Vera - 01.12.2001, Blaðsíða 70

TUNGLGYÐJA I LEIT AÐ TVIFARA
Medúsan, Oddný Sen, Salka, 2000 - Skáldsaga
Medúsa ergælunafn á Maríu Konsjalov-
skí, íslensk-rússneskri stúlku sem alin er
upp á íslandi. Hún og bróðir hennar,
Igor, verða fyrir einelti í skólanum vegna
uppruna síns og bindur jaað þau sterk-
um böndum. Þegar María kemst á ung-
lingsaldur og fær áhuga á strákum lítur
Igor á það sem höfnun og afneitar henni.
Þrá hennar eftir að sameinast öðrum
einstaklingi eins og hún gerði í æsku
með bróður sínum verður til þess að
hún velur sér óheppilega elskhuga sem
aftur og aftur valda henni vonbrigðum.
María er þó ekkert fórnarlamb, hún hef-
ur dulræna hæfileika sem hún nýtir sér
út í æsar þegar hún vill það við hafa.
AÐ LEITA AÐ BETRI HELMINGNUM
Cegnumgagnandi þráður í sögunni er
tvífaragoðsögnin; „að hver manneskja
eigi tvífara einhvers staðar í heiminum
sem er í raun týndur helmingur af sál-
inni. Þessi tvífari er jafnframt boðberi
dauðans vegna þess að ef þú sérð hann
máttu ekki horfa í augun á honum, þá
deyrðu." (286). Önnur útgáfa þessarar
goðsagnar er kenning Platóns um tvífar-
ana; að guðirnir hafi skipt hinni full-
komnu mannveru í tvo helminga sem
eyða lífinu í að leita að mótparti sínum.
Tvífarapælingin er vel unnin og sann-
færandi í gegnum alla bókina. „Ég óska
þess að kynnast hinni fullkomnu ást,"
segir María og leggur af stað að leita
hennar í mönnum sem henni finnst
endurspegla sig (144). Leit Maríu að tví-
faranum er líka þrá hennar eftir bróð-
urnum, Oft telur hún sig hafa fundið tví-
farann, þrátt fyrir ýmsa vankanta þar á,
því „daufar eftirmyndir reynast yfirleitt
skammgóður vermir" (287). Hver maður
sem hún kynnist færir hana þó nær tak-
markinu. „í goðsögnunum um tvífarana
segir frá fullkominni ást og fullkomnu
hatri," ... "Þótt nærvera tvífara geti boð-
að yfirvofandi dauða er tvífarinn alltaf
hluti af sál þinni. Þú ein býrð hann til.
Þú hefur sagt mér að Gunnar væri þú
sjálf í karlmannsgervi; tvífari hins versta
í sjálfri þér" (170).
AÐ LESA MEDÚSUNA
í byrjun lét ég fara í taugarnar á mér að
notað var orðið 'skilnaður' þegar átt er
við að tveir unglingar hætti saman og
hugtakið 'samlíf' vissi ég ekki að nokkur
notaði. Þá átti ég erftitt með að átta mig
á hvort skáletruðu kaflarnir væru draum-
ar eða veruleiki. Þá eru óþarflega margar
prentvillur. Eftir því sem leið á bókina
gleymdi ég svoleiðis smámunum og
sökkti mér ofan í frásögnina af leit Mar-
íu að tvífaranum og ástinni. Tímabil
sögunnar er frá 1975 og fram á níunda
áratuginn og virðist engin sérstök
ástæða vera fyrir því. Helst sést tíðar-
andinn á klæðaburði sögupersónanna
og er skemmtilegt að lesa þær lýsingar,
þar sem hverju smáatriði eru gerð ítar-
leg skil. Áhersla er reyndar mikil á fatn-
að og útlit. Allar konur í bókinni eru af-
skaplega fallegar. Ótrúlega mikið lagt
upp úr útliti þeirra og fegurð. Senniiega
er það til að undirstrika minnimáttar-
kennd Maríu en þar sem hún verður svo
ein þessara fögru kvenna, missir áhersl-
an á þessar andstæður marks. María
lærir sálfræði en námið fellur í skugg-
ann af karlamálum hennar og hún fer í
mastersnám til Parísar að því er virðist
án nokkurs áhuga. Þar reynir hún í fyrsta
sinn að rýna í eigið sálarlíf, nokkuð sem
ég hélt að flestir sálfræðinemar gerðu
fljótlega. Hún virðist ekki velta fyrir sér
að hafa nokkuð samband við Igor, þótt
nokkuð Ijóst sé að aðskilnaðurinn við
hann sé rót allra hennar vandamála.
Maríu dreymir oft dagdrauma þar sem
hún er Ijónatemjari í sirkus. Hún heldur
á svipunni og Ijónin lúta valdi hennar
og vilja. Þetta er jafnframt einkennandi
fyrir samskipti hennar við karlmenn.
Hún nýtur þess að hafa vald og misnot-
ar það að vild, sannkölluð femme fatale.
Elskhugarnir kalla hana Lólítu, Medúsu,
tunglgyðju. Það er eins og hún sé ekki
persóna af holdi og blóði heldur goð-
sögn, ósnertanleg, fjarlæg. Mörkin milli
raunveruleika og fantasfu eru oft óljós í
þessari sögu. Hvenær drepur maður
mann og hvenær drepur maður ekki
mann? Er það óskhyggja Maríu að hún
drepi menn? Senurnar í Feneyjum
minna talsvert á smásögu Daphne du
Maurier, Don't Look Now, þar sem und-
arlegar verur skjóta skelk í bringu.
AÐ GETA EKKI ORÐA BUNDIST
Bókin skilur lesandann eftir með hæfi-
lega mikið af spurningum, sem er hið
besta mál. Hún er ágæt að mörgu leyti.
EN ... Það særir mína kvenréttu vitund
að lesa (enn einu sinni) yfirgengilega
neikvæða lýsingu á feminista. Valgerður
vinkona Maríu gerist kvenréttindakona
og þar með verður hún hefnigjörn og
frek. Hún velur sér karlmenn eftir því
hvort þeir geta komið henni á framfæri
og ætlast til undirgefni af Maríu. Val-
gerði er lýst þannig; „hún hafði breyst.
Ef til vill var það logandi ofstækishitinn
í dökkum augunum, snjáð og drusluleg
fötin sem hún klæddist og rauður tó-
baksklúturinn sem hún bar um hálsinn."
„Augu Valgerðar loguðu af æsingi" og
„ég sá ekki betur en hönd hennar skylfi"
(174). „Mér fannst loftið í kringum hana
titra af reiði gagnvart sjálfri sér, lífinu,
öllu" og „ég skildi ekki þetta tötrum
klædda ofstækiskvendi sem minnti á
meðlim f sértrúarsöfnuði" (175). „Val-
gerður er orðin krossfari. Hún gengur
allt of langt í hugmyndum sínum. Það
liggur við að hún vilji láta gelda alla
karlmenn" (177). Það er svekkjandi að
lesa svona neikvæðar lýsingar á eina
feminista bókarinnar. Þurfum við á fleiri
röddum að halda sem halda á lofti
þessari gömlu niðurrifsklisju?
Reylgavílairborg