Ritmennt - 01.01.2002, Side 150

HELGA KRESS
RITMENNT
svo minnisstæð áhrif hinnar einföldu myndar af þessum tveim Þýzkur-
um, sem voru á leið heim. (50-51)
Vesturfaraminnið kemur fyrir í ýmsum tilbrigðum í verkum
Halldórs allt frá fyrstu tíð. í Barni náttúrunnar, sem kom út þeg-
ar Halldór var aðeins 17 ára og enn ósigldur, er önnur aðalper-
sónan vestur-íslenskur fasteignasali, Randver að nafni, sem
hafði ungur að aldri flust af landi brott með foreldrum sínum, en
snýr nú aftur til íslands þrjátíu árum síðar eftir að móðir hans er
bæði dáin og grafin í Winnipeg. Randver er þreyttur á braskinu
og ætlar að hefja nýtt líf með því að gerast bóndi á íslandi. Þar
hittir hann náttúrubarnið Huldu, unga og villta stúlku, sem á
heima í fjöllum og klettum og syngur og spilar á gítar eigin ljóð
og lög. Þau giftast og eftir nokkurt þóf af hennar hálfu tekst hon-
um að temja hana og gera að bóndakonu á íslensku eyðibýli. Hér
tengist vesturfaraminnið strax konunni og tungumálinu. Þegar
Hulda verður um skeið fráhverf Randveri gerist hann fyllibytta,
týnir niður íslenskunni og fer aftur að tala ensku!
í skáldsögunni Undir Helgahnúk sem Halldór skrifar á milli
Vesturheimsferða sinna í klaustri í Luxemburg og kom út árið
1924 er sagt frá tveimur vinum, séra Kjartani sem gerist prestur
á íslandi, og Snjólfi sem giftist amerískri ekkju og flyst til
Kanada. Tuttugu árum síðar snýr hann aftur til íslands, ekkju-
maður með tíu ára dóttur, eina barn hans af fjórum sem lifir, og
ætlar að verða bóndi. Dóttirin Áslaug hefur engan að leika sér
við nema prestssoninn. Hún er fædd á kanadísku sléttunni og
talar aðeins útlensku. Brúðurnar hennar, Mary, Betty og Elly,
„vóru allar í silkikjólum, gátu opnað og lokað augunum cftir
vild, og hreyft hendur og fætur." (143) Atli og vinur hans eiga
„aftur á móti tvo stóra strigakarla sem vóru troðnir út með heyi
og hétu Hróðmundur og Þorgnýr." (143) Áslaugu líður illa og ber
saman ævi sína á Islandi og í Kanada:
Því hún var fædd í fallegu landi, sem lá hinum megin á jörðinni,
fjarska fallegu landi með háum skógum og breiðum ökrum, með stór-
um og voldugum borgum, járnbrautum og bifreiðum og rennsléttum,
sólhvítum vegum. Og þar hafði hún átt svo rnargar litlar og fallegar vin-
stúlkur á aldur við sig sjálfa, á stuttum kjólum og með stuttklipt hár og
með ber hnén eins og hún sjálf, kurteisar og vænar. Og allan daginn
hafði hún leikið sér við þær og tínt með þeim blóm og talað við þær á
sínu eigin máli (...) En nú var hún, litla stúlkan úr fallega landinu, kom-
in híngað í þetta ljóta land, sem lá á öfugum stað á jörðinni, þar sem
146