Birtingur - 01.01.1968, Side 6

bæði hvað snertir hlutverk hans og möguleika
og þær kröfur, sem gerðar eru til hans eða
hann verður að gera til sjálfs sín.
Af ofangreindu má sjá, að merking hugtaksins
leikhús er í þessu sambandi mjög frábrugðin
þeirri, sem venjulega er lögð í það, eins og
koma mun betur í ljós, er starfssvið leikhúss-
ins verða talin hér á eftir. Þeim má skipta í
tvö aðalsvið: annars vegar listræna vinnu leik-
flokksins sjálfs, sem ber ávöxt í leiksýningum
bæði heima fyrir og á leikferðalögum, hins
vegar ýmsa starfsemi út á við, sem ætluð er
starfandi leikhúsfólki einkum á Norðurlönd-
um. Við skulum þá fyrst líta á listræna vinnu
leikflokksins sjálfs.
Salarkynnin: autt, rétthyrnt herbergi án leik-
sviðs og fastra áhorfendabekkja eins og í
„venjulegu" leikhúsi. Áhorfendur sitja á stól-
um, sem dreift er um herbergið, en niður-
röðun þeirra hefur verið ákveðin smám saman
á æfingum og ákvarðast af eðli viðkomandi
sýningar. Sé auður gólfflöturinn undanskil-
inn, hafa leikararnir aðeins borð, stóla og ein-
földustu leikmuni til umráða. Þessi gerð leik-
húss, þar sem mörk leiksviðs og áhorfenda-
salar eru afmáð, engin sviðsbrún aðskilur
lengur þessa tvo heima og niðurröðun áhorf-
enda er komin undir sveigjanleika leikrænnar
framvindu verksins, veldur því, að sérhver
áhorfandi dregst inn í sýninguna og verður
raunverulegur þátttakandi í henni, þar eð
hann á aðild að umhverfismótun hinnar leik-
rænu framvindu. Þegar áhorfandinn er settur
í slíka aðstöðu, hverfur sérhver vottur hins
sérstaka „andrúmslofts" sem venjulega um-
lykur hann í leikhúsi. Ekki svo að skilja að
það sé markmiðið í sjálfu sér, heldur er þetta
árangur af viðleitni listamannanna og ósk
þeirra um að gera leikhúsið aftur að vettvangi
hins forboðna, þar sem fólk stendur andspæn-
is öllu hinu skelfilega og furðulega, sem í dag-
legu lífi er hulið undir þjóðfélagsvenjum og
hefur þær að yfirskini, andspænis líflegustu
og torviðráðanlegustu öflum sem í einstak-
lingnum búa og geta reynzt honum svo örlaga-
rík í samskiptum hans við aðra.
Þótt salarkynnin séu hér nefnd fyrst, er það
ekki vegna þess að þau séu mikilvægust, en
þau eru hið fyrsta, sem ber fyrir augu leikhús-
gestsins og sýna auk þess glögglega að hve
miklu leyti hugtök leiklistarinnar hafa öðlazt
hér nýja merkingu. Sem fyrr segir er það
leikarinn, sem mestu máli skiptir, og það er
vinna hans, sem er grundvöllur og réttlæting
þessarar nýju merkingar og sýnir að hún er
annað og meira en formleg hugmynd.
Án þess að ætlunin sé að vekja nein háspekileg
hugmyndatengsl, getum við sagt sem svo, að
leikarinn fórni sér — og þetta gildir yfirleitt í
allri leiklist — í þeim tilgangi að finna hjá
4
BIRTINGUR