Morgunblaðið - 29.04.2009, Blaðsíða 26
26 UMRÆÐANBRÉF TIL BLAÐSINS
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. APRÍL 2009
HELSTU ástæður þess að við Ís-
lendingar fengjum engu ráðið í
okkar málum sem aðilar að ESB ef
til innlimunar
kæmi er vita-
skuld það hve fá
við erum. Stjórn-
lagþing ESB tel-
ur á sjöunda
hundruð með-
lima. Danir og
Svíar eru með á
milli 15 og 20
fulltrúa hvert
land. En við Ís-
lendingar fengjum einn fulltrúa
sem örugglega fengi aldrei rétt á
meira en einu atkvæði. Með öðrum
orðum yrðum við valdalaust lepp-
ríki.
Allar okkar auðlindir yrðu kær-
komnar og nýttar af sínum nýju
húsbændum – nema landbúnaður-
inn sem okkar nýju húsbændur
sæju að heppilegra væri að fram-
leiða í Mið- eða Suður-Evrópu. Við
skyldum vera minnug þess að öll
loforð um undanþágur okkur í vil
yrðu uppsegjanleg innan þriggja
ára. Þessir íslensku ESB-agentar
hamra þindarlaust á niðurfellingu
tolla á inn- og útflutning og svo
auðvitað upptöku evru.
Svíar gengu á sínum tíma í sam-
bandið eftir þjóðaratkvæða-
greiðslu. 52% þjóðarinnar greiddu
atkvæði með inngöngu í ESB. Í
dag eru sænskir ESB-sinnar um
37-38% og fer fækkandi. En nú
eru líka ESB-sinnar í flestum
valdastöðum og þeir hafa ekki
mikinn áhuga á þjóðaratkvæða-
greiðslu um málið. Í dag greiða
Svíar fyrir þann mikla heiður að
vera fylki í ESB meðlimagjald upp
á litla 29 milljarða sænskar krónur
á ári – nálægt 600 milljörðum ís-
lenskra króna. Trúlega yrði okkar
meðlimagjald eitthvað lægra en ég
held nú samt að gróðinn sé þannig
fokinn út í veður og vind. Annars
eru þetta bara punktar handa hin-
um íslensku ESB-agentum sem
tala aðeins um allan þann mikla
peningagróða sem bíður okkar
þarna hinumegin við lækinn.
Við Íslendingar hugsum fyrst og
síðast um frelsi þjóðarinnar og
sjálfstæði. Ef við endilega þurfum
að taka upp nýjan gjaldmiðil þá
væri heppilegra að finna þá þjóð
sem ekki tæki upp á því að aug-
lýsa Íslendinga út um heimsbyggð-
ina sem hryðjuverkamenn og
glæpamenn. Við skyldum forðast
óvini okkar en leita að vinum okk-
ar. Það er óneitanlega dálítið
kjánalegt að hafa yfir sér tveggja
flokka ríkisstjórn. Annar flokk-
urinn er heill og óskiptur Íslend-
ingar. Hinn er heill og óskiptur
ESB-agentar. Ég er sannfærður
um að eftir kosningar væri heppi-
legast fyrir þjóðarbúið að tekin
yrði upp þjóðstjórn. Stærsti flokk-
urinn fengi forsætisráðherrastól-
inn, næststærsti fengi utanrík-
isráðherrastólinn, sá þriðji
fjármálaráðherrastólinn o.s.frv.
KARL JÓNATANSSON,
fyrrverandi tónlistarkennari.
Sjálfstæði okkar Íslendinga
eftir innlimun í ESB
Frá Karli Jónatanssyni
Karl Jónatansson
ÞEGAR ég geng um „háborg ís-
lenskrar menningar“, nánar til-
tekið Þingholtin, verður mér
stundum hugsað
til þess hve stutt
er síðan þétt-
býlismyndum
hófst á Íslandi.
Fyrir miðja
síðustu öld þeg-
ar ég var að
alast upp fyrir
vestan þekktust
ekki malbikaðar
götur þar og
gangstéttir voru ekki inni í mynd-
inni. Ýmsir áttu hunda sem ekki
voru þó kjölturakkar. Ekki minn-
ist ég þess að við höfum vaðið í
hundaskít enda fóru þeir út fyrir
vegi og eitthvað afsíðis til að
„ganga örna sinna“. Oft kem ég á
íslenska bóndabæi þar sem hundar
eru en aldrei verð ég vör við að
þeir geri sín stykki við húsdyrnar
eða á þannig stað sem sýnilegur er
gestum eða gangandi. Allar líf-
verur þurfa að fá næringu og því
fylgir að það þarf að losa sig við
úrgangsefni. Líkamleg hreyfing er
holl og örvar innri starfsemi líf-
vera. Þess vegna fer fólk stundum
í gönguferðir og þeir sem eiga
hunda hreyfa þá oft í leiðinni. Hjá
sumum er þetta hluti af daglegri
umhirðu en hjá öðrum happa og
glappa-hreyfing. Sonur minn á tvo
hunda og er farið með þá í langa
göngu tvisvar á dag og eru þá
hafðir með í för tveir plastpokar
til að hægt sé að þrífa úrkastið frá
hundunum sem síðan fer í rusla-
tunnuna þegar heim er komið. En
hann býr ekki á Íslandi heldur í
USA. Aðeins einu sinni hef ég séð,
hér í Reykjavík, mann taka þannig
til eftir hundinn sinn. Ég hefði lík-
lega staldrað við og rætt þetta við
hann ef ég hefði ekki verið á hrað-
ferð, þess í stað lét ég nægja að
segja að þetta sæi maður ekki
nógu oft gert hér á landi. Hann
sagði að því miður væri það satt.
Um Þingholtin er mikil gang-
andi umferð og mikið af allra
þjóða ferðmönnum sem bæði fara
um í hópum eða einir sér. Ég
reikna með því að þeir gangi fram
á sama hundskítinn og ég á minni
göngu hér. Hvaða ályktun ætli
þeir dragi af þessu um þrifnað Ís-
lendinga? Reyndar hef ég hvergi í
heiminum orðið vör við eins mik-
inn óþrifnað utan dyra nema lík-
lega í Dehli enda hef ég ekki kom-
ið til nema nokkurra Evrópulanda,
fáeinna fylkja í USA, Ástralíu og
Indlands. Ég hef gengið um flest
útivistarsvæði í Reykjavík og ná-
grenni og þéttbýlli hverfi en þar
er svona óþrifnaður ekki eins sýni-
legur. Það er líklega minna um
hundahald í fjölbýlishúsum og úti-
vistarsvæðin bjóða upp á að hund-
arnir geti farið afsíðis til að losa
sig. Mig minnir að ég hafi lesið
það einhvers staðar að í sumum
borgum Rómaveldis til forna hafi
gangstéttir verið þrifnar með
sjálfrennandi vatni. Það er líka
mun minna af hundaskít á stéttum
hér eftir rigningu. Við erum núna
með vatnssalerni innan dyra og
státum okkur af þessum fínu sund-
laugun okkar en líklega eru bara
sumir komnir á það menningarstig
að þrífa eftir hundinn sinn. Þótt
það sé stutt síðan hundar urðu
hluti að fjölskyldum í þessari borg
þá finnst mér kominn tími til að
fólk, sem lítur á það sem feimn-
ismál að þrífa eftir hundinn sinn,
átti sig á að skíturinn hverfur ekki
þótt það líti undan.
Sem betur fer vita flestir hunda-
eigendur að það fylgir ýmiss kon-
ar ábyrgð því að eiga hund eins og
önnur gæludýr. Og ég býst við að
hundar hér eigi almennt mjög gott
líf. Það snýst ekki bara um að
fóðra hundinn og sinna heilbrigði
hans heldur þarf líka að huga að
umhverfisþættinum í umgengn-
inni. Ég ber virðingu fyrir fólki
sem er ekki hrætt við að sinna
þessum þætti í umhirðu hunda
sinna, þ.e. að þrífa eftir hann utan
dyra. Svo hygg ég að sé um fleiri.
Hér er nefnilega alltaf hægt að
setja pokann í næstu ruslatunnu
og gangstéttir borgarinnar verða
hreinni.
VALBJÖRG JÓNSDÓTTIR,
fyrrverandi kennari.
Hundalíf í hundrað og einum
Frá Valbjörgu Jónsdóttur
Valbjörg
Jónsdóttir
NÚVERANDI heimskreppa or-
sakast ekki af peningaskorti held-
ur af því að skortur er á lántak-
endum sem líklega geta
endurgreitt lán sín síðar. Helsta
einkenni hennar er að launafólk
og opinberir aðilar skulda miklu
meira en þeir geta nokkurn tíma
endurgreitt og að alltof stór hluti
tekna fer í vaxta- og skulda-
greiðslur.
Nær samfellt þensluskeið síð-
ustu áratuga á rætur sínar annars
vegar í stækkun heimsmarkaðar-
ins með innkomu gömlu komm-
únistaríkjanna og hins vegar í
falskri eftirspurn með stöðugt
aukinni skuldsetningu heimila og
hins opinbera. Með skuldsetningu
neytenda hefur tekist að skapa ört
vaxandi vaxtagróða farveg og við-
halda þar með hringrás hagkerf-
isins. Aukin skuldsetning neyt-
enda veldur sífellt aukinni ávöxtun
peninga sem á sér ekki uppruna í
framleiðslunni. Á sama tíma hafa
þessir peningar einnig fundið sér
tímabundna ávöxtun í spákaup-
mennsku og glórulausri hækkun
hlutabréfa, þar sem kaupverð tek-
ur ekki mið af arðgreiðslum held-
ur væntingum um hækkun á sölu-
verði bréfanna og spádómanna.
Þessar pappírsbólur hafa svo hald-
ið uppi vaxtastigi sem er í engu
samræmi við raunverulega arð-
semi í framleiðslunni.
Vaxtaokið hefur hvergi verið
meira síðustu tvo áratugi en á Ís-
landi. Nú eru heildarskuldir í okk-
ar samfélagi um þrefaldar þjóð-
artekjur og ca. áttfaldar tekjur
launafólks í landinu. Vextir og
verðbætur á þessu ári verða lík-
lega 40-50% af þjóðartekjum, þre-
faldar ráðstöfunartekjur launa-
fólks eða tvöfaldar
ráðstöfunartekjur ríkisins. Til
samanburðar má nefna að fyrir 30
árum voru engir raunvextir í okk-
ar samfélagi og eini maðurinn sem
innheimti jákvæða vexti var settur
í fangelsi fyrir okur.
Helsta vandamál Íslands í dag
er vaxtaokið. Langmikilvægasta
verkefni íslenskra stjórnvalda er
að lækka vexti. Arðsemi í landinu
er nánast engin en vaxtakostnaður
600-700 milljarðar. Þar sem vaxta-
tekjur eru í eðli sínu hlutdeild í
arði framleiðslunnar þá sér hver
maður að ástandið er glórulaust.
Meirihluti ráðstöfunartekna heim-
ilanna, öll framlegð fyrirtækja og
þriðjungur ríkistekna fer í skuldir
og vexti. Þó svo hluti vaxtatekna
fari vissulega í neyslu þá er alveg
augljóst að innanlandsmarkaður
er að hrynja til grunna, kaupgeta í
landinu er að hverfa.
Raunvextir þurfa að fara í 0%
hið bráðasta og samfélagið þarf
neikvæða vexti um langt skeið ef
við eigum að lifa þetta af sem
markaðssamfélag.
SIGURÐUR GUNNARSSON,
hagsagnfræðingur og býr
á Seyðisfirði.
Auræði
Frá Sigurði Gunnarssyni
EF MENN vilja
fara þá leið að innkalla
aflaheimildir af út-
vegsbændum um 5% á
ári, af hverju ganga
þeir ekki alla leið og
innkalla líka veiðirétt
bænda í lax- og sil-
ungsveiðiám á Ís-
landi?
Kvótakerfinu var
ekki komið á fyrir út-
vegsmenn á sínum tíma. Aflaheim-
ildir í þorski voru skertar gríðarlega
við upphaf kerfisins. Um leið var
vegið að atvinnuréttindum útvegs-
manna. Umræða um að tiltekinn
hópur hafi fengið eitthvað gefins er
því ekkert annað en öfugmæli.
Hvaða gjöf felst í 40-50% skerð-
ingu?
Þegar kvótakerfinu var komið á
firrtu stjórnmálamenn sig ábyrgð á
því hvaða staðir ættu að lifa og
hverjir ættu að deyja í kjölfar þeirr-
ar hagræðingar sem flestir voru
sammála um að væri nauðsynleg
fyrir afkomu íslensks sjávarútvegs.
Útgerðinni var sjálfri fengið það
verkefni að hagræða innan atvinnu-
greinarinnar – ríkið kom þar hvergi
nærri með niðurgreiðslum eins og
tíðkast í Evrópu. Þetta átak kostaði
sjávarútveginn fjárfestingar og
fórnir, en á 20 árum gerbreyttist af-
koman. Á nú að launa útvegs-
mönnum viðsnúninginn með því að
svipta þá aflaheimildunum sem þeir
hafa keypt?
Útvegsmenn á Íslandi hafa í sam-
ræmi við gildandi lög
keypt rúmlega 90%
aflaheimilda þeirra teg-
unda sem voru kvóta-
settar við gildistöku
kerfisins. Hluti hag-
ræðingar í sjávarútvegi
hefur einmitt falist í því
að kaupa þá út úr
rekstri sem hafa viljað
hætta honum. Þetta er
hluti þess fórnarkostn-
aðar sem fylgt hefur
hagræðingunni. Á að
refsa mönnum fyrir að fara að
landslögum?
Einræðisherrann Robert Mugabe
í Zimbabwe tók jarðir bænda í land-
inu eignarnámi í nafni réttlætis. Það
eru sömu formerki og nú á að nota
til að gera veiðiheimildir á Íslandi
upptækar. Afleiðingin af ákvörðun
Mugabe varð efnahagslegur glund-
roði. Er á okkar eigin efnahagslega
glundroða bætandi með óábyrgum
hugmyndum um fyrningu aflaheim-
ilda?
Eftir Sigurð
Sigurbergsson
Sigurður Sigurbergsson
» Afleiðingin af
ákvörðun Mugabe
varð efnahagslegur
glundroði. Er á okkar
eigin efnahagslega
glundroða bætandi með
hugmyndum um fyrn-
ingu aflaheimilda?
Höfundur er framkvæmdastjóri hjá
Soffaníasi Cecilssyni hf.
Er innköllun afla-
heimilda Mugabe--
aðferðin til að
nálgast réttlæti?
ALÞJÓÐLEGA
fjármálakreppan er af-
leiðing skuldasöfnunar.
Lántöku sem ekki var
hægt að endurgreiða
og stóðst ekki til lengd-
ar, var ósjálfbær. Ein-
staklingar og fyrirtæki
breyta nú eyðslu-
hegðun sinni, vona og
bíða aðgerða stjórn-
valda til að reyna að
komast yfir erfiðleik-
ana.
Það eru vart til einstaklingar á
jörðinni sem ekki verða fyrir ein-
hverjum áhrifum kreppunnar, sem
þeir í mörgum tilfellum vita ekki einu
sinni af, vegna ákvarðatöku fólks sem
þeir þekkja ekki, ákvarðana sem þeir
höfðu engin áhrif á, á stöðum sem
þeir vissu ekki af, í fjármálakerfi sem
aðeins fáir, ef nokkrir, skilja til hlítar.
Það er eins og margir þeirra sem
tóku afdrifaríkar ákvarðanir hafi ekki
skilið afleiðingar gerða sinna, áhrif
sem ná langt út fyrir þeirra takmark-
aða viðskiptaheim. Þeir hefðu vart
hlaðið upp skuldafjöllin, sem ekki var
hægt að greiða af, ef þeir hefðu skilið
að fyrirtæki og einstaklingar um víða
veröld myndu líða fyrir það. Ætli
stjórnendurnir í fjármálageiranum
sem eyðilögðu milljónir starfa hafi
skilið hve viðkvæm fjármálakerfin
eru? Hefðu þeir breytt öðruvísi,
kannski verið hógværari í launa- og
bónuskröfum sínum og horft minna á
skammtíma ávinning, ef þeir hefðu
séð fyrir afleiðingarnar?
Útgerðarmenn myndu aldrei gera
svona mistök. Þar eru stjórnendur
vonandi skynsamari. Aldrei myndu
menn þar taka meiri lán en hægt er
að endurgreiða. Ekki veiða meiri fisk
en svo að endurnýjun fiskistofna sé
tryggð. Ekki nýta landið né hafið á
ósjálfbæran hátt. Kannski eru til ein-
staklingar sem halda að
við eigum auðlindir
lands og sjávar og get-
um nýtt þær að vild.
Flestir gera sér þó grein
fyrir að við erum með
þær að láni hjá afkom-
endum okkar, rétt á
meðan við erum hér.
Ef við meðhöndlum
auðlindir okkar eins og
lán, án þess að hugsa
fyrir endurgreiðslu,
sjálfbærni, þá hrynur
vistkerfi okkar, rétt eins
og fjármálakerfið. Og áhætta okkar
er miklu meiri en fjármálamannanna,
því það er ólíklegt að nokkur rík-
isstjórn sé þess megnug að end-
urnýja auðlindirnar, koma loftslags-
kerfinu í jafnvægi á ný, endurvekja
hæfileika hafsins til að binda kolefni
eða framleiða mat. Ef við tökum lán
af auðlindunum umfram endur-
greiðslugetu okkar verður hrun fjár-
málakerfisins að smámunum sam-
anborðið við hrun umhverfisins. Kofi
Annan sagði nýlega í Davos í Sviss:
Við megum engan tíma missa. Aðeins
með virkri þátttöku í alþjóðlegu sam-
starfi getum við tryggt að við skilum
auðlindum jarðarinnar heilbrigðum í
hendur afkomenda okkar.
Ósjálfbær lántaka
Eftir Melanie Siggs
Melanie Siggs
»Ef við tökum lán af
auðlindunum um-
fram endurgreiðslugetu
okkar verður hrun fjár-
málakerfisins að smá-
munum samanborið við
hrun umhverfisins.
Höfundur er starfsmaður SeaWeb,
samtaka sem vinna að sjálfbærri þró-
un í sjávarútvegi, sjá www.seawe-
b.org.