Vera - 01.12.1998, Blaðsíða 15

Að skilja meira en nakið augað sér
Ég hef alltaf hrifist af ævintýrum. Prinsessan í hörpunni var og er enn
eitt mitt uppáhaldsævintýri. Svo voru Hómers-kviðurnar, Prins Valí-
ant, Þúsund og ein nótt, Tarzan o.fl. í þessum sögum fann ég konur
sem urðu mér fyrirmyndir. Áslaug/Kráka, Sjerasade, Morgan leFay,
Aleta, Helena, Kirka, Kalypso og ónefndar hofgyðjur í týndum dölum.
Þarna fann ég gyðjur, Aþenu, Afródítu, Artemis, Isis, Sarasvati. Ég
drakk í mig grísku og egypsku goðsagnirnar og bækur eins og Vígðir
meistarar, Þriðja augað, Fornar grafir og fræðimenn og Úraníu
Flammarions. Þetta voru bækur sem pabbi kenndi mér að meta.
Hann var trúaður maður, en ekki á hefðbundinn hátt. Hann hafði ekki
hátt um trú sína, en kenndi mér að þekkja og virða trúarbrögð ann-
arra þjóða, annarra tíma. Með hans leiðsögn varð mér fljótt fullljóst
að lífið var flóknara og ríkara en það virtist á yfirborðiriu. Hægt væri
að rækta með sér hæfileika til að skynja og skilja meira en nakið aug-
að sér. Hægt væri að ferðast á annan hátt en með hefðbundnum og
tæknivæddum farartækjum. Þó vildi ég einnig ferðast og sjá á jarð-
bundinn hátt. Ég átti mér þann draum að ferðast um allan heiminn
og hitta ólíkar þjóðir, kynnast sögu þeirra og lífi af eigin raun, hlusta,
læra, lifa með framandi þjóðum, siðum, vættum og goðum. Ég fann
að í þeim öllum bjó hluti af mér, hluti minnar sögu, drauma minna og
trúar. í mér bjó þeirra saga, draumar og trú.
Draumar hafa ýmsar leiðir til að rætast. Ég hef búið og lært víða
um heim, en mest þó með hvítum, kristnum þjóðum, þótt ólíkar séu.
„Ég trúi á þörfina fyrir að rækta náið samband við Guðdóminn,"
segir Valgerður H. Bjarnadóttir.
Ég var um fertugt þegar ég ákvað loks að fara aftur í nám og fræðast
meira um heimspeki og trú og þessar fornu fyrirmyndir mínar. Ég fór
í framhaldsnám til Kaliforníu, lands afrísku amasónunnar Kalafíu,
borgar heilags Fransiskusar, San Fransiskó. Óvíða í heiminum er
eins litríkt samfélag. I' skólanum sátu búddanunnur og munkar af
ýmsu þjóðerni við hlið afkomenda svartra þræla sem sum voru krist-
in, önnur dýrkuðu vatnagyðjuna Yemaja. Þarna voru konur af Azteka-
ættum sem ákölluðu hina helgu jómfrú Guadaloupe og gyðjuna
Coatlique og hvftir karlar sem dýrkuðu hina indversku Kali. Engin leið
var að ákvarða trúhneigð út frá litarhætti eða þjóðerni, engin leið að
ákvarða kynhneigð út frá kyni, engin leið að ákvarða neitt að óathug-
uðu máli. Þarna leið mér vel. I þessu umhverfi fann ég hversu sterk-
ar rætur mínar eru og hvernig þær gefa mér frelsi til að vera bæði í
tengslum við mína íslensku trú og þá sem hvorki er bundin stað né
tíma. Þarna lærði ég á ný um fornar og framandi goðsagnir og fékk
tækifæri til að sjá samhengið í þeim öllum. Ég fann áhugann á ís-
lenskri sögu glæðast á ný og tengjast sögu alls heimsins. Ég vann
með drauma næturinnar og kynnti mér gildi þeirra í hinum ýmsu trú-
arbrögðum heims. Hin umbreytandi Gyðja var með mér, sem aldrei
fyrr.
AÖ gefa Gyðjunni nafn
Það var sárt og sérkennilegt að einmitt þegar ég hafði tekið þetta
skref, þá veiktist faðir minn skyndilega og hvarf úr þessum heimi
langt fyrir aldur fram. Ég kom heim um tíma og var hjá honum þegar
hann dó. Aðeins ein stund sem ég man úr lífi mínu var jafn mikil, djúp
og töfrum þrungin. Það var fæðing dóttur minnar. Eflaust hefur mín
eigin fæðing verið sambærileg, en hana man ég ekki. Ég veit að hin
mikla Gyðja, hin mikla móðir, skapari alls Iffs er um leið sú og sá sem
tekur, deyðir, tekur hið dauða inn í leg sitt og skapar á ný. Ég veit að
þetta alheimsafl, sem alltaf var og alltaf verður og er fullkomlega
óháð því sem við köllum tíma og rúm, er óskilgreinanlegt og óskynj-
anlegt í sínum stórfengleika. Það kemur þó ekki í veg fyrir þörf mína
til að skilgreina og skynja þann hluta þess sem snertir líf mitt og
dauða, minn lífsvef.
í Biblíunni segir að Guð hafi skaþað manninn, hann hafi skaþað
þau karl og konu, í sinni mynd. Ég veit hins vegar að þótt kona og
karl, fræ, fiðrildislirfa, sandkorn, steinn og stjarna séu vissulega öll
sköpuð í mynd Gyðju/Guðs, þá er það jafnframt á hinn veginn. Mann-
eskjan hefur ávallt skapað Guð í sinni mynd og sú mynd er breytileg
frá einni menningu til annarrar og einum tíma til annars.
Ég trúi á þörfina fyrir að rækta náið samband við Guðdóminn, en
til að ég nái að rækta persónulegt samband við Gyðjuna hef ég þörf
fyrir að gefa henni mynd og eiginleika lifandi, skynjanlegrar veru. Sjá
hana sem konu, karl, barn, dýr, blóm, fræ, haf, stein, stjörnu. Ég er
ekki ein um þessa þörf. Gyðjunni miklu, Guði, hafa verið gefnar ýms-
ar myndir. Hún hefur tekið á sig mynd móðurinnar og barnsins við
brjóst hennar og hún hefur verið dýrkuð sem brjóstið sjálft, eða sköp-
in sem sonurinn fæddist úr og hverfur í á ný. Hún hefur verið áköll-
uð í árþúsundir af milljónum, sem svartur steinn, eitt sinn sem
Kybele, nú sem Guð Islams í Mekka. Guði hefur verið gefin mynd
fisks og fiskimanns, hrúts, nauts, snáks, hauks og elds. Allar persón-
ur sköpunarsögu Biblíunnar hafa á mismunandi tímum verið Guð.
Hinn skapandi faðir, hinn reiði faðir, hinn saklausi Adam, hin forvitra
Eva. Snákurinn, sem eitt sinn hét Lilith og var kona Adams, hún sem
eitt sinn hét Tíamat og var hið upp-haf-lega haf, legið sem allt líf á
jörðinni er sprottið úr. Öll eru þau tákn Guðdómsins. Aldingarðurinn
er Guð, eplatréð og eplið eru Guð, jafnvel hinn fimmstrendi kjarni epl-
isins og hið safaríka bleika „hold“ fíkjunnar eru Guð, Gyðja.
Valkyrjan Freyja
í þörf minni fyrir samband við þetta umbreytingarafl, Gyðjuna miklu,
hef ég síðari ár reynt að tengja saman þekkingu og reynslu. Ég hef
safnað þekkingu frá því að ég var barn og lærði um íslenskar álfkon-
ur og afrískar hofgyðjur, og ég hef safnað reynslu í þeim magnaða
lífsvef sem hvert og eitt okkar lifir í og tekur þátt í að vefa. Af þessu
hefur trú mín mótast og heldur áfram að mótast, því hún umbreytist
sífellt eins og ég.
Ég vel núna að kalla Gyðjuna Freyju, þótt það sé eins með hana
og mig, hún á sér ýmis nöfn, tengd mismunandi samhengi og hlut-
verkum. Hún er Vanadís og hið grátfagra goð, hún er Sýr og Gefn,
Hörn og Mardöll, eins og Snorri kennir okkur. Hann segir okkur líka
að þegar Freyja ferðaðist meðal ókunnra þjóða að leita Óðs, þá gaf
hún sér ýmis heiti. Þannig er hún einnig ísis og Kybele, Danu og Mar-
ía, Hel og Gerður, Ereshkigal og Inanna, Venus og Nerþus, Morgan
og Brigid, Kali og Devi, Sáráhkká, Kwan Yin, Yemaja, Ix Chel,
Coatlique, Heiður og Þorgerður Hölgabrúður. Freyja á sér einnig karl-
hlið, sem getur verið Freyr/Yngvi, bróðir hennar, Njörður, faðir henn-
ar, Óður eiginmaður hennar og Óðinn, ástmaður hennar, Þór og Loki.
Önnur nöfn þessa guðs geta verið Attis og Dumuzi, Ósíris og Ó-
dyseifur, Díónýsos, Shiva, Jesú og Don, Hákon og Sviþdagur.
framhald á bls. 55
15