Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Blaðsíða 140

13«
Höskuldur Þráinsson
skoðuð dæmi sem fela í sér undantekningar frá meginreglunni um stóran
staf í sérnöfnum og því haldið fram að þeim megi útrýma á tiltölulega ein-
faldan hátt með því að styðjast við hjálparregluna. I 3.2 er svo rætt um
dæmi sem fela í sér undantekningar frá meginreglunni um lítinn staf í
samnöfnum og sýnt hvaða áhrif það hefði ef undantekningum frá reglunni
um lítinn staf í samnöfnum væri fækkað með tilvísun í hjálparregluna.
Ekki er þó gerð tilraun til að fjalla á tæmandi hátt um öll þau atriði sem
eru talin í reglunum 25 um stóran staf og lítinn í Stafsetningarordabókinni,
enda yrði það alltof langt mál fýrir smágrein eða umræðugrein af þessu
tagi.
3.2 Undantekningar frá meginreglunni um stóran stafísérnöfnum
3.1.1 Óútskýrt eða misskilið valfrelsi
Á nokkrum stöðum í ritreglunum má finna dæmi um óútskýrt valfrelsi
um lítinn staf eða stóran, enda er gert ráð fyrir því í þeim auglýsingum
Menntamálaráðuneytisins sem stuðst er við. Þannig segir t.d. í 18. grein
reglnanna (Stafsetningarorðabókin, bls. 682; samsvarandi ákvæði er í a-lið
6. gr. auglýsingar 132/1974):
(9) í styttu eða breyttu sérnafni getur verið val um lítinn eða stóran upp-
hafsstaf.
Háskóli Islands = háskólinn eða Háskólinn
Hellisheiði = heiðin eða Heiðin
Hæstiréttur Islands = hæstiréttur eða Hæstiréttur
Hafnarfjörður = fjörðurinn eða Fjörðurinn
Stjórnarráð íslands = stjórnarráðið eða Stjórnarráðið
Óútskýrt valfrelsi af þessu tagi er vont í sjálfu sér af því að það veldur rugl-
ingi og ósamræmi og kallar á deilur (reyndar fann ég engin dæmi um þessi
orð skrifuð með stórum staf í sjálfu orðasafni Stafsetningarorðabókarinn'
ar, en þar er hins vegar sérnafnið Fjörður í kvenkyni fleirtölu og á við
firðina milli Flateyjardals og Eyjafjarðar). Málið horfði öðruvísi við ef bent
væri á að samhljóma orð geta ýmist verið sérnöfn eða samnöfn og síðan
væri bent á að það væri í samræmi við meginreglur auglýsinganna að skrifa
þau með stórum staf þegar þau eru sérnöfn en „að jafnaði" með litlum
þegar þau eru samnöfn. Þetta má skýra með dæmum þar sem þessari reglu
er fylgt: