Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Side 223

Andsvör
221
valdi því að minna er um tökuorð eftir því sem textar eru formlegri. En það er
rétt að þetta veitir í sjálfu sér engin svör við þeirri spurningu hver sé ástæða
hreintungustefnunnar.
3. Það hefði veitt fyllri og réttari upplýsingar um þátt aðaltenginga í hinum mis-
munandi textategundum ef einnig hefðu verið teknar saman upplýsingar um
fjölda setninga án aðaltenginga. Eg vil hins vegar halda því til haga að sam-
bærilegar upplýsingar við þær sem vantar í athugunina á aðaltengingum milli
setninga er reyndar að finna í athuguninni á tilvísunartengingum (þó ekki um
tenginguna er) og að hluta til í athuguninni á fremstu setningarliðum, þ.e. í lið
G-2, enda voru í báðum þessum tilvikum könnuð fleiri en eitt tilbrigði breyt-
unnar. Abendingin á að mínu mati heldur ekki við um aðaltengingu milli tón-
lotna þar sem athugunarefnið var hvenær tónlotuskilin tengdust aðaltenging-
um og hvenær ekki.
4. Þagnir milli tónlotna voru skráðar með hlustun. Tveir hlustuðu á upptökurn-
ar og merktu þagnir. Þegar merkin voru gátuð kom stundum í ljós að gleymst
hafði að merkja þögn sem reyndist þó greinileg við endurtekna hlustun.
5. í raun og veru var ég að reyna að lýsa tvennu: annars vegar „raunverulegri mál-
notkun" í tveimur textategundum og hins vegar því hvernig munurinn er
almennt skynjaður. Fyrra viðfangsefnið kallaði á megindlega rannsókn og við
túlkun á útkomunni þurfti síðan að gæta þess að beita aðferð sem aldrei heim-
ilaði að draga af efninu innistæðulausar ályktanir um einkenni textategunda
almennt. Hið síðara ýtti á vissan hátt undir þær ríku kröfur sem ég taldi nauð-
synlegar við túlkun gagnanna. Ég vildi sem sé að drög mín að málsniðslýsingu
væru ekki eingöngu rétt lýsing á mælanlegri málnotkun heldur jafnframt sann-
færandi sem lýsing á sameiginlegri hugmynd um málsniðin.
Val á aðferð fól óhjákvæmilega í sér að taka ákveðna afstöðu til þess hvað
það merkir að segja að tiltekið máleinkenni sé hluti ákveðins málsniðs, þ.e. að
meta hvenær máleinkenni væri sérkennandi á þann hátt eða „í því magni“ að
það einkenndi tiltekið málsnið fremur en annað. Ég gaf mér tvær meginfor-
sendur, þ.e. að miða skyldi við vissan dæmafjölda sem lágmark og að gera
þyrfti mikla kröfu um lágmarksmun. Jafnframt vildi ég að samanburðurinn
yrði sýnidæmi um útfærslu á hugmyndinni um samfellu milli gagnstæðra póla.
Tíðnitölur um einstök máleinkenni eru aðgengilegar í ritgerðinni, bæði raun-
tölur og hlutfallstölur. Þar má ganga að þeim og leggja annað mat á þýðingu
þeirra og túlka niðurstöðurnar öðruvísi en ég gerði.
Athuga verður í þessu sambandi að þegar niðurstöður úr megindlegri
könnun á málnotkun byggjast á mjög mörgum dæmum getur jafnvel tOtölu-
lega lítilfjörlegur munur milli tveggja textategunda reiknast tölfræðilega mark-
tækur á 5% stigi. Eins og fram hefur komið vildi ég forðast að í drögin að
málsniðslýsingu slæddust önnur atriði en þau þar sem svo miklu munaði að
það væri sannfærandi, bæði hlutlægt og huglægt, að einmitt þau atriði væru
sérkennandi fyrir viðkomandi textategund. Þetta má orða svo að ég hafi viljað