Fréttablaðið - 05.11.2011, Síða 20

20 5. nóvember 2011 LAUGARDAGUR
Róbert R. Spanó, prófessor og forseti lagadeildar Háskóla
Íslands, er fastur penni hjá
Fréttablaðinu og birtir þar áhuga-
verðar greinar um lögfræðileg
efni einkenndar með yfirskrift-
inni Hugleiðingar um lög og rétt.
Þriðjudaginn 1. nóvember, fjallaði
Róbert um símhleranir sem fram-
kvæmdar eru í þágu rannsóknar
sakamála.
Tilefni greinarinnar var öðrum
þræði svar innanríkisráðherra á
Alþingi við fyrirspurn þingmanns
um hleranir, þingskjal nr. 1513 á
139. löggjafarþingi. Vék Róbert í
stuttu máli að upplýsingum sem
fram komu í svari innanríkis-
ráðherra um fjölda dómsúrskurða
um símhleranir á árunum 2009 til
27. maí 2011. Á árinu 2010 hefði
lögreglan á höfuðborgarsvæðinu
og sérstakur saksóknari fengið
heimild til símhlerana í 72 til-
vikum hvor, þ.e. samtals 144
heimildir.
Samkvæmt upplýsingum dóm-
stólaráðs, sem fram koma í svari
innanríkisráðherra, um fjölda
dómsúrskurða um símhleran-
ir á landinu öllu voru þeir 191 á
árinu 2009, 178 á árinu 2010 og 75
á árinu 2011 til og með 27. maí.
Samkvæmt 1. mgr. 49. gr. laga
um meðferð sakamála nr. 88/2008
skal beina kröfu um að fá heimild
til að hlera síma til héraðsdóms í
umdæmi þess lögreglustjóra sem
stýrir rannsókn brots.
Þar eð lögreglustjórinn á
höfuð borgarsvæðinu og sérstak-
ur saksóknari, báðir með aðal
starfsstöðvar í Reykjavík, hafa
fengið mikinn meirihluta heim-
ilda til símhlerana á umræddu
tímabili mætti ætla að Héraðs-
dómur Reykjavíkur hefði kveðið
upp flesta úrskurðina um heim-
ild til símhlerana. Reyndin er
hins vegar, samkvæmt svari ráð-
herra, að lang flestir úrskurð-
anna voru kveðnir upp í Héraðs-
dómi Reykjaness, eða 127 á árinu
2009, 109 á árinu 2010 og 40 á
árinu 2011 til og með 27. maí.
Vekur þetta athygli og dettur
manni fyrst í hug að um ritvillu
sé að ræða; tölur um úrskurði
Héraðsdóms Reykjavíkur og
Héraðsdóms Reykjaness hafi
víxlast. Þess skal þó getið í þessu
sambandi að samkvæmt 2. mgr.
áðurnefndrar 49. gr. laga um með-
ferð sakamála má beina kröfu um
heimild til símhlerunar til hér-
aðsdóms í öðru umdæmi en þar
sem viðkomandi lögreglustjóri
starfar ef það horfir til flýtis eða
hagræðis. Kann þarna að leyn-
ast skýring á því að lögreglu-
embættin hafi kosið að leita til
Héraðsdóms Reykjaness.
Nefna má í þessu samhengi
að allan starfstíma Rannsóknar-
lögreglu ríkisins, þ.e. frá 1. júlí
1977 til og með 30. júní 1997, var
í eitt skipti leitað eftir heimild til
símhlerunar í þágu rann sóknar
máls. Á þeim árum mun sím-
hlerun hafa verið beitt í nokkr-
um mæli við rannsókn fíkni-
efnabrota. Rannsóknarlögregla
ríkisins kom þar ekki við sögu
enda var fíkniefnamálum haldið
utan verksviðs hennar svo undar-
lega sem það kann að hljóma.
Í grein sinni bendir Róbert m.a.
á að í dönskum og norskum lögum
sé kveðið á um að í hvert skipti
sem lögregla leitar eftir heimild
til símhlerunar skuli skipa tals-
mann til að gæta hagsmuna þess
sem aðgerð á að beinast gegn.
Jafnframt víkur Róbert að rökum
íslensku réttarfars nefndarinnar
sem koma fram í greinargerð
með sakamálalögum þar sem
lagst var gegn þessu fyrirkomu-
lagi og þar gert lítið úr gildi þess
í þágu réttaröryggis. Viðhorf og
rök réttarfarsnefndar í greinar-
gerðinni munu hafa verið sett
fram í tilefni af tillögu nefnd-
ar dómsmálaráðherra frá árinu
1999. Þar hafði verið lagt til að
tekið yrði upp nýtt ákvæði í lög
um meðferð opinberra mála sem
m.a. mælti fyrir um að dómara
bæri að skipa þeim lögmann sem
krafa um heimild til sím hlerunar
varðar og skyldi lögmanninum
gefinn kostur á að tjá sig um kröf-
una áður en úrskurður félli.
Ákvæði um að skipa beri tals-
mann til andsvara fyrir dómi
þegar krafist er heimildar til
símhlerunar hefur verið í dönsk-
um lögum um árabil og var og er
liður í því að auka réttaröryggi.
Mér er hins vegar ekki kunnugt
um að þessi skipan sé samkvæmt
norskum lögum en þar er hins
vegar kveðið á um sérstaka nefnd
þriggja manna sem hafa skal
eftir lit með að reglum um fram-
kvæmd símhlerana á vegum lög-
reglu og ákæruvalds sé fylgt. Ber
lögreglu og ákæruvaldi að veita
nefndinni aðgang að gögnum og
allar upplýsingar sem hún telur
þörf á auk þess sem hún hefur
heimild til að yfirheyra starfs-
menn lögreglu og ákæruvalds í
þágu eftirlitsins.
Hugleiðingar Róberts R.
Spanó um símhleranir eða síma-
hlustanir og eftirlit með þeim eru
skilmerkilegar og athyglisverðar
í alla staði. Þessu rannsóknar-
úrræði hefur á undanförnum
árum og misserum verið beitt í
mjög auknum mæli hér á landi
sem og annars staðar og er full
ástæða til að staldra við og huga
að fyrirkomulaginu og eftirliti
með því. Vonandi verður tekið
tillit til ábendinga Róberts og
viðvörunar orða hans.
Um símhleranir
Símhleranir
Bogi
Nilsson
fv. ríkissaksóknari
Rannsóknarlögregla ríkisins kom þar
ekki við sögu enda var fíkniefnamálum
haldið utan verksviðs hennar svo undar-
lega sem það kann að hljoma.
AF NETINU
Hvernig datt ykkur þetta í hug?
Það er náttúrlega hægt að keyra laun á Íslandi alveg
niður í skítinn. Þau eru þegar orðin miklu lægri en í
nágrannalöndunum.
Meðan skuldirnar á almenning fá að standa nokkurn
veginn óhaggaðar – þenjast reyndar jafnt og þétt út
með verðtryggingunni.
Í sumar voru gerðir kjarasamningar þar sem aðeins
var reynt að rétta hlut launþega.
Aðalhagfræðingur Seðlabankans er mjög hneykslaður
á þessu – hann spyr samtök atvinnurekenda hvernig
þeim hafi dottið í hug að gera þetta?
Og útskýrir fyrir okkur að Seðlabankinn hafi neyðst til að hækka vextina til
að taka kjarabæturnar af launafólkinu.
http://silfuregils.eyjan.is
Egill Helgason
Umhverfisstyrkir
Landsbankans
landsbankinn.is 410 4000Landsbankinn
Samfélagssjóður Landsbankans veitir fimm
milljónir króna í umhverfisstyrki. Markmiðið
með veitingu umhverfisstyrkja er að styðja
umhverfis- og náttúruvernd. Umsóknarfrestur
er til 21. nóvember 2011.
Verkefni sem einkum koma til greina:
 Verkefni á sviði náttúruverndar, t.a.m. skógrækt, landgræðsla
og hreinsun landsvæða.
 Verkefni er tengjast rannsóknum á náttúrugæðum.
 Verkefni er styðja betra aðgengi fólks að náttúru landsins.
 Verkefni er nýtast til verndar landsvæðum, t.d. vegna ágangs
búfénaðar eða ferðamanna.
 Verkefni er auka þekkingu og vitund almennings á umhverfismálum.
 Verkefni er hvetja til umhverfisvæns hátternis.
Umsóknarfrestur
Umsóknarfrestur vegna umhverfisstyrkja er til og með 21. nóvember
2011 (póststimpill gildir). Dómnefnd verður skipuð sérfræðingum
á sviði náttúru- og umhverfisverndar. Sækja þarf um styrkina sérstak-
lega og senda umsókn merkta: Umhverfisstyrkir, Landsbankinn,
Austurstræti 11, 155 Reykjavík.
Samfélagssjóður Landsbankans hefur það hlutverk að veita styrki til
verðugra verkefna. Árlega eru veittir ferns konar styrkir: Námsstyrkir,
samfélagsstyrkir, nýsköpunarstyrkir og umhverfisstyrkir.
Nánari upplýsingar á landsbankinn.is
gæðamál háskóla
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n
Föstudaginn 11. nóvember kl. 10:00 -15:30
í Listaháskóla Íslands, Laugarnesi (húsnæði listkennsludeildar, norðurenda)
Á ráðstefnunni verður fjallað um sjálfsmat stofnana og háskóladeilda.
Nánari upplýsingar og dagskrá má nálgast á heimasíðu Rannís www.rannis.is
Allir eru velkomnir og aðgangur er ókeypis.
Vinsamlegast tilkynnið þátttöku á rannis@rannis.is
Ráðstefna um
Laugavegi 13, 101 Reykjavík
sími 515 5800, rannis@rannis.is
www.rannis.is
Hlutverk Rannís er að veita faglega aðstoð og þjónustu við undirbúning og
framkvæmd stefnu Vísinda- og tækniráðs. Rannís er miðstöð stuðningskerfis vísinda-
og tæknisamfélagsins og hefur umsjón með opinberum samkeppnissjóðum s.s.
Rannsóknasjóði og Tækniþróunarsjóði. Rannís sér um greiningu á rannsóknum og
nýsköpun og gerir áhrif þeirra á þjóðarhag sýnileg. Rannís er miðstöð upplýsinga og
miðlunar alþjóðasamstarfs vísinda- og tæknisamfélagsins.