Vera - 01.08.2001, Blaðsíða 55

Sigrún segir starf sitt hjá VR óneit-
anlega vera á mannlegri nótum en
hennar fyrra starf. „Maður er að vinna
með miklu skemmtilegri hluti, laun
fólks sem varða hagi þess, fjölskyldu og
afkomu og lífið allt," segir hún glaðlega,
greinilega sátt við sitt.
Eineltismálaráðherra
Nií ertu eineltisfulltrúi VR, hvernig kom það
til?
„Það kom þannig til að það fór af
stað vinnuhópur um einelti á skrifstof-
unni í fyrrahaust. f vinnuhópnum tók ég
að mér að sjá um einn hluta ráðstefnu-
haldsins sem sfðan var haldin. Þar var
ég með erindi um tfðni eineltis, þ.e. töl-
fræðina. Hér á landi hafa engar kannan-
ir verið gerðar en ég kynnti mér kannan-
ir frá Norðurlöndunum, Bretlandi og
Bandaríkjunum. í kjölfar ráðstefnunnar
og auglýsingaherferðarinnar sem henni
fylgdi var ljóst að ráðgjafar í kjaramála-
deildinni yrðu að vera í stakk búnir til
að taka á móti fólki sem hefði orðið fyrir
einelti, fyrst félagið væri að vekja athygli
á þessu vandamáli. Og þar sem ég hafði
kynnt mér málin svo rækilega þá varð
það úr að ég yrði þessi aðalráðgjafi. Fé-
lagsmaður sem leitaði til mín gaf mér
nafnbótina eineltismálaráðherra og hef-
ur sú nafnbót fest við mig hér innan-
húss," segir Sigrún og hlær.
Að ræða vandamálið
„Við erum sem betur fer orðin meðvit-
aðri um einelti á vinnustöðum sem
vandamál og ráðstefnan okkar hefur
hreyft við fólki. Einelti hefur greinilega
verið til staðar en það hefur verið þagað
yfir því. Þolandinn lítur á þetta sem
skömm. Hann vill helst ekki segja frá
þessu og hefur e.t.v. ekki gert það fyrr
en hann sá þarna einhverja leið opnast
til þess að ræða þessi mál. Hann sá
þarna að það var eitthvað sem hægt var
að gera, hann þurfti ekki að sitja einn
með vandamál sín.''
Hvernig birtist einelti á vinnustað?
„Einelti hefur mörg birtingarform.
Ein aðferðin er að útiloka fólk, skilja út-
undan, önnur aðferð er fólgin f að halda
verkefnum frá fólki. Þá getur þetta birst
sem skammir og ásakanir um vanhæfni
f starfi sem ekki á við nein rök að styðj-
ast. Enn önnur aðferð er sú að kaffæra
fólk f verkefnum þannig að það komi
engu áleiðis, verði ekkert úr verki.
Kannski er það augljósast þegar stöðugt
er verið að öskra á fólk. Það er niður-
lægjandi."
Sigrún segir að, samkvæmt þeim
könnunum sem hún skoðaði, eigi einelti
sér stað undir ýmsum ytri aðstæðum;
undir fjögur augu þannig að engin vitni
eru og í hópi þar sem margir áhorfendur
eru. Sumir gerendur gæti þess að þeir
séu einir með viðkomandi þolanda og
því engin vitni, sem gerir málin erfiðari
hvað sönnunarbyrði varðar. Aðgerðar-
lausir áhorfendur eru hinsvegar orðnir
samsekir gerendum með því að aðhaf-
ast ekkert.
Aukið einelti virðist vera
staðreynd
Nú birtist á dögunum ályktun frá Sam-
bandi íslenskra bankamanna um einelti
og þar kemur fram m.a. að hjá þeim
bitni þetta oft á eldri starfsmönnum og
þá í því formi að þeir fá kannski ekki
verkefni, þeir sitja eftir.
Hefur þú fundið fyrir þessu hjá félagsmönnum
VR?
„Ekki sérstaklega og aldur virðist
ekki vera sérstakur áhrifaþáttur. Ég gæti
þó trúað því að þetta komi fyrir þó svo
við höfum ekki fundið sérstaklega fyrir
þessu hérna."
Eldra fólki er ef til vill heldur ekki taml að nota
orð eins og einelli?
„Nei og sá hópur kýs e.t.v. að þegja.
En við verðum að horfast f augu við
aukið einelti og það er m.a. vegna auk-
ins álags og samkeppni á vinnumarkaði
og þá verður eldra fólkið kannski fyrr
undir."
Hverskonar fðlk legguraðra íeinelli?
„Það eru allar manngerðir sem eru
gerendur, þeir eru þó oft óöruggir sjálfir
um stöðu sína, stundum vanhæfir
stjórnendur sem hræðast færni undir-
manna. Það eru t.d. merki þess að það
séu ekki síður sérfræðingar sem verða
fyrir einelti heldur en aðrir. Það virðist
ekki neitt sérstaklega kynbundið hverjir
leggja fólk í einelti. Hinsvegar er það
nokkuð kynskipt'hverjir eru þolendur
sem eru að miklum meirihluta konur
eða um 70%. En gerendurnir eru alveg
jafnt karlar og konur."
Þannig að það er algengl að kona leggi konu í
einelti?
„|á ekki síður en karlar. Og skv.
sænskum rannsóknum sem ég skoðaði
þá er einelti vaxandi vandamál meðal
heilbrigðisstétta og í félagslega geiran-
um. Þar mælist einelti meira en í öðrum
starfsgreinum. Og þetta eru kvenna-
stéttir."
Leiöir til úrbóta
En hvað er hœgl að gera til að koma
í veg fyrir einelti á vinnustöðum?
„Upplýsa og hætta að þegja yfir mál-
unum. Við þurfum að Ifta á það sem
staðreynd að einelti er til. Hinsvegar
þurfum við að átta okkur á þvf að þetta
er eitthvað sem hægt er að sporna við
og á ekki að viðgangast. Fyrirtæki ættu
að setja sér samskiptareglur sem eru
öllum starfsmönnum ljósar. Fólk sem
telur sig verða fyrir slfkri framkomu þarf
einnig að temja sér að senda frá sér
skýr skilaboð um að það þoli ekki slíka
framkomu. Fólk þarf að geta sagt:
„Hingað og ekki lengra".
E/ félagsmaður kemur á skrifstofu VR með slík
vandamál hvaða móttökum má hann búasl
við?
„Þá fer ég yfir ákveðna þætti í viðtali
við þann sem telur sig hafa orðið fyrir
einelti. Eftir þetta viðtal ræði ég við
samstarfsfélaga mína, forstöðumann
kjaramáladeildar VR og lögfræðing fé-
lagsins sem starfa að þessum málum
með mér. Við reynum svo að meta það
sameiginlega hvort að um einelti sé að
ræða. Oft eru þetta samskiptavandamál
þar sem tveir aðilar eiga hlut að máli. Ef
við komumst að því að um einelti sé að
ræða þá setjum við af stað ákveðið ferli.
Við óskum eftir að viðkomandi afli
gagna, svo sem að skrá hjá sér atburði,
afla vitna og mótmæla formlega fram-
komunni munnlega eða skriflega. Það er
oft það sem þolendur hafa ekki gert,
þeir hafa ekki sagt „ég þoli ekki hvernig
þú kemur fram við mig, viltu láta af
þessu!" Sé manneskjan svo niðurbrotin
að hún treystir sér ekki í eitt eða neitt af
þessu, þá förum við annaðhvort á fund
hjá stjórnendum viðkomandi fyrirtækis
eða sendum bréf og gerum grein fyrir
málinu og óskum eftir upplýsingum. Við
þurfum líka að heyra hina hliðina á mál-
inu. Því miður er algengara að þolendur
eineltis láti af störfum heldur en að
málið sé leyst. Og því miður er það svo
ennþá, sem ég vona þó að breytist, að
menn eru búnir að segja upp þegar þeir
koma og þola ekki við á uppsagnarfresti.
Sem betur fer eru þó mál sem við höf-
um leyst þannig að fólk hefur ekki þurft
að hætta og gerandi hefur látið af sinni
hegðun gagnvart þolanda og séð að sér,
og það gleður okkur.
Þau eineltismál sem komið hafa til
kasta okkar hér á skrifstofu VR eru orðin
yfir tuttugu síðan í haust að ráðstefnan
var haldin. Áður hafa einnig komið upp
eitt og eitt mál. En þeim hefur fjölgað
verulega."
Mynd: Gréta