Morgunblaðið - 20.02.2009, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2009
Í fermingarblaði Morgunblaðsins er fjallað um allt
sem tengist fermingunni og fermingarundirbún-
ingnum ásamt því hvernig þessum tímamótum í lífi
fjölskyldunnar er fagnað. Blaðið í ár verður sérlega
glæsilegt og efnismikið.
Meðal efnis:
• Veitingar í veisluna – heimatilbúnar eða keyptar
• Mismunandi fermingar
• Skreytingar í veisluna
• Veisluföng og tertur
• Fermingartíska, stelpur og strákar
• Fermingarförðun og hárgreiðsla
• Fermingarmyndatakan
• Fermingargjafir – hvað er vinsælast?
• Hvað breytist við þessi tímamót í lífi barnanna?
• Hvað merkir fermingin?
• Viðtöl við fermingarbörn
• Fermingarskeytin
• Ásamt fullt af spennandi fróðleiksmolum
Fermingarblaðið verður borið út á hvert
einasta heimili á höfuðborgarsvæðinu
ásamt nágrannabyggðum.
Allar nánari upplýsingar veitir Katrín
Theódórsdóttir í síma 569 1105 eða
kata@mbl.is Tekið er við auglýsingapönt-
unum til kl. 16.00, mánudaginn 2. mars.
fermingar
kemur út föstudaginn 6. mars
Efnismikið sérblað Morgunblaðsins um
– meira fyrir auglýsendur
Fáðu þér áskrift á
mbl.is/askrift
Í MORGUN-
BLAÐINU birtist hinn
24. janúar sl. grein eftir
Gísla Hjálmtýsson
framkvæmdastjóra
sem nefnist „Af hverju
seljum við orkuna okk-
ar lægstbjóðanda?“
Hér er átt við raforku.
Fyrirsögnin felur í
sér þá ásökun á fram-
leiðendur raforku hér á landi að þeir
hundsi tilboð kaupenda að raforku
en selji hana öðrum kaupendum fyr-
ir lægra verð en þeir bjóða. Hér er
um ómaklega og alvarlega aðdróttun
að ræða um hegðun sem ekki sam-
rýmist almennu viðskiptasiðferði.
Allir sem vilja kaupa raforku hér á
landi hafa átt þess kost.
Höfundur telur upp hugmyndir
sem fram hafa komið um sölu á raf-
orku til annarra en álframleiðenda,
svo sem netþjónabúa og fleiri. Af
þeim hugmyndum eru það einungis
netþjónabú sem virðast líklegir
kaupendur sem stendur, hvað sem
síðar verður. Landsvirkjun mun
hafa samið um sölu á raforku til eins
slíks fyrir hærra verð en til álvera í
landinu enda er um mun minni orku-
sölu að ræða en til þeirra. Það er
sem kunnugt er algengt að eining-
arverð vöru er lægra ef mikið er selt
af henni í einu en ef um minni við-
skipti er að ræða. Það er því ekkert
óvenjulegt við að stórnotendur orku
fái hana á lægra verði en þeir sem
minna kaupa af henni.
Í greininni segir: „Í reynd er erfitt
að sjá hvað er spennandi við enn eitt
álverið og hvað fær orkufyrirtæki og
byggðarlög til að keppast um að
reisa næsta álver.“
Til er auðvelt svar við þessum
spurningum: Byggðarlög sækjast
eftir atvinnuöryggi. Mörg þeirra
hafa uppgötvað einn morguninn að
búið var að selja fiskveiðikvótann
burt úr byggðarlaginu. Hann var í
einkaeign. Fljótlega eftir að kvótinn
var seldur voru þau skip seld sem
áður veiddu þann kvóta eða útgerð
þeirra flutt annað. Ál-
ver sem einu sinni hef-
ur verið reist í byggð-
arlagi hverfur ekki
jafn auðveldlega burt
næstu áratugina. Það
kann að skipta um eig-
endur en það er ekki
lagt niður meðan það
borgar sig að reka það.
Eftirspurn eftir áli fer
vaxandi í heiminum og
horfur eru á að raf-
orkuvinnsla úr elds-
neyti til álframleiðslu
verði dýrari er tímar líða og torveld-
ari vegna gróðurhúsasjónarmiða.
Því er líklegt að ásókn aukist eftir að
reisa álver í löndum þar sem raf-
orkan er unnin úr endurnýjanlegum
orkulindum eins og Íslandi. Eftir því
sem núverandi raforkusölusamn-
ingar renna út er þess því að vænta
að raforkuverð til álvinnslu hækki
vegna vaxandi ásóknar í raforkuna.
Raforkufyrirtækin sækjast eftir
markaði eins og önnur framleiðslu-
fyrirtæki. Hér á landi hafa allir nú
þegar yfirfljótanlega raforku til al-
mennra þarfa. Íslendingar eru fá-
mennir og jafnvel þótt fólksfjölgun
sé hér örari en í mörgum öðrum
Evrópulöndum vex almenni raf-
orkumarkaðurinn hér hægt. Svo
verður einnig um fyrirsjáanlega
framtíð samkvæmt raforkuspám.
Höfundur bendir réttilega á að
þörf er fyrir meiri fjölbreytileika í ís-
lensku atvinnulífi en nú er. Leiðin til
þess er að styðja við vænlegar at-
vinnugreinar sem stuðnings þurfa til
að blómgast en ekki sú að halda aft-
ur af atvinnugreinum sem geta þrif-
ist hér án sérstaks stuðnings. Ál er
ekki hrávara. Framleiðsla þess
krefst þvert á móti háþróaðrar
tækni og mikillar kunnáttu til að
vera arðbær atvinnugrein. Í ál-
vinnslu starfar margt fólk með mikla
menntun og færni á sínu sviði; stað-
reynd sem endurspeglast í betri
launum í þeirri framleiðslu en al-
mennt gerist. Vinnuaflsþörfin í hlut-
falli við framleiðsluverðmæti er
minni í álvinnslu en í mörgum öðrum
atvinnugreinum, sem er hentugt fyr-
ir fámenna þjóð sem vill búa við góð
lífskjör.
Hver Íslendingur ræður yfir
hundrað sinnum meiri efnahagslega
virkjanlegri vatnsorku í landi sínu
en hver heimsbúi að meðaltali. Auk
vatnsorkunnar eigum við ríflegan
jarðhita sem nýta má til raforku-
vinnslu. Af vatnsorkunni hafa um
29% nú verið virkjuð borið saman
við frá 65 til yfir 90% í öðrum iðn-
ríkjum og enn minni hluta jarðhit-
ans. Almennur raforkumarkaður er
lítill á Íslandi vegna fámennisins og
flutningur raforku til annarra landa
til sölu þar er ekki arðbær. Slík
staða leiðir eðlilega af sér lægra raf-
orkuverð en ef greiður aðgangur
væri að stærri almennum markaði
fyrir raforku.
Nú er farið að bera á því að önnur
fyrirtæki en álver sækjast eftir ís-
lenskri raforku, til dæmis netþjóna-
bú. Við sum hefur þegar verið samið
og önnur munu nú eiga í viðræðum
við raforkufyrirtæki. Þar ræða
menn um hærra verð en til álfyr-
irtækjanna, enda um minna orku-
magn að ræða en til þeirra. Auðvitað
seljum við raforku okkar á hverjum
tíma á eins háu verði og völ er á.
Orkulindir okkar ganga ekki til
þurrðar þótt nýttar séu, gagnstætt
við eldsneyti í jörðu. Núverandi
orkusölusamningar renna út löngu
áður en við höfum nýtt orkulindir
okkar í svipuðum mæli og flest önn-
ur iðnríki hafa nú þegar gert. Þegar
kemur að endurnýjun núverandi
samninga hefur raforkuverð til stór-
iðju í heiminum áreiðanlega hækkað.
Nýir stóriðjusamningar þá munu í
senn taka mið af gangverði til stór-
iðju annars staðar og af markaðs-
verði raforku til annarra nota og
markaði hér fyrir hana.
Ómakleg aðdróttun
Jakob Björnsson
svarar grein Gísla
Hjálmtýssonar
»Hér er um ómaklega
og alvarlega að-
dróttun að ræða um
hegðun sem ekki sam-
rýmist almennu við-
skiptasiðferði.
Jakob Björnsson
Höfundur er fv. orkumálastjóri.
ÞÆR breytingar
sem hefur grillt í á
bókmenntavettvang-
inum frá aldamótunum
síðustu eru enn að
skýrast. Og gera má
því skóna, að vaxandi
efnahagslægð næstu
ára muni hraða þeim
enn frekar. Umfjöllun
um ljóðabækur hefur verið að drag-
ast saman á þessari öld: Færri frum-
samin ljóð birtast í prentmiðlum og
ljósvakamiðlum, útgáfutilkynn-
ingum og bókarýningum fækkar, og
allt styttist og verður alþýðlegra.
Hlutverk ljóða í fjölmiðlum er að
verða að snöggsoðnum tækifær-
iskveðskap, sem er til þess hugsaður
að veita fleiri lesendum tækifæri til
að koma hugverkum sínum að. Jafn-
framt varð meiri áhersla á nýja höf-
unda og safnrit gamalla, fremur en á
að brúa bilið þar á milli. Þetta kallaði
á andsvör: Eiginútgáfum ljóðabóka
fjölgaði í fyrstu. Bókmennta-
tímaritum fjölgaði. Skáldafélög ný-
græðinga fengu aukið hlutverk.
Verðlaunaútgáfum og pen-
ingaverðlaunasamkeppnum fjölgaði.
Og stöku stórir fjölmiðlar sáu
ástæðu til að slá sér upp á því öðru
hvoru að fjalla um ljóð líkt og í
gamla daga.
Grasrótarskáldin ungu leituðu nú
í auknum mæli stuðnings með sam-
þættingu við prósa, myndlist, tónlist,
stjórnmál, klám, og
með íburðarmiklum
fjöldasamkomum. Bók-
menntafræðingar
stóðu einnig fyrir sam-
komum, þingum; og
kynningarritum er-
lendis. Gróin skáld eins
og undirritaður freist-
uðu þess að draga
skáldskaparhlið sína
inn í blaðagreinaskrifin
sín. Ennfremur að gefa
út fleiri ljóðabækur, til
að láta bókaumfjallanir blaða vega
upp á móti ljóðabirtingartapinu.
Voru þá ljóðabækur mínar drýgðar
með smásögum og ljóðaþýðingum.
Helstu skáldsagnahöfundarnir og
þýðendurnir gátu áfram fengið
ljóðabækur sínar útgefnar hjá sínum
bókaforlögum, sem viðbótarinnlegg
til lesenda sinna. En ýmis gæða-
ljóðskáld á miðjum aldri áttu ekki
annars völ en að kaupa sér auglýs-
ingar, eða að vona að bókasafns-
gestir gleymdu ekki að líta til með
þeim. Loks má nefna að ljóðabirt-
ingar almennings stórjukust á
heimasíðum tölvunetsins; sem og
greinaskrif hans þar almennt.
Sala á skáldverkum almennt dróst
saman, þótt bókatitlum fjölgaði.
Spennusögur náðu forystunni í út-
breiðslu. Vaxandi markaður erlendis
varð fyrir íslenskar skáldsögur í
þýðingum. Einnig fyrir erlendar
skáldsögur á íslenskum markaði;
bæði þýddar og óþýddar. Fræðirit-
um á íslensku af sérfræðitoga fjölg-
aði einnig. Líklega tengdist almenn
fjölgun höfunda aukinni menntun
landsmanna fremur en fjölmiðla-
samdrætti. Líklegt má telja að meg-
inástæða þessarar þróunar hafi ver-
ið efnahagsþrengingar í
hámenningargeirunum í kjölfar al-
þjóðavæðingarinnar. Ólíklegt er að
væntanleg viðbótarefnahagsnið-
ursveifla muni bæta þar úr skák;
þótt hún flýti líklega fyrir endurnýj-
un skáldakynslóða og útgáfuforlaga.
En það verður ekki gleðiefni fyrir ís-
lenskt sjálfstæði ef skáldskapinn
þrýtur. Enn höfum við ekki fleiri en
að meðaltali eitt hágæða ljóðskáld á
hverjum tíma, meðan viðmið-
unarlöndin okkar hafa gott betur og
her að auki. Við sáum á árinu að ekki
var tekið mark á umsókn okkar í Ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna af því
við höfðum ekki stóran her. Ef við
missum skáldskapinn líka missum
við líka trúverðugleika í heiminum
almennt; umfram það sem hægt er í
efnahagsmálum!
Hugleiðing um bókmenntir
Tryggvi V. Líndal
fjallar um ljóðskáld
og ljóðabækur
»Hlutverk ljóða í fjöl-
miðlum er að verða
að snöggsoðnum tæki-
færiskveðskap, sem er
til þess hugsaður að
veita fleiri lesendum
tækifæri til að koma
hugverkum sínum að.
Tryggvi V. Líndal
Höfundur er þjóðfélagsfræðingur
og skáld.