Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Síða 204

202
Veturliði G. Óskarsson
orðið málsamfélag í öllu hefðbundnari merkingu í grein frá árinu 2005, svo dæmi
sé nefnt, en þar segir hann (Ari Páll Kristinsson 2005:24) að
Svokallað stofnanamál í opinberum gögnum [sé] alþekkt úrlausnarefni í
öllum þeim málsamfélögum sem standa Islandi nærri.
Og ef til vill liggur sama hefðbundna merkingin sumstaðar að baki í ritgerðinni,
t.d. á bls. 59, þar sem höfundur segir:
Utvarpsfréttir og dægurmálaefni í útvarpi eru meðal margra mismunandi
textategunda í íslensku málsamfélagi.
Eg geri mér grein fyrir þeim vanda sem íðyrðasmiðir standa frammi fyrir þegar
þeir vilja búa til góð íslensk orð um ný hugtök eða orða betur hugtök sem áður
hafa e.t.v. verið óljóst nefnd og sjálfur hef ég ekki betri tillögu en vil einungis vekja
athygli höfundar á þessu atriði sem ég get varla verið einn um að verða hugsi yfir
við fyrsta lestur.
2.2 Um hugtökin ritaður texti og talaður texti
I öðru lagi skal hér staldrað við hugtakið texti og þó einkum tvö undirhugtök þess.
I kafla 5.2 (61 o.áfr.) er fjallað um hugtökin ritmál og ritaður texti annars vegar
og talmál og talaður texti hins vegar. Þar kemur fram að með hugtökunum
ritaður texti og talaður texti sé vísað til þeirrar aðferðar (e. channel) sem notuð se
til að koma texta frá sér, þ.e.a.s. annars vegar með því að skrifa hann og hins vegar
með því að mæla hann fram. Hugtökin ritmál og talmál vísi hins vegar til hug-
mynda okkar um tiltekið málsnið. Þetta er allt saman skýrt. Ari Páll tekur tölvu-
póst, netspjall, leikrit o.fl. sem dæmi um að ritaður texti geti borið talmálseinkenni
(62) og ræðir í framhaldi af því um talaðan texta og segir um hann að
Sumur talaður texti [geti] á hliðstæðan hátt haft mörg einkenni sameiginleg
með hugmyndum okkar um ritmál sem málsnið. (63)
I framhaldi af þessu eru hátíðarræður nefndar sem dæmi um talaðan texta. Eg geri
ráð fyrir að flestir telji slíkar ræður yfirleitt vera forsaminn texta sem fluttur se
munnlega, þ.e.a.s. orð lesin upp af blaði að mestu eða öllu leyti. Með þau orð Ara
Páls í huga að hugtakið talaður texti vísi til aðferðarinnar við að koma textanum fra
sér er því eðlilegast að skilja hann svo að hér sé átt við upplestur forsamins texta.
Á bls. 65 má hins vegar lesa að talaður texti verði til á miklu skemmri tíma en
ritaður sem bendir til þess að fyrri skilningur minn sé varla nógu góður. Og á bls-
76 kemur líka skýrt fram að sumt af því útvarpsefni sem höfundur nefnir „talaða
texta“ er handritsbundið en annað ekki. Á bls. 81 er síðan nefnt að upplestur ur
handriti teljist „tæknilega" séð vera talaður texti.
Ýmislegt fleira má segja um hugtökin ritaður texti og talaður texti. Hið síðara
virðist mér t.d. vera notað í nokkuð víðari merkingu en fram kom hér á undan