Morgunblaðið - 17.05.2009, Page 48

48 Menning
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MAÍ 2009
Bækurnar fást í öllum helstu bókaverslunum
www.haskolautgafan.hi.is • Sími 525 4003
Evrópuvitund
RANNSÓKNIR Í EVRÓPUFRÆÐUM 2007-2008
Í þessari bók er að finna greinar ungra fræðimanna sem
hafa lagt stund á rannsóknir tengdar Evrópufræðum í
framhaldsnámi sínu.
Inni eða úti?
Aðildarviðræður við
Evrópusambandið
Auðunn Arnórsson
Hér eru teknar saman upplýsingar um
það ferli sem fer í gang er ríki sækir um
aðild að Evrópusambandinu og um
lærdóma sem draga má af fyrri
stækkunarlotum sambandsins. Vegna
þess hve mörg lönd hafa samið um
inngöngu í sambandið á síðustu árum
liggur ferli aðildarviðræðna mjög skýrt
fyrir. Ísland er síðan mátað inn í þetta
ferli og samningsstaða þess og væntan-
leg samningsmarkmið kortlögð, m.a.
með tilliti til þess sem önnur ríki hafa
náð fram í aðildarviðræðum.
Þ
ótt hlustendahópurinn
hafi skipt um lit var þá
og er enn ríkjandi við-
horf að blús sé svart
tónlistarform; hvítir
menn geta ekki spilað blús var al-
gengt viðhorf og er enn þrátt fyrir
mýmörg dæmi um hið gagnstæða.
Aðallega hefur það þó verið að hvít
ungmenni taka sér hljóðfæri í hönd
til að stunda nokkurs konar forn-
leifarannsóknir, spila blús eins og
hann var spilaður forðum, rifja upp
gamalt stuð.
Það er og ákveðin þversögn í því
að tala um nýjan blús enda blúsinn
að mörgu leyti staðnaður sem tón-
listarform. Ekki verður hér tekin
umræða um það hvort það sé kostur
eða galli, en þeir eru til sem reyna
að gera eitthvað nýtt innan blúsins,
hvítir og svartir, og Alabama-
bleiknefjinn Willem Maker er
þeirra á meðal.
Við rætur Appalachian-fjalla
Willem Maker, sem móðir hans
nefndi Willam Doggett, ólst upp á
ferðinni í vesturhluta Georgíu og
Tennessee, en faðir hans stundaði
kappakstur á þeim slóðum og flutti
fjölskylduna með sér milli brauta
eftir kenjum keppnistímabilsins.
Maker ungi sýndi snemma tónlist-
arhæfileika og æfði sig á bassa með
því að spila með þungarokki í út-
varpinu og einnig spilaði hann með
Metallicu af plötum. Á endanum
fékk faðir hans nóg af flakkinu, fékk
sér fasta vinnu og fjölskyldan sett-
ist að í Carrollton í Georgíu og þar
átti Maker sín unglingsár.
Carrollton er um 20.000 manna
bær rétt austan við ríkismörk
Georgíu og Alabama, við rætur
Appalachian-fjallanna, afrakstur
áreksturs landmassa fyrir 400 millj-
ón árum og liggur norðvestur eftir
austurströnd Bandaríkjanna, frá
Nýfundnalandi til Mexíkóflóa. Á
sínum tíma voru Appalachian-fjöll
helsta hindrun landflutninga vestur
yfir Bandaríkin, í fjöllunum og ótal
dölum og á hásléttum innan þeirra
myndaðist byggð þar sem tími leið
á öðrum hraða en víðast annars
staðar. Það myndaðist menning-
arkimi sem hélt fast í gamlar hefðir
og gömul minni og þar dafnaði
þorrinn af því sem við nú köllum
bandaríska þjóðlagahefð.
Það var því nóg af tónlist í Car-
rollton þótt ekki hafi margir verið
um hituna, og Maker tókst þá fyrst
á flug í lagasmíðum og spila-
mennsku. Hann stofnaði þar hljóm-
sveitina Ithica Gin með bróður sín-
um og gekk bærilega; sveitin var
títt spiluð í útvarpi á þessum slóð-
um og smáskífa sem Jay Farrar úr
Son Volt og Uncle Tupelo vélaði um
vakti svo mikla athygli að Ithica Gin
var boðið að hita upp fyrir Ryan
Adams.
Áður en af því gat orðið veiktist
höfuðpaurinn, Willem Maker, svo
illa að honum var vart hugað líf.
Hann fékk alvarleg einkenni tví-
skautaröskunar, gríðarleg oflæt-
isköst, en ólíkt því sem tíðkast með
tvískautaröskun var Maker meðvit-
aður um það sem væri á seyði sem
gerði margra daga maníuköst hon-
um enn erfiðari en ella. Hefðbundin
lyfjagjöf hafði líka lítið að segja og
læknar og hjúkrunarfólk voru ráð-
þrota yfir því hvað gæti verið á
seyði.
Blý og kvikasilfur
Maker var nítján ára þegar hann
varð að þola þessa kröm, en honum
tók að líða heldur betur þegar hann
var sendur á geðsjúkrahús í
Smyrna í Georgíu og smám saman
kom í ljós að sjúkleikinn stafaði af
alvarlegri blý- og kvikasilfurseitrun.
Málum var nefnilega svo háttað að
heimili Doggett-fjölskyldunnar var
umkringt efnaúrgangi því þar hafði
koparbræðsla fengið að losa sig við
ýmsan úrgang í gegnum árin og síð-
an var byggt á svæðinu. Mengunin
var verst í kjallara hússins og þar
hafði Maker einmitt helst unað sér
við lagasmíðar, æfingar og upp-
tökur.
Eftir að greining var komin gekk
Maker bærilega að komast til
heilsu. Hann sneri þó ekki aftur
heim til Carrollton, því fjölskyldan
hafði fært sig um set vestur yfir
ríkismærin og settist að í kofa á
Turkey Heaven-fjalli í Alabama.
Þar tók Maker upp þráðinn með
músíkina og hljóðritaði lög sem
hann hafði samið í veikindunum og
gaf út á plötunni Stars Fell On, sem
kom út 2007.
Á skífunni er Maker einn á ferð,
utan að hann kallaði á aðstoð þegar
kom að því að spila smávegis á
trommur og eins til að gera frum-
eintak plötunnar. Hann gaf hana
líka út sjálfur og kynnti á eigin
spýtur þegar hann hafði færi á en
hann starfaði sem trésmiður á þeim
tíma. Með þeirri spilamennsku sem
hann gat sinnt og áhuga ýmissa
bloggara fór hróður pilts víða og
lyktaði með því að honum bauðst
útgáfusamningur við þá ágætu
blúsfabrikku Fat Possum. Í samn-
ingnum fólst að Stars Fell On var
gefin út aftur og fékk nú almenni-
lega dreifingu og að Maker hljóðrit-
aði nýja plötu sem kom svo út um
daginn.
Samið upp úr maníuköstum
Lögin á Stars Fell On samdi
Maker upp úr maníuköstunum sem
fylgdu sjúkleikanum, en eins og
hann lýsti því þá fannst honum sem
hann væri að lýsa mögnuðum
draumförum, svo óraunverulegur
væri þessi tími þegar hann liti til
baka. Eðlilega eimir eftir af þessu á
nýju plötunni New Moon Hand,
sem var einnig tekin upp að mestu
leyti í fjallakofa á Kalkúnsham-
ingjufjalli, en nú var Maker með að-
stoðarmenn við upptökurnar; Scott
Bomar spilaði á gítar og lagði lið við
útsetningar, Jim Dickinson spilaði á
píanó og orgel, Cedric Burnside á
trommur og Alvin Youngblood Hart
á gítar. Lokavinnsla skífunnar fór
svo fram í Nashville og Memphis.
Eins og sjá má af ofangreindu er
mun meira lagt í skífuna nýju en þá
fyrri og skilar sér í mun betri plötu
þótt óneitanlega undirstriki naum-
hyggjan á Stars Fell On betur þá
erfiðleika sem Maker varð að þola.
Víst eru flestir textar á New Moon
Hand jafn afdráttarlausir og nöt-
urlegir og á fyrri skífunni, en tón-
listin setur þá í annað samhengi,
dregur ekki úr þeim broddinn, en
gerir bærilegri, sem er í takt við
það sem Maker vill ef marka má
það sem hann hefur sagt í viðtölum,
enda segist hann fyrst og fremst
vera að segja frá þroskandi reynslu,
en ekki bara kröm og kvöl.
arnim@mbl.is
Þroskandi
reynsla
Erfitt líf Blúsarinn Willem Maker hefur þurft að þola eitt og annað, og var honum vart hugað líf á tímabili.
TÓNLIST Á SUNNUDEGI
Árni Matthíasson
Á sínum tíma var blúsinn tónlist blökkumanna,
allsleysingja sem fléttuðu saman afrískum áhrif-
um og evrópskum í frumlegt tónlistarform sem
gat síðar af sér djass og rokk og ótalmargt annað.
Eftir seinni heimsstyrjöldina dvínaði áhugi
blökkumanna á blús, hann var gamaldags og ein-
kenni tíma sem þeir helst vildu gleyma, en það
varð blúsnum til bjargar um tíma að bleiknefjar
féllu fyrir honum.
Hvítum blúsurum er
iðulega legið á hálsi
fyrir að vera hvítir; það
er eins og enginn geti
tjáð erfiðleika í blús
nema hann sé líka þel-
dökkur. Þeir eru þó fjöl-
margir sem hafa helg-
að sig forminu á einn
eða annan hátt og hafa
náð býsna góðum ár-
angri, hver á sinn hátt.
Stevie Ray Vaughan
sálugi átti sterkar ræt-
ur í blúsnum þótt sumt
af því sem hann gerði
hafi verið meira rokk
en mæða. Fyrsta plata
hans er þó fínt dæmi
um Texasborgarblús.
Jonny Lang sló í gegn
fyrir um áratug sem
blússöngvari. Aðallega
vakti hann þó hrifningu
fyrir það hve ungur hann væri en hljómaði þó gamall, en hann gerði eina
ágæta skífu, Wander This World.
John Hammond yngri hefur sungið blús í hálfan fimmta áratug og gefið
út hátt í fjörutíu plötur. Hann er óvenjulegur hvað hvíta blúsmenn varðar
því hann fór kassagítarleiðina í stað þess að juðast á rafgítar.
Steven Gene Wold, Seasick Steve, vakti talsverða athygli fyrir nokkrum
árum fyrir frumlegan og frumstæðan blús. Hann er kominn á sjötugs-
aldur, en sendi frá sér fyrstu breiðskífuna fyrir fimm árum.
Koerner, Ray & Glover hét bleiknefjablústríó sem gaf út fínar plötur fyrir
rúmum þrjátíu árum. Tónlistin er nær þjóðlagasöng en hreinræktuðum
blús.
Hvítur blúsari John Hammond yngri.
Bleiknefjablús