Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Side 154

152
Margrét Jónsdóttir
1142) segir að orðið sé líklega tökuorð úr dönsku iyindsel). Enda þótt svo
sé hefur það þó haft íslensk orð að fyrirmynd. Eins og áður sagði er orðið
beiðsli ungt miðað við heimildir. Það er mjög líklega nýmyndun og í
orðmyndunarvenslum við sögnina beiða. Orðin beiðsli og vinsli (hvort sem
það er tökuorð eða ekki) eru bæði rétt mynduð með afleiðslu. Nánar
verður fjallað um virknina og ýmislegt sem henni tengist í þriðja hluta
þessarar greinar.
1.4 Efnisskipan
Efnisskipan greinarinnar verður þannig að í öðrum kafla verða þau orð
sem tekin verða til athugunar flokkuð niður með tilliti til þess hvort þau
enda á -sl eða -sli. Niðurstöðurnar verða túlkaðar í þriðja kafla en í þeim
fjórða verður efnið dregið saman í örstuttum lokaorðum.
2. Flokkun hvorugkynsorða með viðskeytinu -sl eftir myndbrigðum
2.1 Inngangur
Hér á undan hafa verið nefnd fáein hvorugkynsorð með viðskeytinu -sl(i)-
Skv. heimildum hafa sum orðanna haldist óbreytt í tímans rás en önnur
hafa breyst og einhver eru jafnvel til í tvímyndum. Nú verður fjallað nánar
um slík orð með tilliti til þess hvort þau enda á -sl eða -sli eða eru til í tví-
myndum.5
2.2 Orðin flokkuð
Orðunum sem fundist hafa verður skipt í þrennt. I fyrsta hópnum eru þau
sem skv. heimildum eru til eða hafa verið til í tvímyndum. í öðrum hópn-
um eru þau sem enda eða hafa alltaf endað á -sli en í þeim þriðja eru þau
sem enda eða hafa alltaf endað á -sl. Vísað er til IO sé þess nokkur kostur
og til annarra heimilda þyki ástæða til.6
5 Hér verður að geta þess að nokkur vandi er að leggja á það dóm hvort og þá að hve
miklu leyti þau orð sem fjallað er um hafi náð að festa sig í málinu. í því sambandi má vísa
til hugmynda Bauers (2001:56-58) sem bendir m.a. á að varasamt geti verið að byggja uffl
of á skáldskaparorðum. Jafnframt er ljóst að sum orðanna eru úrelt fornyrði, önnur mjög
sjaldgæf, eins og t.d. stundum er hægt að ráða af dæmafæð í OH. Það skal tekið fram að
enda þótt orðabókarfróðleik væri fylgt þá var sérhvert orð athugað í safni OH; í mörgum
tilvikum voru heimildir athugaðar sérstaklega. Þess er þá getið sé ástæða til.
6 I (1) í 2.2.1, (2) í 2.2.2 og (3) í 2.2.3 °S neðanmálsgreinum þeim tengdum eru notaðar
skammstafanir. Til bókar Alexanders Jóhannessonar (1927) um íslensk viðskeyti er vísað