Morgunblaðið - 23.08.2009, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 2009
ELDFJALLIÐ Vesúvíus, austur af
Napolí á Ítalíu, lét á sér kræla 23.
ágúst árið 79. Íbúar í nágrenninu
kipptu sér reyndar ekkert upp við
jarðskjálfta, enda voru þeir alltíðir.
Þeir furðuðu sig hins vegar á að í
byrjun mánaðarins hafði vatn tekið
að þverra á svæðinu. Hver brunn-
urinn á eftir öðrum þornaði upp.
Daginn eftir, 24. ágúst, hófst gríð-
arlegt sprengigos í fjallinu, sem lagði
nálægðar byggðir í rúst. 10 til 25 þús-
und manns fórust.
Bærinn Pompei grófst í ösku og
gjall, sem og Herculaneum. Þeir voru
síðar grafnir upp og þá birtist fólki
ótrúlega skýr mynd af lífi fólksins
fyrir hartnær tveimur árþúsundum.
23. ágúst var dagur guðsins Vúlk-
ans. Rómverjar sögðu hann guð elds-
ins, þar á meðal eldfjalla. Einu sinni á
ári, 23. ágúst, voru honum færðar
fórnir. Stærsti helgidómur hans var í
Róm og er talinn hafa verið reistur
um 800 f. Krist.
Engar sögur fara af þeim fórnum
sem Vúlkani voru færðar 23. ágúst
79. En af einhverjum ástæðum reidd-
ist guðinn og lét Vesúvíus spúa eldi
og eimyrju. Á aðeins 19 klukkustund-
um spúði eldfjallið fjórum rúmkíló-
metrum af ösku og gjalli yfir land-
svæðið suður og suðaustur af
eldgígnum. Gjóskan sem lagðist yfir
Pompei náði þriggja metra dýpt.
Til er frásögn Plinys hins yngri á
atburðunum, en hann var staddur 35
kílómetra frá gosinu. Hann lýsti gos-
súlunni svo: „Ég get ekki gefið ná-
kvæmari lýsingu á henni en að líkja
henni við furutré, því hún reis hátt
upp í loftið eins og breiður trjástofn
og dreifðist efst eins og í greinar …
Sums staðar var hún björt, annars
staðar dekkri og flekkótt, enda upp-
full af jarðvegi og glóð.“
Gosskýið ruddist svo niður hlíðar
fjallsins og eitrað gas eyddi öllu lífi
sem fyrir varð. Skýið var um 850
gráðu heitt þegar það ruddist upp úr
gígnum og um 350 gráður þegar það
náði til byggða.
Eldfjallið hefur margsinnis gosið á
síðustu tvö þúsund árum, síðast árið
1944. Þessi gos hafa hins vegar ekki
verið jafn mikil og gosið árið 79 og
fjarri því að hafa jafn skelfilegar af-
leiðingar. Vesúvíus er hins vegar enn
afar ógnvekjandi, enda búa um þrjár
milljónir manna við rætur eldfjalls-
ins. rsv@mbl.is
Á þessum degi ...
23. ÁGÚST 79
VÚLKAN
REIÐIST
Guðinn Ævaforn stytta af Vúlkani,
guði elds og eldfjalla.
Dagskrá
Fimmtudagur 27. ágúst
8:30–9:00 Skráning
9:00–9:20 Setning
9:20–10:20 Gordon Munro, University of British Columbia: The efficiency of rights based fisheries
management schemes and the quest for resiliency: An overview
Kaffihlé
10:40–11:20 Ragnar Árnason, Háskóla Íslands: Building on ITQs: A View to the Future
11:20–12:00 Gary Libecap, University of California at Santa Barbara: Efficiency advantages of
first possession or grandfathering allocations instead of auctions in rbm programs
Hádegisverður
13:30–14:10 Anthony Cox, OECD: Distributional issues in rights based fisheries systems:
Lessons from OECD experience
14:10–14:50 Christopher Costello, University of California at Santa Barbara: Can catch shares prevent
fisheries collapse?
14:50–15:30 Stan Crothers, fyrrverandi starfsmaður sjávarútvegsráðuneytis Nýja Sjálands:
The strategic development of New Zealand’s successful fisheries management system
Kaffihlé
16:00–16:40 Rögnvaldur Hannesson, Norges Handelshøyskole: Norway’s experience with ITQs
16:40–17:30 Håkan Eggert, Göteborgs Universitet: Sweden’s road to ITQ
17:30–17:40 Gunnar Haraldsson, Hagfræðistofnun Háskóla Íslands: Samantekt
Föstudagur 28. ágúst
9:00–9:40 Poul Degnbol, EU: A policy framework for efficient fisheries management – the reform of the CFP
9:40–10:20 Hjalti í Jákupsstovu, Havstovan: Faroese fisheries management.
Kaffihlé
10:40–11:20 Ola Flåten, Norges Fiskerihögskole: Fisheries rent creation and distribution
– the imaginary case of Codland
11:20–12:00 Niels Vestergaard, Syddansk Universitet: Development of right based fisheries management
in Denmark and Greenland
Hádegisverður
13:30–14:10 Rolf Willmann, FAO: Small scale fisheries in the fish rights context
14:10–14:50 Kevin Fram, DFO, Kanada: The challenges and benefits of integrating aboriginal rights into
Canada’s commercial fisheries
14:50–15:00 Gunnar Haraldsson, Hagfræðistofnun Háskóla Íslands: Samantekt
Kaffihlé
15:30–16:30 Pallborðsumræður: Hvað höfum við lært?
Þátttakendur: Stan Crothers, Poul Degnbol, Gordon Munro, Jóhann Sigurjónsson, Hafrannsóknarstofnun,
Grímur Valdimarsson, FAO. Stjórnandi: Carl-Christian Schmidt, OECD
Ráðstefnustjóri: Gunnar Haraldsson, Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
Sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðuneytið
Skilvirk
fiskveiðistjórnun27.–28. ágústSal 132 í Öskju, Háskóla Íslands
Skráning fer fram á vef ráðstefnunnar: www.ioes.hi.is/conference/home.html og lýkur 24. ágúst.
Ráðstefnugjald 20.000 kr. • Ráðstefnan fer fram á ensku.
Ráðstefna í fiskihagfræði á formennskuári Íslands í Norrænu ráðherranefndinni 2009.
Skipulögð af Hagfræðistofnun Háskóla Ísland fyrir hönd
sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis
Eftir Freystein Jóhannsson
freysteinn@mbl.is
Eastman Kodak-fyrirtækið hefur til-
kynnt að framleiðslu Kodachrome-
litfilmunnar verði hætt á árinu eftir
74 ára framleiðslu.
Alveg einstakt litaraft
„Það hefur hver filma sitt litaraft
og Kodachrome hefur alveg einstakt
litaraft,“ segir Guðmundur Ingólfs-
son ljósmyndari. „Hún var á sínum
tíma fyrsta litfilman fyrir almenning.
Vandinn sneri að framkölluninni,
filman var eiginlega svarthvít þangað
til hún var framkölluð, þá fyrst voru
litarefnin sjálf sett í filmuna. Þegar
hún var hvað útbreiddust, fyrir um
30 árum, sendum við filmurnar í
framköllun til Kaupmannahafnar,
seinna sendu þeir þær til Parísar og á
síðustu árum var Kodachrome aðeins
framkölluð á tveimur stöðum í heim-
inum; Genf í Sviss og Rochette í
Bandaríkjunum. Tímaritaljósmynd-
arar voru sérstaklega hrifnir af
Kodachrome af því hún gefur svo fal-
lega og kröftuga liti. National Geog-
raphy birti lengi vel ekki myndir af
öðrum filmum.
Ég notaði þessa filmu nú ekki mik-
ið, en ég veit að ljósmyndari Morg-
unblaðsins, Raxi, tók talsvert á Ko-
dachrome og Páll Stefánsson var
æðstiprestur Kodachrome á Íslandi.
Hann fór svo yfir í Fujichrome
Velvia, þegar hún kom á markaðinn,
enda hægt að framkalla hana hér
heima.“
Þegar mikið stóð til
„Já, ég notaði Kodachrome tals-
vert, sérstaklega þegar mikið stóð til
og við höfðum tímann fyrir okkur,“
segir Ragnar Axelsson. „Hún skilaði
miklu fallegri myndum, en við þurft-
um að senda hana í framköllun til
Kaupmannahafnar og bíða í viku.
Það var ekki alltaf hægt.
En nú hefur hún farið halloka fyrir
digitalinu, þar sem tölvutæknin víkur
eiginlega hinum mannlega þætti ljós-
myndunarinnar til hliðar. Þetta er
allt orðið upp á einsleikann og tími
sérstöðunnar er að líða undir lok.
Einu sinni tók ég forsíðumynd af
Strandarkirkju á jólablaðið og notaði
auðvitað Kodachrome. Svo vildi það
til að filman datt í gólfið og einhver
steig ofan á hana og rispaði. Við vor-
um í eina sex, sjö tíma að losna við
rispuna. Nú myndum við bara kippa
henni í burtu með einu handtaki.“
Yfirburðafilma fyrir alla
„Já, eru þeir að kalla mig æðsta-
prest Kodachrome á Íslandi,“ segir
Páll Stefánsson og hlær. „Hún var yf-
irburðafilma fyrir alla og ég notaði
hana eingöngu fyrstu átta árin; ’82-
’91. Hún er ofsalega hæg og svo erfið
í framköllun. Efnafræðin var ekki
komin á stig 2009 þegar Kodachrome
leit dagsins ljós. En hún gefur góðar
myndir og er laus við korn þannig að
það er auðveldara að stækka mynd-
irnar meira en allar aðrar.
Það var erfitt að þurfa að senda
filmur utan til framköllunar og bíða
svo einhverjar vikur. Þegar maður er
Einstök filma
á endastöð
Súla við Langanes Páll Stefánsson notaði eingöngu Kodachrome filmur í átta ár og félagar hans kalla hann æðstaprest filmu