Morgunblaðið - 23.08.2009, Blaðsíða 22

22 Viðtal
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 2009
Eftir Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
Ó
skar Jóhannsson er
léttur á fæti og vel á
sig kominn. Hann
hefur aldrei tekið
sundpróf en á 80 ára
afmæli sínu synti hann 40 metra
kafsund á 1.17 mínútu. 18 ára gat
hann synt 50 metra í kafi. „Nútím-
inn er samt besti tíminn í mínu lífi,“
segir hann. „Ég er áhyggjulaus og
alsæll með ágætis heilsu, get ekki
hugsað mér betri fjölskyldu, get
gert allt sem ég vil gera og það sem
ég nenni ekki að gera í dag get ég
gert á morgun. Ég hef sagt við
menn sem hafa haft orð á góðu
heilsufari mínu að það komi sér vel á
efri árum að vera seinþroska. Sumir
eru svo bráðþroska að þeir eru orðn-
ir gamalmenni á miðjum aldri.“
Ekki þurfalingur
Minnið svíkur Óskar ekki á 82. ári
og hann er byrjaður að festa minn-
ingar sínar á blað. Eðlilega hefur
margt breyst í samfélaginu frá því
hann tæplega sex ára byrjaði að
vinna fyrir sér í sveit hjá ókunnugu
fólki. „Það er svo mikils virði fyrir
krakka að læra að vinna,“ segir
hann. „Það var innprentað í vitund
okkar systkinanna að vinna fyrir sér
og vera ekki þurfalingar. Þegar ég
var fjögurra ára í ágúst 1932, and-
aðist faðir okkar, Jóhann Sigurðs-
son, úr krabbameini eftir tæplega
eins árs legu heima. Enginn spítali,
engir peningar fyrir læknishjálp, og
engin von um bata eftir að vitnaðist
hver sjúkdómurinn var. Hann varð
41 árs þremur vikum áður. Þá varð
mamma, Lína Dalrós Gísladóttir,
tæplega 27 ára ekkja með sex börn,
á aldrinum eins til tíu ára í 36 fer-
metra verbúð, sem pabbi hafði
breytt í húsnæði á fjörukambinum
utarlega í Bolungarvík. Við sváfum
öll saman í innan við 20 fermetra
herbergi og allan tímann í veik-
indum pabba svaf hún í rúminu hjá
sjúklingnum. Um annað var ekki að
ræða. Með seinni manni sínum, Jóni
Ásgeir Jónssyni sjómanni, eignaðist
hún fjögur börn, og sambúð þeirra
varði í rúma hálfa öld.“
Heimilishaldið var þungt en Ósk-
ar segir að móðir sín hafi komið í
veg fyrir að börnin yrðu tekin af
henni þegar hún varð ekkja með því
að taka alla vinnu sem völ var á.
Hreppurinn hafi stundum þurft að
hlaupa undir bagga. Skrifstofu-
manni hreppsins hafi samt fundist
hún nægjusöm og stundum spurt
hvort þau fengju örugglega nóg að
borða. „Ástandið í þjóðfélaginu
núna er ekkert í líkingu við það sem
það var þá,“ segir Óskar og bætir
við að ungt fólk geti ekki ímyndað
sér baslið fyrir 60 til 80 árum. „Þeg-
ar ég var þrítugur hafði ég rekið eig-
ið fyrirtæki í mörg ár, verið með
margt fólk í vinnu, hafði kvænst
minni ágætu konu, Elsu Friðriks-
dóttur frá Borgarnesi fyrir löngu og
eignast fimm börn. Nú þurfa allir að
fara í háskóla og það kostar sitt fyrir
ríkið. Þegar ég ólst upp voru krakk-
ar á fermingaraldri fullgildir með-
limir í atvinnulífinu, bæði til lands og
sjávar. Með allri tækninni og fram-
förunum tekur mörgum sinnum
meiri tíma en áður að læra svo fólk
geti farið að vinna. Enginn vill borga
neitt og ríkisútgjöldin vaxa og vaxa.
Það þarf að innprenta í fólk að það
þarf að vinna fyrir sér og sinna
skyldum sínum fyrir þjóðfélagið. En
sá sem legði það til, kæmist ekki
langt í pólitíkinni.“
Óskar var ekki hár í loftinu þegar
hann byrjaði að vinna, var í sum-
arvinnu á Hanhóli skammt frá Bol-
ungarvík hjá ókunnugu fólki sumarið
1934. „Launin voru hálfur mjólk-
urlítri á dag í meira en ár, en sumarið
eftir þegar ég varð 7 ára, lá ég í kíg-
hósta í 14 vikur.“
Þrældómur
Vorið 1936 réðst Óskar í sveit til
Hannibals Guðmundssonar í Þernu-
vík í Ögurhreppi í Ísafjarðardjúpi.
„Þau Steina hófu búskap þar á smá
parti og áttu von á fyrsta barni sínu.
Ég var eini vinnumaðurinn á heim-
ilinu. Þar voru aldrei sunnudagar,
alla daga vinna og vinna, fólkið
þekkti ekki annað, og ég tók fullan
þátt í lífsbaráttu þess. Ég varð átta
ára seint í maí, en sagði ekkert frá
því þar sem ég var að setja niður
kartöflur. Ég átti í raun aldrei af-
mæli þegar ég var krakki því ég var
alltaf nýkominn í sveitina.“
Óskar var í Þernuvík til ágústloka
1938, en varð þá að fara heim vegna
Með heiðarleika o
vinnusemi að leið
Óskar Jóhannsson hef-
ur marga fjöruna sopið
og segir að kreppan nú
sé ekkert í samanburði
við það sem hann hef-
ur áður upplifað.
Morgunblaðið/Kristinn
Morgunblaðið/Kristinn
Á Skúlagötunni Óskar og Elsa búa við Skúlagötuna þar sem Óskar seldi erlendum hermönnum blöð á árum áður.
HAUSTIÐ 1947 fór Óskar með Jóni Sigurðssyni, síðar í Straumnesi, á
deildarstjóranámskeið hjá Konsum í Svíþjóð og fengu þeir þriggja mán-
aða launalaust leyfi hjá KRON vegna þessa. Þegar til kom reyndist Óskar
of ungur. Hann vann allan tímann hjá Konsum, fyrst á skrifstofunni og
síðan í fyrstu kjörbúð Evrópu, og var boðin verslunarstjórastaða í nýrri
verslun en varð að hafna henni vegna óuppgerðs máls á Íslandi.
„Ég sagðist ekki getað hugsað mér áhugaverðara starf,“ segir Óskar
að hann hafi sagt við verslunarstjóra þessarar glæsilegu sjálfsölubúðar í
Stokkhólmi. „Ég lofaði að koma til hans strax og ég kæmi næst til Stokk-
hólms og vonaði að það yrði sem fyrst, en stund næstu Stokkhólms-
ferðar rann upp 2004, þegar ég fór þangað með fjölskyldunni. Á Óðins-
götu 31 var skjöldur þar sem stóð að þarna hefði fyrsta fullkomna
kjörbúð Evrópu verið opnuð 1. maí 1947, en verslunarstjórinn góði var
löngu horfinn.“
Lét bíða eftir sér í nær 60 ár
ÓSKAR Jóhannsson hætti
verslunarrekstri 1985 og var
þá atvinnulaus, 57 ára gamall
með mikla reynslu. Hann fór á
ráðningarskrifstofu að athuga
með vinnu, en þar var honum
sagt að hann væri of gamall til
að fá vinnu. Davíð Oddsson
var sendill hjá Óskari í Sunnu-
búðinni og skömmu síðar hitti
Óskar Davíð, sem þá var borg-
arstjóri. „Davíð sagði einhvern
tíma að hann hefði lært und-
irstöðu viðskipta hjá mér í
Sunnubúðinni. Nú sagði ég
honum að ég væri í sömu
sporum og hann forðum og
spurði hvort hann vantaði ekki
sendisvein. Nokkrum dögum
seinna hringdi hann í mig og
sagði mér að tala við borg-
arverkfræðing. Hann vantaði
mann og ég fékk vinnu sem
fulltrúi hans þar til ég varð
sjötugur.“
Davíð til
hjálpar