Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Qupperneq 219

Andmali við doktorsvöm Ara Pdls Kristinssonar
217
5. Gildi ritgerðarinnar
Eg hef nú reynt sem best að leita að göllum og því sem hefði mátt betur fara og
beina athyglinni að því sem er óljóst. Þess vegna hef ég nú fjallað um mörg smá-
atriði en þó um mikilvæg atriði. Hér verðum við hins vegar einnig að líta á rit-
gerðina í heild sinni og þá hefur komið í ljós að Ari Páll hefur í þessari miklu rit-
gerð kynnt fyrir lesandanum margar vísindagreinar. Heimildaskráin er sönnun
þess hvað viðfangsefni hans er viðamikið og þessi fróðlega ritgerð ber þannig vott
um lærðan höfund.
Flestir vita að málrækt er fremsta íþróttagrein Islendinga en málræktarffæðin
er annað mál. Ari Páll hefur augsýnilega tekið það að sér að gera þeirri fræði hærra
undir höfði. Hann er reyndar ekki frumkvöðull þessarar vísindagreinar hér á landi
en hann er nú búinn að lyfta henni upp á nýtt plan. Nú er hægt að spyrja nýrra
spurninga sem ekki eingöngu taka til íslenskra nýyrða. Nú vitum við meira um
formkröfur og viðmið og nú getum við notað ný hugtök sem hjálpa okkur að setja
fram nákvæmari tilgátur um viðmið og um viðhorf almennings til máls.
Ég undirstrika gjarnan að kafli 6.3. og sérstaklega undirkafli 6.3.2. um „Ahrif
útvarpsmáls á málnotkun utan útvarps" er afar fróðlegur og sýnir höfund sem
þekkir nýjustu kenningar og þann ágreining og þær umræður sem eru efst á baugi
í félagslegum málvísindum. Sumir fræðimenn telja að útvarpsmál hafi áhrif, aðrir
leggja áherslu á hversu lítil áhrif það hafi. Höfundur sýnir hér fram á hvað þetta er
flókið mál. Margt bendir t.d. til þess að útvarpsmál geti haft áhrif á orðaforðann
en öðru máli gegnir um málfræðileg atriði; þar er frekar útvarpsmálið undir áhrif-
um frá almennu máli og breytingum í þvi. En — eins og höfundur nefnir — gefur
útvarpið mönnum þekkingu á þvi hvaða mál, einnig málfræðileg atriði, nýtur
virðingar. Þannig fær almúginn óvirka kunnáttu (á erlendu máli: passiv kompet-
anse) um virðulegt mál. En spurningin hvort þessi kunnátta verður virk í daglegu
lífi fer eftir félagslegum aðstæðum en langoftast heldur óvirka kunnáttan áfram að
vera óvirk.
Höfundur vísar til nýrra kenninga sem segja að fjölmiðlar séu nú á dögum svo
mikilvægir í lífi unglinga að þeir verði fyrir áhrifum af máli þessara miðla. En á
sama tíma er augljóst að staðlað mál hefur staðið höllum fæti í fjölmiðlunum
síðustu áratugina eða a.m.k. síðasta áratuginn. Ég bæti þessum seinustu
upplýsingum við það sem höfundur segir í frábærum kafla sínum til þess að gera
enn ljósara hve mótsagnakenndar nýjustu rannsóknir á alþjóðlegum vettvangi
virðast vera.
Þær Iýsingar á stöðu viðmiða í útvarpi nú á dögum og það baksvið sem Ari Páll
vinnur út frá í ritgerð sinni mun hafa mikið gildi í framtíðinni þar sem áhuginn í
félagsmálvísindum síðustu árin á alþjóðlegum vettvangi hefur snúist um viðhorf
eða afstöðu og málnotkun sem virðist vera að breytast í flestum evrópskum lönd-
um. Mikilvægasta tilgátan er að sá tíðarandi sem hefur einkennt samfélagsþró-
unina síðustu áratugina og á skandinavískum málum kallast seinmodernitet — og