Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Page 137

Um stóran og lítinn staf
135
því að rita sum sérnöfn með litlum staf, stundum samkvæmt flóknum og
sérkennilegum viðmiðunarreglum en stundum eftir geðþótta hvers og eins
án frekari skýringa.4 Afleiðingin af þessari leið við að leiðbeina um stóran
staf og lítinn verður miklu flóknara regluverk og meira ósamræmi en
ástæða er til.
Eins og bent er á í (3) hér framar eru ritreglur Stafsetningarorðabókar-
Mnar byggðar á gildandi auglýsingum Menntamálaráðuneytisins um staf-
setningu. Það má því líta á þær sem nánari útfærslu á þessum auglýsing-
tim og að einhverju leyti líka sem lýsingu á tilteknum aðferðum við að fara
eftir auglýsingunum þar sem þær eru ekki ótvíræðar.5 Þeir sem gengu frá
þessum ritreglum hafa því væntanlega ekki litið svo á að þeir væru að víkja
frá auglýsingunum í neinum grundvallaratriðum. Þetta á ekki síst við um
það sem segir um stóran staf og lítinn, eins og nánar verður vikið að hér á
eftir.
Þessi smágrein fjallar um einfalda leið til að skera úr um það hvenær
um er að ræða sérnafn og hvenær samnafn. Sýnt er fram á að þessa ein-
földu reglu má hafa til stuðnings til að skera úr um það hvenær skuli skrifa
stóran staf og hvenær lítinn ef fylgt er þeirri meginreglu að skrifa alltaf
stóran staf í upphafi sérnafna en „að jafhaði“ lítinn í samnöfnum, eins
°g gert er ráð fyrir í ritreglunum. í greininni er sem sé EKKI stungið upp
a því að breyta gildandi reglum um stóran staf og lítinn í neinum megin-
atriðum heldur aðeins stungið upp á einfaldri leið til þess að fara eftir anda
þeirra eða meginlínu. í 2. kafla er fjallað stuttlega um sérnöfn og samnöfn
°g rifjuð upp einföld hjálparregla eða þumalfingursregla um mun þeirra. I
3- kafla er síðan litið á nokkrar flækjur og ósamræmi í gildandi reglum um
tslenska stafsetningu og þó einkum í venjum og leiðbeiningum um út-
færslu þeirra. í því yfirliti er aðallega miðað við ritreglur Stafsetningarorða-
bókarinnar (bls. 673 o.áfr. og á vefsvæði Árnastofnunar, sbr. nmgr. 3 hér
framar), enda eru þær ítarlegastar og aðgengilegastar. Sýnt verður hvernig
^ægt væri að losna við sumt af þessum flækjum og ósamræmi og auðvelda
n°tendum að fara eftir reglunum ef í raun væri fylgt þeirri meginreglu að
skrifa sérnöfn með stórum staf og vísað til áðurnefndrar þumalfingurs-
reglu um mun sérnafna og samnafna í skýringum í stað þess að vera með
4 Eins og Margrét Jónsdóttir bendir á í neðanmálsgrein í áðurnefndum ritdómi
(2006:198) mega menn t.d. eiga um það við málvitund sína hvort þeir skrifa stóran eða lít-
lnn staf í orðasambandinu „galli á gjöf n/Njarðar“ og hliðstæðum orðasamböndum, en
reyndar er ekki leiðbeint um það í auglýsingunni um hvað málvitundin geti snúist í því efni
(sbr. auglýsingu 132/1974, 8. gr.).
5 Annar yfirlesarinn lagði áherslu á þetta atriði.