Ritmennt - 01.01.1997, Page 26

ÖGMUNDUR HELGASON
Sigmundur Matthíasson Long
(1841-1924).
Páll Pálsson (1806-77).
RITMENNT
sendi til dæmis bandarísk kona safninu annál forföður síns frá
fyrri hluta 19. aldar, en nú var svo komið að hvorki hún né aðr-
ir lifandi afkomendur gátu lesið íslenskuna. Vitnar þetta á hinn
bóginn um þann hug sem borinn er til lands forfeðranna.
Astand og meðferð handritanna
Handritin bera flest þess merki að hafa verið misjafnlega hand-
leikin, oft í slæmum húsakynnum, áður en þau bárust safninu.
Þau sem verst eru farin eru að kalla rifrildi eða stórskemmd af
raka eða fúa og óhreinindum. Á síðustu öld vann Páll Pálsson
stúdent mikið starf - og síðar aðrir allt fram á þessa öld - við að
binda margvíslegt handritaefni og jafnframt að viðgerðum á
handritum sem aðallega fólust í því að líma styrktarræmur við
kjöl eða á jaðra illa farinna blaða. Er jafnt um að ræða handrit
Landsbókasafns, sem og þeirra er keypt voru undir eða um aldar-
lok af Jóni Sigurðssyni og Bókmenntafélaginu. Hafa þessi störf
verið unnin af góðum hug og umhyggju fyrir þessum menning-
arverðmætum, en nú líta kunnáttumenn um slíkar viðgerðir svo
á að sennilega væri betra að flest af þessu tagi hefði verið látið
ógert. Handrit sem eru mikið notuð verða fyrir rneira hnjaski ef
þau eru bundin á venjulegan hátt, vegna þess að þá verður átak-
ið við flettingar meira á blöðin og ef erfitt er að lesa textann niðri
við kjölinn þarf gjarnan að þrýsta niður á miðjuna eða beita ann-
ars konar þvingun til að ná því sem þar stendur. Getur bókin þá
meðal annars orðið fyrir þeim skaða að blöðin rifni eða brotni,
ekki síst við límröndina. Þetta gildir einnig vitaskuld annars
staðar en inni við kjölinn. Lím er einnig óæskilegt af fleiri
ástæðum og kann að skemma út frá sér, jafnvel svo að textinn
eyðist undir viðgerðarræmunum. Má fullyrða að tiltölulega lítið
hnjask eða notkun á mörgum illa förnum handritum hafi orðið
þeim besta vörnin til varðveislu fram á þennan dag.
Á síðustu árum hefur verið reynt að hlífa ýmsum mest not-
uðu handritunum með því að ljósmynda þau á myndastofu
safnsins. Þá er þcss jafnframt að geta að fleygt hefur fram allri
verktækni á sviði handritaviðgerða, og naut handritadeild góðs
af viðgerðastofu Þjóðskjalasafns gegn bókbandsvinnu af hálfu
Landsbókasafns á síðustu sambýlisárum safnanna í Safnahúsinu
við Hverfisgötu.
22