Vera - 01.12.2001, Blaðsíða 52

Fram að þessu hafa konur borið megin óbyrgð
á að annast heimili og fjölskyldu - sem á hótíð-
arstundum er kölluð hornsteinn samfélagsins.
Þessu hlutverki hefur fylgt tilfinning samábyrgð
ar og samkenndar sem hlýtur að skila sér í
stjórnmálastarfi og ætti alls ekki að vanmeta.
kvóta þar sem þær telja þá erfiða f fram-
kvæmd og óvinsælt er að breyta gogg-
unarröðinni.
Kynjakvótar leiða til þess að fólk
hljóti kosningu vegna kyns en ekki
vegna hæfni.
Óneitanlega getur komið upp sú staða
vegna kvótareglna að kona hljóti kosn-
ingu í stað karls sem talinn er hæfari.
En hvernig er lagt mat á hæfileika kynj-
anna, er það ekki mál sem þarfnast nán-
ari skoðunar? Erum við ekki bara svona
föst í karlmiðaða hugsunarhættinum að
konur fá ekki tækifæri til að láta ljós sitt
skína? „Það er ekki vanhæfni og þekk-
ingarskortur kvenna sem kemur í veg
fyrir að þær blómstri í baráttumálum
sínum, heldur kerfi karla," er haft eftir
Kicki Player Pellby sænskum bæjarfull-
trúa í bókinni Gegnum glerþakið.
Ekki finnast nógu margar
hæfar konur.
Eitt helsta vandamál stjórnmálaflokka
hefur verið að finna nógu margar konur
sem treysta sér í baráttuna og hafa
nægan tíma, seiglu og úthald. Þess
vegna þarf að byrja nógu snemma að
ala upp verðandi stjórnmálakonur -
byggja upp klakstöðvar og sterkt bak-
land sem stendur þétt við bakið á þeim.
Annars er bara tjaldað til einnar nætur
eða eins kjörtímabils. Þorgerður Einars-
dóttir félagsfræðingur sagði í Morgun-
blaðsviðtali: „Það er einfaldlega lögð
önnur mælistika á karla en konur. Þegar
konur standast hæfnisprófið og hafa
metnað þá er það ekki lengur það sem
gildir heldur eitthvað allt annað. Þetta
sýnir okkur aðra hlið á þessum óáþreif-
anlegu, ósýnilegu þátttökureglum."
Ekki er sómi að því að hljóta
kjör vegna kyns í stað hæfni.
Kynjakvóti getur verið óþægilegur fyrir
konu sem nær kjöri vegna kynjakvóta og
fellir karl sem hefur fengið fleiri atkvæði
en hún. f kosningum er alltaf einn sigur-
vegari og einn sem tapar. En verkin sýna
merkin. Það hlýtur að skipta mestu
máli.
Rök sem hafa verið notuð af
stuðningsfólki kynjakvóta
Kynjakvótar eru nauðsynlegir til að
gefa konum tækifæri sem þær fengju
ekki með öðrum hætti. Af hverju fá
þær ekki tækifæri á annan hátt? Liggur
vandamálið eingöngu hjá körlunum?
Oft hefur verið bent á að félagsmótunin
sé svo mikil og mismunandi á milli
kynjanna, allt frá barnæsku, að þrátt fyr-
ir jafnrétti til náms, vinnu og valda þá
bregðist kynin óhjákvæmilega öðruvísi
við. Konur séu einfaldlega ekki þjálfaðar
upp nógu snemma til að vilja eða geta
tekið að sér valdastörf.
Kynjakvótar munu draga leynda hæfi-
leika kvenna fram í dagsljósið.
Fram að þessu hafa konur borið megin
ábyrgð á að annast heimili og fjöl-
skyldu - sem á hátfðarstundum er köll-
uð hornsteinn samfélagsins. Þessu
hlutverki hefur fylgt tilfinning sam
ábyrgðar og samkenndar sem hlýtur að
skila sér í stjórnmálastarfi og ætti alls
ekki að vanmeta.
Sjónarmið kvenna eru nauðsynleg til að
stjórnmálastarf flokksins verði alhliða.
Hlutverk stjórnmálamanna og kvenna
hlýtur að felast í því að vera fulltrúar íbú-
anna í landinu og þau eiga að endur-
spegla áherslur og sjónarmið alls samfé-
lagsins. Því verður að gera áherslum
kvenna jafn hátt undir höfði og karla.
Gera mjúku og hörðu málin jafngild, þvf
að á endanum snúast þau um það sama
-að byggja upp manneskjulegt samfélag.
Kynjakvótar leiða til þess að konur
sitji ekki eins og einangraðir gíslar í
nefndum og ráðum, heldur að ætíð
verði fleiri konur til stuðnings.
Áður hef ég minnst á skrautfjaðratil-
hneiginguna. Ein kona íkarlanefnd get-
ur lítið afrekað en konur kosnar inn sem
hópur geta breytt einhverju. Það hlýtur
líka að vera lykilatriði að virkja fleiri
konur til starfa til þess að þær gefist
ekki upp vegna einangrunar.
Kynjakvótar munu vissulega valda
úlfúð en það líður hjá. Ég held að
þetta sé skýrt dæmi um hugarfarsbreyt-
inguna sem þarf að fara af stað. Að við
tökum konum í valdastöðum sem jafn
sjálfsögðum hlut og körlum. Það tekur
tíma þegar það fer að hrikta f stoðum
karlveldisins. í bókinni Nú er kominn
tími til er vitnað í Torben Krogh mið-
stjórnarmann í (SF) Sósíalíska Þjóðar-
flokknum í Danmörku. Hann segir:
„...skipan í stöður eftir kynjakvótum er
orðin gróin venja sem hvorki veldur
þeirri úlfúð né hnútukasti sem við höfð-
um svo mörg dæmi um á fyrstu árum
kynjakvótans þegar karlar neyddust til
að láta konum með færri atkvæði að
baki eftir sætin."
Aukin þótttaka kvenna í
stjórnmólum
Ef taka á upp kvótakerfi í flokkunum þá
þurfa að vera nógu margar konur fyrir í
þeim. Það þarf að gera starf flokkanna
meira aðlaðandi og kvenvænna. í
skýrslu forseta Alþingis um endurskoð-
un á kjördæmaskipan eru nefnd nokkur
grundvallaratriði aukinnar þátttöku
kvenna f stjórnmálum: Menning og fé-
lagsleg staða kvenna, hugmyndafræði
stjórnmálasamtaka, hvort raunverulegur
vilji sé til að auka hlut kvenna og fyrir-
komulag á kosningum. Kynjakvótar voru
þar einnig nefndir en ekki var vilji fyrir
því að lögbinda setningu þeirra og vísað
til innra starfs stjórnmálaflokkanna.
í skýrslunni er einnig vísað í rann-
sóknir og samtöl við fræðimenn þar
sem sýnt er fram á jákvæða fylgni á
milli hlutfallskosninga og stórra kjör-
dæma og fjölda kvenna á þingi. Sem
dæmi má taka að ef flokkar sjá fram á
að fá fjóra menn kjörna af lista þá geng-
ur ekki að eingöngu karlar skipi efstu
sætin. í kjölfar skýrslunnar var sett á
laggirnar þverpólitísk nefnd um aukinn
hlut kvenna f stjórnmálum. Hún fór mik-
inn fyrir kosningarnar 1999 með stórri
funda- og auglýsingaherferð sem fór
misjafnlega fyrir brjóstið á fólki þar sem
þær sýndu forystumenn stjórnmála-
flokkanna í öfugum kynhlutverkum, t.d.
kona á karlaklósetti og karl með undir-
föt og háhælaða skó. Þessi auglýsinga-
herferð jaðraði við að gera kvennahreyf-
inguna að athlægi þar sem hún snerist
upp í andhverfu sína. Eitt slagorð var þó
eftirminnilegt: Ef þú velur ekki fulltrúa
þinn, þá velur einhver annar fulltrúa
sinn til að vera fulltrúa þinn
En eru „bestu" fulltrúar kvenna alltaf
konur? Sem þingmenn/konur þurfa
konur að taka þátt í og samþykkja erfið-
ar ákvarðanir sem lúta að t.d. niður-
skurði í heilbrigðisgeiranum þar sem
eru fjöldi kvennastarfa og fá svo grfðar-
lega og ósanngjarna gagnrýni frá kyn-
52