Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Side 208

206
Veturliði G. Óskarsson
stenst tilgátan. Ýmislegt bendir þó til að hún hefði einmitt ekki átt að gera það.
Það koma nefnilega fram ákveðnar vísbendingar um að starfsfólkið noti í reynd
ritmálslegra málsnið en viðmælendurnir, þó að hvorir tveggja séu að rabba saman
án handrits.5 Hér má spyrja hvort ekki hefði mátt gera meira úr „samlegðaráhrif-
um“ málbreytnanna, ef svo má að orði komast, þegar mörg atriði leggjast á eitt og
vísa öll í sömu átt, eins og hér á við, þó að hvert og eitt sé e.t.v. ekki tölfræðilega
marktækt. Hefði hér ekki mátt álykta nánar og jafnvel á djarfari hátt út frá heild-
arniðurstöðunum?
Enn er í 21. kafla á bls. 224—5 rninnst á að hlutfall nafnorða á móti sögnum
virðist vera hærra hjá þáttastjórum dægurmálaútvarps en hjá viðmælendum þeirra.
Af aðferðafræðilegum ástæðum er erfitt að greina rannsóknargögnin og Ari Páll
reynir því ekki að skýra muninn, burtséð frá varfærinni hugmynd í neðanmáls-
grein nr. 178 á bls. 225. Spyrja mætti: Gætu þáttastjórarnir verið undir áhrifum frá
hinum formlega stíl frétta? 117. kafla kemur nefnilega fram að útvarpsfréttir, sem
væntanlega eru einna efstar í virðingarstiga fjölmiðlaefnis, einkennist einmitt af
tiltölulega mikilli notkun nafnorða (204).
Rétt í lokin skal hér minnst á atriði í 16. kafla þar sem fjallað er um athugun á
fremsta lið setninga og breytingum sem þar geta orðið. Hér er í reynd aðeins um
athugasemd eða ábendingu að ræða: I þessum kafla kemur m.a. fram að við kjarna-
færslu sé það yfirleitt atviksliður sem sé færður, t.d. þegar „tuttugu og fimm menn
eru |á skipinu|“ verður „|á skipinu| eru tuttugu og fimm menn“. Einungis örfá
dæmi eru í rannsóknargögnunum um kjarnafært andlag — mér sýnist bara tvö
vera nefnd og annað þeirra er dæmið „|mesta athygli| vekur skák Hannesar Hlífars
Stefánssonar" þar sem andlagið, „mesta athygli", hefur verið fært fremst (dæmið
er nefnt í nmgr. 145 á bls. 191). Þetta orðalag, „mesta athygli vekur“, þ.e. andlagið
ásamt sögninni, er mjög algengt í fréttamáli. Það líkist föstu orðasambandi eða
orðastæðu og segir því e.t.v. ekki mikið um virka færslu andlags og e.t.v. hefði ein-
faldlega mátt líta fram hjá því í umræðunni um kjamafærslu.
4. Lokaorð
Hér hefur verið staldrað við fáein valin atriði í ritgerð Ara Páls Kristinssonar.
Ætlunin hefur verið að draga fram þætti sem eru áhugaverðir til umræðu við höf-
und ritgerðarinnar.
Ritgerðin er í heild vönduð og lærdómsrík smíð sem mikið er lagt í. Mikilvæg1
hennar er tvíþætt: annars vegar hin vandlega greinargerð sem er að finna í fyrrl
köflum hennar og setur efnið í rannsóknarsamhengi og gerir grein fyrir aðferðum;
hins vegar er það sjálf rannsóknin sem stendur vel fyrir sínu. Ritgerðin er á köfl'
um samtvinnun huglægra viðhorfa og talsvert flókinnar aðferðafræði sem lítið hefur
verið rædd áður á íslensku og krefst þess vegna meiri umfjöllunar en ella hefði verið-
5 Þetta má lesa út úr töflu á bls. 222 og er rætt nánar á næstu blaðsíðum á eftir.