verið rætt innan hóps-
ins sem kemur að sýningunni að forðast að
breyta út af fyrri nálgun við verkið einfaldlega
breytinganna vegna. „Það að breyta út af ein-
hverju og gera annars konar spaug, spaugsins
vegna, væru nánast helgispjöll,“ segir Örn.
Ljósmynd/Eddi
Ræningjarnir og Soffía Fjórar af dáðustu sviðspersónum okkar, ræningjarnir Kasper, Jesper og Jónatan, og skassið Soffía frænka, eru mætt enn og aftur í Þjóðleikhúsið. Ljónið hefur falið sig.
Vilja sinn Kardimommubæ
 Hið sívinsæla barnaleikrit Thorbjörns Egners frumsýnt í Þjóðleikhúsinu á morgun í fimmta sinn
 „Þetta á að vera sem skemmtilegast,“ segir Ragnheiður Ingunn Jóhannsdóttir, átta ára leikari
Selma Björnsdóttir,
leikstjóri sýningar-
innar, tengist Kardi-
mommubænum sér-
stökum böndum.
„Fyrir 25 árum steig
ég fyrst á svið, sem
Kamilla í Þjóðleikhús-
inu,“ segir hún.
„Það er frábært að
fá síðan að leikstýra
þessu sama verki í Þjóðleikhúsinu.“
Selma segist þeirrar skoðunar, þegar
klassísk barnaverk eiga í hlut, að fólk eigi
að ganga að þeim nokkuð vísum. „Í upp-
setningunni erum við trú verkinu og kar-
akterunum, gleðinni og hlýjunni,“ segir
hún og lofar veislu fyrir sjón og heyrn.
„Boðskapurinn er svo fallegur í verkinu,
að með vinsemd megi breyta öllu til betri
vegar og meira að segja ræningjar geta
orðið heiðarlegir. Þarna er umburð-
arlyndið í sinni einföldustu mynd, mikil
fegurð og hlýja, og af því er aldrei nóg.“
Lék Kamillu fyrir 25 árum
Selma Björnsdóttir
„Ég er að klára þrenn-
una,“ segir Örn Árna-
son. Hann leikur Kasper
og hefur þá leikið alla
ræningjana í þremur
uppfærslum.
Örn segir þetta vera
óvenjulega ræningja en
í leikritinu segir að þeir
hafi áður verið hljóð-
færaleikarar. „Ég veit
ekki hvað þetta þýðir; hvort það séu ein-
tómir ræningjar í Sinfóníuhljómsveitinni!“
segir hann og hlær.
„Við reynum að vera fjörug og skemmti-
leg, eins og Bastían myndi segja: Í nafni
laganna! Leikritið er svo hreint og einfalt.
Það þarf ekkert að skreyta það með ein-
hverjum látum eða skrúði.
Ég veit ekki hvaða galdur er fólginn í
þessu leikverki, en það er gríðarlega vin-
sælt. Ólánsmennirnir verða góðir, þeir
bjarga hundinum og páfagauknum og allir
verða glaðir að lokum!“
Ólánsmenn verða góðir
Örn Árnason
Rúmlega þrjátíu leikarar á ýmsum aldri, börn og fullorðnir, taka þátt í uppfærslu
Þjóðleikhússins á Kardimommubænum. Ræningjarnir eru hvað mest í
sviðljósinu en Kasper, Jesper og Jónatan leika þeir Örn Árnason,
Rúnar Freyr Gíslason og Kjartan Guðjónsson. Ljónið þeirra leikur
Þórir Sæmundsson. Edda Björg Eyjólfsdóttir er Soffía frænka.
Bastían bæjarfógeta og frú hans leika Baldur
Trausti Hreinsson og Esther Talía Casey.
Sigurður Sigurjónsson fær að leika öldung-
inn Tóbías í Turninum, Kolbrún María Más-
dóttir og Ragnheiður Ingunn Jóhannsdóttir
skipta hlutverki stúlkunnar Kamillu á milli
sín og eins deila Davíð K. Ólafsson og Ja-
fet Máni Magnússon hlutverki Tomma,
og Ísak Hinriksson og Sverrir Páll
Einarsson hlutverki Remó. Þá er Val-
ur Freyr Einarsson Sörensen rak-
ari, Ívar Örn Sverrisson leikur
pylsugerðarmann, Friðrik Frið-
riksson bakara, Vignir Rafn Val-
þórsson er kaupmaður, Vigdís
Hrefna Pálsdóttir sporvagnsstjóri,
vagnþjónn er Rafn Kumar Bonifa-
cius og Elma Lísa Gunnarsdóttir er
frú Sílíus. Fleiri koma við sögu, þar
á meðal hópur lipurra stúlkna sem
leikur hunda og kött.
Litríkur leikarahópur í sýningunni
Bæjarstjórahjónin
Esther Talía og
Baldur Trausti.