Morgunblaðið - 29.04.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. APRÍL 2009
Á HÁSKÓLA-
SJÚKRAHÚSI fara
saman í daglegu
starfi; þjónusta við
sjúklinga, menntun
heilbrigðisstarfsstétta
og sköpun nýrrar
þekkingar, þ.e. þar
eru stundaðar vís-
indarannsóknir. Allir
þessir þættir dafna
best í samstarfi við
hina tvo, efla hver
annan og eflast af hinum tveimur.
Það liggur ljóst fyrir að öflugt
kennslustarf er grundvöllur fram-
tíðarmönnunar heilbrigðiskerf-
isins. Til viðbótar við beina sköp-
un nýrrar þekkingar, þjóna
vísindarannsóknir á háskóla-
sjúkrahúsi m.a. því hlutverki, að
efla nákvæmni og nýja hugsun,
þættir sem eru grunnur að gæðum
stafseminnar og auknu öryggi
sjúklinga. Á undanförnum árum
hafa nemendur heilbrigðisvís-
indasviðs HÍ, sem sótt hafa starfs-
nám og starfsþjálfun á Landspít-
ala, náð viðurkenningu á
alþjóðavettvangi; bæði ef miðað er
við frammistöðu á erlendum próf-
um en ekki síður þegar litið er til
þess, að þeir komast til framhalds-
náms á bestu erlendum stofn-
unum, þar sem gerðar eru miklar
kröfur til þeirra sem þar komast
að. Vísindastarf er á sama hátt
öflugt og viðurkennt á erlendum
vettvangi. Í innlendum sam-
anburði er Landspítalinn þannig
meðal öflugustu menntastofnana
landsins.
Á árlegri uppskeruhátíð vísinda-
starfs á Landspítala; „Vísindi á
vordögum“ sem haldin er dagana
29. apríl til 7. maí, kynna um 350
vísindamenn Landspítala (LSH)
og samstarfsmenn þeirra nið-
urstöður rannsókna sinna á rúm-
lega 100 veggspjöldum. Þá verða
styrkir úr Vísindasjóði LSH veitt-
ir, ungur og efnilegur vís-
indamaður valinn og heiðraður
sérstaklega, auk þess sem heið-
ursvísindamaður ársins á Land-
spítala verður kynntur. Gestafyr-
irlesari í ár verður dr. Vilmundur
Guðnason, yfirlæknir Hjarta-
verndar og fjallar hann um notkun
segulómunar af heila í faralds-
fræðirannsóknum, í
tengslum við öldr-
unarrannsókn Hjarta-
verndar. Allir eru vel-
komnir á „Vísindi á
vordögum“ en það eru
vísindaráð LSH og
skrifstofa kennslu,
vísinda og þróunar
sem standa að þessari
uppskeruhátíð vís-
indarannsókna á spít-
alanum. Nákvæma
dagskrá er að finna á
www.landspitali.is.
Margar starfs-
stéttir LSH, eða 14 talsins, kynna
verkefni sín. Það er enn eitt ein-
kenni háskólasjúkrahúss að há-
skólamenntaðar starfsstéttir halda
áfram rannsóknum sínum og jarð-
vegur fyrir fjölfaglegar rannsóknir
verður þannig til. Því eru rann-
sóknarverkefnin sem kynnt verða
á veggspjöldum ákaflega fjöl-
breytileg. Þar má nefna; Faralds-
fræði mænuskaða í slysum á Ís-
landi, Notkun heilarita til
greiningar á athyglisbresti með
ofvirkni hjá börnum, Lyfjanotkun
á hjúkrunarheimilum á Íslandi,
Gæði meðferðar við hjartaáfall á
Íslandi og í Svíþjóð, Áhrif tveggja
vikna meðferðar í Bláa lóninu á
psoriasis; forrannsókn, Nákvæmni
innstillinga í geislameðferð gegn
staðbundnu krabbameini í blöðru-
hálskirtli og Fingraendurhæfir:
Taugastoðtæki til að auka virkni
fingrahreyfinga þverlamaðs ein-
staklings við hálsliði C6-C7.
Á Landspítala starfar margt af
okkar færasta fólki á sviði heil-
brigðisvísinda og hafa margir úr
þeirra hópi vakið athygli fyrir
störf sín á erlendum vettvangi. Á
árinu 2008 birtust 197 greinar í
erlendum ritrýndum tímaritum
og 50 í innlendum, auk þess sem
19 bækur og bókakaflar komu frá
starfsmönnum Landspítala og
samstarfsmönnum þeirra. Meist-
ara- og doktorsnemum á Land-
spítala hefur fjölgað undanfarin
ár; nú eru 77 doktorsnemar á
spítalanum og 115 meist-
aranemar.
Á ári hverju sækja um 1.000
nemendur starfsþjálfun sína til
Landspítala og flestir nemendur í
heilbrigðisvísindum koma þar til
náms og þjálfunar einhvern tím-
ann í sínu námi. Reglulegar mæl-
ingar eru gerðar og fylgst með því
hvernig nemendum líkar og
gagnast klíníska námið á spít-
alanum. Samkvæmt nýlegri könn-
un gáfu hjúkrunarfræðinemar og
sjúkraliðanemar náminu og
reynslu sinni á deildum yfir 4 í
meðaleinkunn (af 5 mögulegum)
og könnun meðal læknakandídata
sýndi að 94% þeirra voru ánægð
með þjálfun sína.
Eitt af markmiðum Landspítala
er að verða eitt af fimm bestu há-
skólasjúkrahúsum á Norð-
urlöndum hvað varðar árangur og
afköst í vísindarannsóknum og
verða eftirsóknarverður sam-
starfsaðili fyrir innlendar og er-
lendar stofnanir og fyrirtæki.
Starfsmenn Landspítala eru nú
þegar í samstarfi við yfir 70 er-
lenda háskóla og stofnanir í 20
löndum og öllum heimsálfum.
Áætlað er að Landspítali verji um
1,5% af ársveltunni til vísinda-
rannsókna. Vonir standa til þess
að hægt verði að auka þetta hlut-
fall sem mest og best á næstu ár-
um. Ekki er óalgengt að þetta
hlutfall sé allt að fjórum sinnum
hærra á þeim háskólasjúkrahúsum
sem Landspítalinn ber sig saman
við, auk þess sem aðrar fjáröfl-
unarleiðir verða virkari í stórum
samfélögum. Til viðmiðunar fær
Karólínska stofnunin í Stokkhólmi
upphæð sem svarar um 6% af ár-
legri veltu Karólínska sjúkrahúss-
ins auk annars eins frá fjár-
sterkum styrktaraðilum. Í því
sambandi er gjarnan spurt; hefur
Landspítalinn efni á að reka svona
öflugt háskólastarf. Nær væri hins
vegar að spyrja; höfum við efni á
því að gera það ekki?
Eftir Kristján
Erlendsson »Kennsla er grund-
völlur framtíð-
armönnunar heilbrigð-
iskerfisins. Vísinda-
rannsóknir efla
nákvæmni og nýja
hugsun, gæði, þjónustu
og öryggi sjúklinga.
Kristján
Erlendsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
kennslu, vísinda og þróunar, Land-
spítala.
„Vísindi á vordögum“
SÁ ÁRANGUR sem
náðist með nýjum lög-
um um starfslaun lista-
manna á sér langan að-
draganda, því lögum
um þennan málaflokk
hefur ekki verið haggað
síðan 1996. Á meðan
ýmsir aðrir þjóðfélags-
geirar sóttu gull í
greipar ríkisins og
stækkuðu og bólgnuðu,
einkum þeir auðugustu,
gerðist ekkert annað með lista-
mannalaunin en að umsóknum fjölg-
aði ár frá ári. Þörfin á að bæta um
betur var því orðin afar brýn.
Þetta viðurkenndi þáverandi
menntamálaráðherra, Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir, og bauð upp á
það nú í haust að hefja viðræður við
fulltrúa frá Bandalagi íslenskra lista-
manna um þriðjungs fjölgun mán-
aðarlauna. Með þessu var hún að
efna loforð frá bjartari dögum í hag-
sögu þjóðarinnar, en það skal sagt
henni til hróss að hún stóð við lof-
orðið þrátt fyrir efnahagslegt hrun.
Er skemmst frá því að segja að 7.
janúar síðastliðinn náðist sam-
komulag um skiptingu milli hinna
ýmsu listgreina og um flesta aðra
þætti málsins.
Það var í rauninni ekki annað eftir
en að greiða úr nokkrum forms-
atriðum í ráðuneytinu og reka á
frumvarpið smiðshöggið, þegar
stjórnin féll í janúarlok. Undirritaður
var þess þá fullviss að erfitt yrði að
endurlífga málið – en nýr mennta-
málaráðherra kom listamönnum
skemmtilega á óvart með einstakri
framtakssemi. Af skörungsskap tók
Katrín Jakobsdóttir málið fyrir og lét
ganga frá frumvarpinu með hraði,
lagði það síðan fyrir vorþingið, þar
sem það var afgreitt á
lokadögum þess.
Svo sem oft áður
komu fram gam-
alkunnar úrtölur, t.d.
um listamenn á fram-
færi ríkisins, en þær
voru þó venju fremur
bitlausar að þessu sinni.
Nokkuð byggðust þær
á þeim rótgróna mis-
skilningi, að verið væri
að styrkja tóm-
stundagaman einhverra
iðjuleysingja! Stað-
reyndin er hins vegar
sú að listamenn innan BÍL eru at-
vinnumenn úr ýmsum greinum og
þiggja laun, rétt eins og hverjir aðrir,
fyrir vinnu sína. Starfslaunin tengj-
ast verkefnum sem listamenn sækja
um stuðning við, ríkið fjármagnar
síðan þau verkefni í formi starfs-
launa, hljóti þau náð fyrir augum
sjóðsstjórnanna.
Á tímum kreppu og atvinnuleysis
eru starfslaun listamanna einmitt
kjörinn vettvangur til að auka at-
vinnuskapandi tækifæri á sviðum
sem gjarnan leiða af sér umtalsverð
afleidd störf og þjónustu af ýmsu
tagi. Þar með er líka tekin stefna á
störf sem kalla á virkjun hugans
fremur en landsins gæða og er raun-
ar aðeins eitt dæmi af mörgum um þá
trú á hugarorkuna sem einkennir
sitjandi stjórnvöld.
Katrín Jakobsdóttir fer vel af stað
í embætti sínu sem mennta-
málaráðherra. Annað stórvirki henn-
ar er að taka þátt í byggingu tónlist-
ar- og ráðstefnuhúss í samstarfi við
borgaryfirvöld, en það er annað mál
sem hljómar illa í eyrum þeirra sem
ekki hefur skilist að listviðburðir og
menningarlíf yfirleitt eru ekki bara
skraut á tyllidögum þjóðlífsins, held-
ur heyra til þeirri atvinnugrein sem
vex hraðast í heimshluta vorum: iðn-
aði sköpunar.
Starfslaun
listamanna
Eftir Ágúst
Guðmundsson
»Katrín Jakobsdóttir
fer vel af stað í emb-
ætti sínu sem mennta-
málaráðherra.
Ágúst
Guðmundsson
Höfundur er forseti Bandalags ís-
lenskra listamanna.
Á VORIN koma
farfuglarnir. Um
sama leyti árs er
einnig von á skýrslu
Ríkisendurskoðunar
um framkvæmd fjár-
laga. Í venjulegu ári
má reikna með að
stofnunin kvarti sár-
lega yfir agaleysi og
skorti á ráðdeild við
gerð og framkvæmd
fjárlaga. Algengt er
að skeiki 15-20% í átt að fram-
úrkeyrslu. Næstum hver einasta
meiriháttar opinber framkvæmd
er því marki brennd að áætlaður
kostnaður stenst ekki.
Dæmin eru fjölmörg: Grímseyj-
arferjan, endurbætur á Þjóðminja-
safni, endurbætur á Þjóðleikhúsi,
Náttúrufræðahúsið Askja, Þjóð-
arbókhlaðan, Leifsstöð, skrifstofur
Alþingis, Listasafnið…
Þegar við endurreisum Ísland
viljum við hafa þetta svona eða er
nóg komið? Er það náttúrulögmál
að framkvæmdir kosti skattgreið-
endur hærri upphæð en upp-
haflega er áætlað? Raunar vitum
við töluvert um ástæður þess að
málum er svona skipað. Ástæð-
urnar eru í meginatriðum tvær. Í
fyrsta lagi sjálfsblekking sem
rekja má til þess
hvernig hugur okkar
starfar og í annan stað
vísvitandi blekkingar
sem rekja má til þess
hvernig kerfið virkar.
Fyrri ástæðan er
vegna þess að flestir
menn ofmeta bæði
hæfileika sína til að
taka réttar ákvarðanir
og getu til að hafa
stjórn á atburðum.
Sárgrætilegasta dæm-
ið um þetta eru útrásarvíkingarnir
sem um skeið voru eftirlæti býsna
margra. Fyrir snilli þeirra hengdi
forsetinn á þá orður, fjölmiðlarnir
völdu þá menn ársins og stjórn-
málamennirnir hófu þá til
skýjanna sem vonarstjörnur þjóð-
arinnar. Nú vitum við að þessir
menn ofmátu getu sína með skelfi-
legum afleiðingum fyrir okkur hin.
Þessa birtingarmynd sjálfsblekk-
ingarnar má líka finna hjá okkur
venjulega fólkinu.
Seinni ástæðan er samt sorg-
legri. Hún felst í að segja vísvit-
andi ósatt eða aðeins hálfan sann-
leikann í þeirri von að verkefnið
verði samþykkt. Vitað er að þegar
verkefnið hefur á annað borð hlot-
ið brautargengi verður ekki til
baka snúið, sama hve vitlaus upp-
hafleg áætlun var. Stjórn-
málamenn eru einkar slæmir hvað
þetta varðar. Samgöngubætur fyr-
ir Vestmannaeyjar voru eitt sinn
nokkuð í umræðunni. Fljótlega var
nefnd tiltekin kostnaðartala, 14-16
milljarðar króna. Síðar voru gerðir
nýir útreikningar. Niðurstaðan
bendir til kostnaðar á bilinu 50-80
milljarða króna! Það sem gerðist í
kjölfarið er dæmigert. Í Frétta-
blaðinu 28. júlí 2007 bregst einn
þingmaður Suðurkjördæmis við á
eftirfarandi hátt. „„Það eru engin
rök fyrir þessu [nýju tölunni],
þetta eru bara getgátur,“ segir
[…] alþingismaður.“ Af hverju ger-
ir alþingismaðurinn lítið úr hærri
tölunni og kallar hana rökleysu og
getgátu? Getur verið að hagsmunir
umbjóðenda hans skipti meira máli
en hagsmunir skattgreiðenda?
Getur verið að aðalatriðið sé að
koma verkefninu af stað í þeirri
vissu að ekki verði til baka snúið?
Eftirfarandi ummæli eru höfð eftir
samgönguráðherranum í Mbl. 17.
apríl 2008. „Auðvitað skoðar mað-
ur alltaf svona lista, en málið er
alltof seint fram komið.“ Tilefnið
var undirskriftalisti þar sem fyr-
irhugaðri byggingu ferjulægis í
Bakkafjöru var mótmælt og bent á
aðra lausn.
Þessi framkvæmd kostar sam-
kvæmt áætlun tæpa 6 milljarða
króna. Aðeins örlítið brot kostn-
aðarins var áfallinn en samt er
málið „alltof seint fram komið“.
Ekki virtist vera hægt að endur-
skoða ákvörðunina þótt við blasi að
það var vel hægt á þessum tíma-
punkti.
Sama bragðinu er beitt aftur og
aftur. Lág tala er nefnd í byrjun í
því augnamiði að koma verkefninu
af stað. Síðan fer verkefnið að
blása út í allar áttir með tilheyr-
andi kostnaðarauka.
Háskólasjúkrahúsið átti að kosta
um 50 milljarða á föstu verðlagi
fyrir hrun. Í Viðskiptablaðinu 27.
maí 2008 lætur einn fyrrverandi
nefndarmanna um byggingu há-
skólasjúkrahússins hafa eftir sér
„það kæmi mér ekki á óvart að
hann [kostnaðurinn] færi upp í á
annað hundrað milljarða“. Getur
verið að setji hroll að fleirum en
mér? Tónlistar- og ráðstefnu-
miðstöð átti að kosta 12,7 milljarða
og vera 17-18.000m2. Nú mun
kostnaðurinn áætlaður 23,4 millj-
arðar og stærðin hefur aukist í
28.000m2 samanber grein formanns
stjórnar Austurhafnar í Morg-
unblaðinu 22. apríl 2009.
Núverandi vinnulag er eins-
konar öfug þróunarkenning Darw-
ins. Vonlaus, illa ígrunduð verkefni
lifa af en önnur brýnni liggja
óbætt hjá garði. Þeir sem taka
ákvarðanir um að eyða fé almenn-
ings þurfa að standa reikningsskil
gerða sinna. Áætlanir ætti að meta
og rýna með tilliti til þess hvað
sagan segir að verkefni kosti í
raun og veru.Við erum kannski
ekki sammála um hvaða flokk á að
kjósa en við getum öll verið sam-
mála um að vinnubrögð af þessu
tagi sem hér er lýst eiga að heyra
sögunni til. Að lokum skal þess
getið að í grein í Morgunblaðinu 6.
febrúar sl. freistaði ég þess að út-
skýra af hverju krísustjórnunin
eftir hrunið brást algjörlega vegna
skorts á verkefnastjórnun. Jafn-
framt bauðst ég til að leggja til
þekkingu mína til að bæta þar úr.
Enginn þáði boðið. En það er fjarri
undirrituðum að gefast upp og nú
vil ég ítreka fyrra boð og bæti um
betur og býðst til að leiðbeina rík-
isstjórninni endurgjaldslaust um
hvernig stórbæta má ákvörð-
unartöku til hagsbóta fyrir þjóð-
ina.
Eftir Þórð Víking
Friðgeirsson
Þórður Víkingur Frið-
geirsson » Áætlunargerð hjá
ríkinu líkist öfugri
þróunarkenningu Darw-
ins. Vonlaus og illa
ígrunduð verkefni lifa af
en önnur brýnni liggja
óbætt hjá garði.
Höfundur er verkfræðingur og lektor
við Tækni- og verkfræðideild HR.
Hvað er svart og kemur á vorin?
@ Fréttirá SMS