Ritmennt - 01.01.2002, Síða 89

RITMENNT
UTAN VIÐ MARKAÐSLÖGMÁLIN
Pólitískar forsendur áttu mikinn þátt í að
koma Halldóri Laxness á framfæri í Rúss-
landi, en þegar þær breyttust hafði hann
hlotið þann orðstír í landinu að slíkar for-
sendur spilltu ekki útbreiðslu eða viður-
kenningu á verkum hans. Halldór var orð-
inn hluti af hinum rússneska „kanón" - það
er að segja hin rússneska bólcmenntastofn-
un hafði tekið hann á sínar skrár yfir heims-
bókmenntir. Þetta var staðfest með eftir-
minnilegum hætti árið 1977 sem varð
mesta útgáfuár á verltum hans í Rússlandi.
Þá komu Sjálfstætt fólk og íslandsklukkan
út í 300 þúsund eintökum í miklum Heims-
bókmenntaflokki (Biblioteka vsemirnoj
literatúry) og að auki komu þrjár skáldsög-
ur, Atómstöðin, Brekkukotsannáll og Para-
dísarheimt (hin síðastnefnda ekki þýdd
áður) út í bókaflokknum Mastera sovre-
mennoj prozy (Meistarar samtímaprósa) - í
100 þúsund eintökum. Eftir þetta bættust
nýjar þýðingar á rússnesku ekki við en út
kom smásagnasafnið Dúfnaveislan (1978)
og önnur útgáfa á Sölku Völku kom á prent
1985.
Síðan hrundu Sovétríkin og eftir það er
aðeins vitað af einni endurútgáfu á verkum
Halldórs Laxness - Heimsljós kom út í
flokknum „Nóbelsverðlaunahafar" árið
1994. Allar forsendur eru breyttar í rúss-
neskri bókaútgáfu. Horfin eru ríkisforlögin
stóru, sem höfðu fyrir löngu dregið mjög úr
pólitískri smámunasemi við val erlendra
verka til þýðinga en sett sér vissan metnað
í því að sýna nokkurn sóma bitastæðustu
skáldverkum sem flestra þjóða. Þessi stefna
víkur fyrir markaðslögmálum sem vissu-
lega munu hafa svipuð áhrif í Rússlandi og
annars staðar. Þau umskipti koma sér illa
fyrir smáþjóðabókmenntir því markaðurinn
rússneski tekur nú til þýðinga einkum al-
þjóðlega metsöluhöfunda og afþreyingarhöf-
unda. „Norðurtískan" sem fyrr var nefnd
átti merlcilegan þátt í að langflest skáldverk
Halldórs Laxness komu út oftar en einu
sinni á rússnesku og á sjö öðrum tungumál-
um Sovétríkjanna í meira en hálfri annarri
miljón eintaka samtals. Sú rómantílc lætur
að sönnu lítið að sér kveða í Rússlandi á síð-
ustu misserum. En rétt eins og í öðrum
löndum er aldrei að vita hvenær einhver sá
sem ræður fyrir forlagi í Rússlandi telur
tíma til kominn að rifja upp bólcmenntaleg
afrek, og þá einnig þess höfundar sem hefur
mestum ljóma slegið yfir litla eyþjóð á hjara
veraldar.
85