Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Page 216

214
Helge Sand0y
sæti í aðalsetningum að vera miðaðar við fjölda aðalsetninga og breytan um tilvís-
unartengingar ætti að vera miðuð við fjölda tilvísunarsetninga.
3.2. Aðsanna og afsanna
Eins og nauðsynlegt er í tölfræðilegri vinnu setur Ari Páll upp tilgátur um hvernig
hann hugsar sér hvaða samband sé á milli fyrirbæra og þessar tilgátur eru svo
prófaðar í rannsókninni. En oft er það þannig að rannsóknarefnin bæði í hugvís-
indum og í samfélagsvísindum eru svo flókin að niðurstöður úr einni rannsókn
eða úr rannsóknum yfirleitt geta ekki gefið okkur grundvöll til að ákveða hvort til-
gátan um samband á milli tveggja fyrirbæra sé sönn eða ósönn. Þetta er að vísu
einföld rökfræði: Ef tilgátan segir að X sé alltaf orsök fyrir Y og rannsóknin gefur
neikvæða niðurstöðu þá er tilgátan afsönnuð eða ósönn vegna þess að aðeins eitt
tilfelli er nóg til þess að segja að atviksorðið alltaf kemur ekki heim og saman við
raunveruleikann. En ef rannsóknin hins vegar gefur jákvæða niðurstöðu hefur til-
gátan ekki verið sönnuð eða staðfest vegna þess að sá möguleiki er alltaf fyrir
hendi að önnur rannsókn geti gefið neikvæða niðurstöðu. Það er ekki hægt að
kanna öll tilfellin, m.a. vegna þeirra sem eiga eftir að koma fram í framtíðinni, og
þess vegna er heldur ekki hægt að sanna tilgátuna. Venjan er því að segja að til-
gátan sé styrkt og auðvitað stendur tilgátan fastar og fastar eftir því sem nýjar
rannsóknir gefa jákvæðar niðurstöður. En hún er ekki sönnuð eða staðfest. (Saman-
ber dæmi um þetta á bls. 186 og 192.)
3.3. Tónlotur
Ari Páll hefur gert áhugaverða rannsókn á lengd tónlotna mældri í orðafjölda.
Niðurstöðurnar um lengdina í hinum ýmsu textategundum koma heim og saman
við tilgátuna og virðast vera skiljanlegar í ljósi þeirrar skýringar að lengdin stafi af
tímanum sem tiltækur er til undirbúnings. í talmáli höfum við ekki tíma til að
skipuleggja langar tónlotur. Lengstu loturnar eru í pistlum fréttamanna þar sem
þeir lesa eigin texta. Ég býst við að þessir pistlar innihaldi langar lýsingar og flókn-
ar hugsanir (sbr. á bls. 162-163). En eitt atriði hefði hér verið athyglisvert að fá að
vita meira um og það varðar aðferðina: Hvernig eru þagnirnar á milli tónlotn-
anna markaðar í efniviðnum sem notaður er? Er aðferðin sú að höfundur hefur
markað þagnir eftir eigin geðþótta eða hefur hann notað einhvern hlutlægan mæli'
kvarða, t.d. með því að mæla í millisekúndum? Ég á ekki við að niðurstöðurnar seu
ekki réttar en ég spyr vegna þess að mín reynsla eftir að hafa umritað (transkríb-
erað) texta er að ég hef tilhneigingu til að marka þagnir á milli stærri setmnga-
fræðilegra heilda. Þegar ég hlusta síðan nánar á bandið kemur í ljós að það er oft
engin eiginleg þögn í hljóðstraumnum. Þannig hefur setningafræðileg túlkun m»
haft áhrif á hvernig ég túlka þagnir inn í hljóðstrauminn. Ég geri ráð fyrir þvi a
huglæg sundurgreining þurfi einhvern veginn að vera tryggð með hlutlægum