Ritmennt - 01.01.1997, Side 18

ÖGMUNDUR HELGASON
RITMENNT
Jón Árnason (1819—88).
ritum, þar með talið íslendinga-, konunga- og biskupasögum,
sem og Stjórn, sem er brot af þýðingum og útleggingum úr
Gamla testamentinu, er eiga rætur allt aftur á 13. öld - þannig
að tengd er saman fortíð og nútíð á táknrænan hátt í rituðu máli
í þessu handritasafni.
Á þessum tíma og lengi síðan var ekki um að ræða sérstakan
starfsmann sem sinnti handritunum, en Páll Pálsson stúdent
vann þó mikið verk við að semja slcrár yfir efni margra þeirra,
auk annarra starfa í safninu.
Hvatning um eflingu handritasafnsins
Árið 1862 lcorn út lítið kver undir nafninu Um Stiptsbókasafnið
í Reykjavík þar sem Jón Árnason bókavörður gerði grein fyrir
starfsemi safnsins og safnkostinum. Þótti honum sem mjög
skorti á skilning landsmanna á varðveislugildi bæði gamalla
bóka og handrita og hvatti til þess að safnið yrði eflt sem mest.
Um handritin segir:
Til handritanna mælist jeg, af því mjer virðist svo margur óskapaarf-
urinn hafa af þeim orðið bæði að fornu og nýu. Allir vita, að nú er svo
komið fyrir löngu, að varla sjest hjer eptir eitt kálfskinnsblað fornritað,
því síður heil bók; svo gjörsópað er hjer af öllu slíku. En ekki er það al-
veg minnkunarlaust fyrir það land, sem á miðöldunum var einna auð-
ugast land af þeim fornmenjum, að nú skuli það ekki geta sýnt á aðal-
bókasafni landsins eina tætu af þess konar ferðamönnum þeim, sem
koma hingað mörg hundruð mílur vegar, til að kynna sjer landshætti
vora, svo að þeir verða að hverfa hjeðan svo búnir og leita íslenzkra
fornrita í útlöndum. Svona er nú komið fyrir skinnbókunum, og fyrir
pappírshandritunum er lítið betur komið; þó ólíkt fleira sje enn til af
þeim í landinu, er þó margt af þeim farið leiðina sína, en þau, sem ept-
ir eru, eiga 3 ólíka húsbændur, sumir liggja nefnilega á handritum sín-
um, sem ormar á gulli, og vilja ekki farga þeim á neinn hátt, hvorki að
sölu nje gjöf, hvorki ljá þau öðrum, nje leyfa að slcoða. Þetta kann nú
gott að vera, og líkindi að þau handrit hrekist ekki, meðan eigendurnir
lifa, þó enginn viti, hvað vel þau sje hirt fyrir það. En nú er eptir að vita,
hvað verður um þau, þegar eigendurnir falla frá, ef þeir hafa ekki ráð-
stafað þeim áður, þangað sem þeim er óhult. Hvaða vissa er þá fyrir, að
erfíngjarnir sólundi þeim ekki, eða að þau verði ekki seld á uppboðs-
þingi og tvístrist svo víðsvegar? eins og forlögin hafa orðið fyrir svo
mörgum slíkum söfnum. Þá eru aðrir, þessum mjög ólílcir, sem vilja
heldur láta handrita druslur sínar hrekjast og handvolkast í lánum,
14