Ritmennt - 01.01.1997, Qupperneq 117

RITMENNT
WILLIAM MORRIS OG KELMSCOTT
vildi einnig reka það slyðruorð af brotaletri að það væri síður
læsilegt en fornaletur. Hann leitaði fyrirmynda einkum hjá
tveimur þýskum 15. aldar prenturum, þeim Peter Schöffer í
Mainz og Gúnther Zainer í Augsburg, en fór þó frjálslega með
þær. Útkoman varð letrið Troy, hálf-gotneskt letur sem var
smíðað í 18 pt. stærð og er til dæmis á bókunum Godefrey of
Boloyne og Bjólfskviðu. Brátt sá hann að hann þyrfti einnig
smærri gerð af því ef hann ætti að geta prentað ritsafn Chaucers
í einu bindi með tveimur dálkum á síðu. Þá varð til letrið
Chaucer (12 pt.). - Morris hélt sjálfur meira uppá Troy og
Chaucer, en flestum nútímamönnum finnst væntanlega
Golden-letrið mun fallegra og læsilegra.
Pappír, farfi (prentblek) og band eru mikilvægir þættir í gerð
hverrar bókar. Morris sem tignaði gott handverk og hafði ímu-
gust á vélvæðingu samtímans fannst að sjálfsögðu ekkert annað
en handunninn pappír lcoma til greina þegar hann fór að gefa út
bækur eftir eigin höfði. Hann keypti til prentsmiðju sinnar papp-
ír sem var unninn sérstaklega handa honum og stóðst samjöfnuð
við það besta sem þeklctist á fyrri öldum. Verr geklc að finna farfa
sem stæðist að öllu leyti lcröfur hans en að lolcum fékk hann
góðan farfa frá Hannover. Bókbandið var eftilvill sá þáttur bókar-
innar sem Morris lagði einna minnst uppúr, og hann hafði satt
að segja fremur illan bifur á bókbindurum, „þessum óvinum
bóka (og mannkynsins alls)" einsog hann kemst að orði á einum
stað.2 Orsökin var sú að bókbindarar áttu til að skera bækur
ógætilega og spilla réttum hlutföllum síðunnar, en þau skiptu að
dómi Morrisar meginmáli í byggingarlist bólcar. - Að sjálfsögðu
var þessum þætti þó fullur sómi sýndur og flestar Kelmscott-
bækur eru bundnar í mjúkt pergament og hnýttar aftur með
silkibendlum. Með aldrinum hefur pergamentið hinsvegar
harðnað svo að nú er orðið erfitt að opna sumar þeirra svo að vel
sé.
Byggingarlist bókar: Hvað átti Morris við með þessum orðum
sem hann notar aftur og aftur? Það má lesa bæði af Kelmscott-
bókunum sjálfum og af skrifum hans um bólcagerð sem eru ekki
mikil að vöxtum en merlcileg og vísa frammávið. Með talsverð-
2 í fyrirlestrinum „The ideal book" sem hann hélt 1893.
111