Húsfreyjan - 01.10.1964, Blaðsíða 25

Jólanótt. Það var skari yfir öllu, en undir
var snjórinn svo þurr, að það marraði og
söng í honum undan þungum stígvélum
kirkjugestanna. Skipzl var á glaðlegum
kveðjum í liljóðri nóttinni. Loftið var tærl
og þurrt og það stakk í nasirnar, þegar
menn önduðu að sér. Stjörnurnar sýndust
lianga langt niður úr himninum, eins og
jólatrésskraut.
Ur livítkölkuðum turni St. Nikulásar-
kirkjunnar liljómuðu klukkurnar. Inni í
kirkjunni spegluðust mörg hundruð kerta-
Ijós í gljáfægðum patínum og kaleikum.
Kertaljósið mildaði andlitsdrætti Maríu-
líkneskjanna og gaf þeim mjúklátan yndis-
þokka.
Kirkjan var skreytt með furu og greni-
greinum og Kristþorni. Söfnuðurinn
þjappaði sér saman á bekkjunum, karl-
mennirnir í snjáðum vaðmálsfötum, kon-
urnar með ljósar svuntur og rósótta skýhi-
klúta.
Undrunarkliður fór um kirkjuna jiegar
börnin tólf með séra Mohr og Gruher
í broddi fylkingar, gengu fram fyrir altarið.
Þeir guðliræddu settu strax upp vandlæt-
ingarsvip yfir hýrlegu, rauðu og grænu
silkiböndunum, sem blöktu á gíturunum,
í fléttunum á telpunum og sokkahöndun-
tim drengjanna.
Gruber kinkaði kolli. Þeir slógu streng-
ina og tenórrödd séra Mohr og bassi
Grubers hljómuðu undir kirkjuhvelfing-
unni í tvírödduðum samhljómi.
Þannig hljómaði í fyrsta sinn jólasálm-
urinn „Hljóða nótt, heilaga nótt“, eða eins
og við syngjum liann: „Heims um ból, lielg
eru jól“. Næsta dag var hann gleymdur.
Engin sála í öllum söfnuðinum, sízt hið
ójiekkta skáld og tónskáld, sáu fyrir, að
|)essi orð og tónlist myndi heyrast um heim
allan. Engan dreymdi um, að neisli snilld-
arinnar hefði um stund kviknað í sálum
þessara hlédrægu manna. Ekkert heyrðist
frá J)eim framar, en saman gáfu þeir lieim-
inum ódauðlega gjöf á jólakvöldi í litlu,
austurrísku sveitaþorpi, gjöf, sem skapað-
ist af augnahliks áhrifum.
Þetta snilldarverk lifði af tilviljun einni
saman. Karl Mauracher, kunnasti orgel-
smiður Austurríkis á J)eim tíma, kom árið
eftir til Obcrndorf til að gera við orgel-
belginn. Hann spurði af tilviljun, hvernig
jólaguðsj)jónustan hefði verið flutt án
orgels.
Gruber sagði honum söguna. „Þetta var
hara smáræði — ég veit ekki einu sinni
hvar nóturnar eru. Og séra Molir er því
miður farinn héðan. En híðum við — séu
J)ær enn til, })á hljóta J)ær að vera .
Aflast í kirkjunni stóð gamall, lítill skáp-
ur. Þar lá nótnablaðið, óhreint og kuðlað
undir öðrum nótum og kirkjubókum.
Orgelsmiðurinn leit á blaðið og söng lag-
ið. „Þetta lag býr yfir einhverju fágætu,“
sagði liann blíðlega. „Má ég fara með það?“
Gruber hló af fögnuði yfir, að þetta litla
verk þeirra skyldi fá þessa viðurkenningu,
J)ó seint væri. „Takið ])að hara, liér mun
enginn spyrja um það.“
Mauraclier axlaði verkfæratösku sína og
leðurbætur og hélt á hrott frá Oherndorf.
Franz Gruher gleymdi J)essum atburði.
Ljóðið og lagið fór með orgelsiniðnum til
Zillerthal, þar sem liann átti heima og
þannig hófst ferð þess um heiminn.
Frá Austurríki barst sálmurinn til
Þýzkalands sem þjóðlag. Mörg ár liðu
þangað til kunnugt varð, að séra Mohr og
Gruber voru höfundarnir, en aldrei fengu
þeir eyri í laun fyrir verk sitt. Þýzkir út-
flytjendur fluttu sálminn með sér til fram-
andi landa.
Séra Molir og Gruber dóu jafn fátækir
og j)eir fæddust. En gamli gítarinn hans
Grubers kveður honum enn lof, J)ví fjöl-
skylda lians varðveitir liann og hann geng-
ur frá einum ættlið til annars. Á liverri
jólanótt er farið með liann til Oberndorf
og barnakór liópast saman í snjónum ut-
an við kapelluna, sem reist liefur verið til
minningar um skáldið og tónsmiðinn, J>ar
sem Nikulásarkirkjan stóð. Ár eftir ár óm-
ar frá gítarnum hans Grubers lagið, sem
er meðal ástsælustu og ])ekktustu tónsmíða
heimsins. S. Th. }>ýddi.
HÚ3PREYJAN
23