Morgunblaðið - 20.02.2009, Blaðsíða 19

Daglegt líf 19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2009
Fjölskyldur fá ...
Skráðu fjölskylduna á spron.is og þú gætir
tryggt henni endurgreiðslu þessa árs!
Nánari upplýsingar
Þjónustuver 550 1400 I spron.is
...endurgreiðslu!
A
R
G
U
S
/
0
9
-0
0
3
4
Skilvísir viðskiptavinir í Fjölskylduvild SPRON hafa nú
fengið endurgreiðslu vegna viðskipta ársins 2008.
Fjölskylduvild SPRON stuðlar að fjárhagslegum ávinningi
fjölskyldunnar og er án endurgjalds.
Eftir Sigrúnu Ásmundsdóttur
sia@mbl.is
Á
hverju ári upplifa 1.600
börn á Íslandi skilnað
foreldra sinna. Af þeim
enda 20% í deilum for-
eldra og 10% í hörðum
forsjárdeilum. Börn verða því oft illa
úti þegar foreldrar skilja og oft miss-
ir faðirinn umgengni og forræði yfir
barni sínu. Að því er rannsóknir sýna
og að gefnum ákveðnum forsendum
má reikna með að 1.000 börn á Ís-
landi búi að staðaldri við skert lífs-
gæði vegna deilna foreldra sinna.
Stefanía Katrín Karlsdóttir hefur í
mörg ár unnið að skóla- og sam-
félagsmálum og tilefni þess að hún
ákvað að vinna íslenska samantekt
um málið segir hún vera að hún vilji
sjá íslenskt samfélag sem réttarríki í
hnotskurn. „Ég vil sjá hér að réttlæti
sé haft að leiðarljósi og hagsmunir
barna séu tryggðir,“ segir hún og
bætir svo við að rannsóknir sýni að í
íslensku umhverfi verði stundum
ljótar uppákomur í kringum skilnaði
hjá fólki.
Íslenskar rannsóknir eru mjög að-
gengilegar og hafa verið birtar meira
og minna á netinu auk þess sem tölu-
vert er til af bókum um þetta á Ís-
landi. „Ég keypti þessar bækur og
náði mér í allar þessar heimildir og
vann upp úr þeim þessa samantekt
þar sem fókusinn er á deilumálum í
kringum skilnaði og afleiðingum
þeirra á börn,“ segir hún.
Feður hafa í mjög mörg ár reynt
að vekja athygli á því að kerfið hér-
lendis sé mjög „mæðradrifið“ og
hagsmunir barna séu sjaldan hafðir
að leiðarljósi þegar verið sé að
ákveða umgengni.
Varanleg vanlíðan
„Rannsóknir sýna að það er mjög
alvarlegt þegar tengslarof verður
milli barns og föður, vanlíðan barns-
ins er mikil og hún verður varanleg ef
ekki er strax gripið inn í. Það hefur
sýnt sig að það er mjög alvarlegt þeg-
ar umgengnistálmunum er beitt, þær
hafa í för með sér vanlíðan hjá
barninu og skerða lífsgæði þess mjög
mikið,“ segir hún og vísar í íslenska
rannsókn sem gerð var í fyrra hjá
börnum sem orðin eru stálpuð og
gátu þess vegna tjáð sig um líðan sína
í slíkum tilfellum. „70% þessara
barna hefðu kosið að eiga jafna um-
gengni við bæði föður og móður. Hin
30% hefðu viljað umtalsvert meiri
umgengni við föður heldur en þeim
var leyft eða gert kleift að fá.“
Stefanía Katrín segir rannsóknir
sýna að innræting sé hluti af vanda-
málinu, að mæður noti ljótar aðferðir
til að koma hugmyndum í koll barna
sinna. „Þær segja: pabbi þinn er allt-
af ömurlegur og hann er alltaf svona
og hann er alltaf hinsegin. Þannig að
það viðgengst þessi mótun á barninu
og síðan er því kannski stillt upp,
jafnvel fjögurra, fimm, sex, sjö eða
átta ára gömlu barni, og gert að velja
á milli þess hvort það vill vera hjá
móður eða föður. Ég hef talað við
fullorðna einstaklinga sem voru settir
í þessa stöðu sem börn og þeir segj-
ast aldrei munu bíða þess bætur.“
Áralöng deilumál
Bandarískar rannsóknir sýna að
þarlendis enda 20-30% skilnaðarmála
í áralöngum deilumálum. „Ég tel að
það sé mjög svipað á Íslandi, það
bendir allt til þess að svo sé. Ef við
gefum okkur að 20% skilnaða endi í
deilumálum, ýmist sem umgengn-
ismál, forsjármál eða önnur deilumál,
það er alveg sama hvaða deilur það
eru, þær geta haft mjög skaðleg áhrif
á börn,“ segir Stefanía Katrín og
bætir við að rannsóknir hafi sýnt
fram á þetta. „Þau lenda alltaf á milli,
þau eru vopnið. Hvert deilumál
stendur ekki yfir í tvær vikur, það er
mjög algengt að það standi yfir í 2-4,
jafnvel 5-6 ár. Þá búa að staðaldri
1.000 börn hérlendis við skert lífs-
gæði vegna deilna foreldra sinna eftir
skilnað.“
Stefanía Katrín tekur fram að al-
mennt séu málefni barna í góðum far-
vegi hérlendis en hún telur að margt
sé hægt að gera til að bæta ástandið í
málum þegar börn lenda á milli í deil-
um foreldra sinna. „Í fyrsta lagi þarf
kerfið að vera meðvitað um að þegar
svona er í pottinn búið, börn geta orð-
ið fyrir skaða, þá þurfa menn að við-
urkenna það. Að mínu mati er það
andlegt ofbeldi að beita börnum fyrir
sig í svona hörðum deilumálum,“ seg-
ir hún, „kerfið þarf að viðurkenna það
og líta á þessi mál sem ofbeldi.“ Eftir
það þurfi að breyta lögum og vinnu-
lagi en fyrst og síðast segist Stefanía
Katrín telja að niðurstöður rann-
sókna sýni að grípa þurfi mun fyrr
inn í þegar börn verða bitbein for-
eldra sinna heldur en kerfið býður
upp á í dag.
Börn líða fyrir deilur
Morgunblaðið/Heiddi
Erfitt Fullorðnir einstaklingar sem Stefanía Katrín hefur rætt við og voru sem börn látnir velja milli foreldranna eftir
skilnað, segjast aldrei bíða þess bætur. Rannsóknir sýna að börnum er stundum beitt sem vopni í deilum foreldranna.
 Á hverju ári upplifa 1.600 börn skilnað foreldra sinna  10% skilnaða enda í
hörðum forsjárdeilum  Oft missir faðirinn umgengni og forræði yfir barni sínu
Stefanía Katrín er matvælafræð-
ingur og með meistarapróf í stjórn-
málafræði og viðskiptafræði. Auk
þess er hún með gráðu í uppeldis-
og kennslufræðum. Hún segist hafa
orðið vör við að ákveðnir málaflokk-
ar hafi orðið útundan, eins og mál-
efni barna sem upplifa skilnað for-
eldra sinna, og hefur unnið
viðamikla samantekt upp úr ís-
lenskum rannsóknarniðurstöðum
og heimildum um hvaða áhrif skiln-
aður foreldra hefur á börn. Hún
kemst að þeirri niðurstöðu að á Ís-
landi er margt líkt því sem gerist
erlendis í þessum málum.
Stefanía Katrín hefur mikið skoðað
erlendar rannsóknir á þessu sviði
og segir margt og mikið hafa verið
rannsakað og skrifað erlendis. Eftir
mikla skoðun á erlendum rann-
sóknum ákvað hún að snúa sér að
íslensku samfélagi. „Á málþingi
sem ég sat síðastliðið haust kom
mjög skýrt fram að hagsmunir
barna eru ekkert endilega hafðir að
leiðarljósi heldur kannski oft og tíð-
um hagsmunir mæðranna, af því að
börnin búa hjá mæðrunum í 92%
tilfella,“ segir Stefanía Katrín.
„Rannsóknir sýna að foreldrar sem
barnið býr hjá að staðaldri fara
stundum að tálma eða stýra um-
gengni og nota öll ljótu vopnin til
þess og jafnframt að börnin skað-
ast svakalega.“
Málaflokkurinn hefur orðið útundan
Eftir Ingibjörgu Rósu Björnsdóttur
Nemi í blaða- og fréttamennsku
„FÓLK hefur auðvitað minni pen-
inga á milli handanna, hérna er jú
kreppa og atvinnuleysi, en það er
þá bara dýrmætara fyrir fólk að
hafa fermingarveisluna til að hugsa
um og hlakka til. Það verða kannski
færri tertur og færri sortir á borð-
um en það er ekkert sem fólkið er
að tala um,“ segir séra Svavar Al-
freð Jónsson, sóknarprestur við
Akureyrarkirkju, spurður um
hvort hann telji ástandið í þjóð-
félaginu hafa áhrif á veisluhöld
vegna ferminga í ár. „Fermingin
fær e.t.v. bara enn meira gildi og
fjölskyldan kemur svo saman og
fagnar með góðri veislu.“
Svavar segir að fermingarbörnin
tali ekkert um gjafirnar í ferming-
arfræðslunni og því viti hann ekki
hvaða væntingar þau geri sér en
hann finni engan mun á stemning-
unni í hópnum og hafi verið síðustu
ár. „Það getur vel verið að foreldr-
arnir séu eitthvað hagsýnni við
undirbúninginn en það er ekkert
sem krakkarnir tala um, þau eru
bara spennt.“
Kreppan kemur seinna
Á Egilsstöðum er sömu sögu að
segja. Séra Vigfús Ingvar Ingvars-
son sóknarprestur hefur ekki orðið
var við neitt óvenjulegt í þessu sam-
bandi. „Kreppan hefur komið held-
ur seinna hérna úti á landi og áhrif-
in eru væntanlega ekki komin fram
hjá mörgum. Ég veit þó að sumir
foreldrar eru verr staddir fjárhags-
lega en það virðist ekki hafa nein
áhrif á krakkana.“
Séra Valgeir Ástráðsson, sókn-
arprestur í Seljakirkju, kannast
ekki við að efnahagsástandið hafi
mikil áhrif á fermingarbörnin eða
veislurnar, hvorki nú né áður.
„Fjölmiðlar hafa sagt fréttir af of-
gnótt í fermingarveislum und-
anfarin ár en ég veit ekki til þess að
það hafi verið rannsakað, hafa ver-
ið gerðar einhverjar kannanir á
því? Ég hef nú farið í mörg fimm-
tugsafmæli og oft orðið hneyksl-
aður. En ég hef aldrei orðið
hneykslaður á fermingarveislum og
hef ég þó farið í þær margar.“
Morgunblaðið/Ásdís
Íburður? Fermingarveislur eru
fyrst og fremst mannamót.
Kannski
færri tertur
á borðum