Vera - 01.02.2004, Page 19

ósamræmi er á milli þess sem fólk er að gera
og þess sem það vill gera, þá reynir fólk að
minnka ósamræmið. Hjá þeim sem eru í
vændi er það gert með því að reyna að líta
jákvæðari augum á gjörðir sínar, þetta sé
bara eitthvað sem þurfi að gera. Fólk sem er
komið úr vændi og getur séð hegðun sína í
dálítilli fjarlægð sér þetta svolítið öðrum
augum. Það reynir síður að réttlæta hegðun
sína og er sjaldnast stolt af henni."
Einn viðmælandi Bryndísar notaði orðið
„pokahórur" um stúlkur sem hægt er að
kaupa fyrir eiturlyf. Þetta hugtak speglar
kannski virðingarleysið í garð stúlknanna og
að þær séu orðnar neysluvara fyrir þá sem
eiga eiturlyf og peninga. Þessi viðmælandi
sagði vímuefnasala nota orðið sín á milli til
að benda hver öðrum á þær stelpur sem lík-
legt er að bíti á agnið, poka með fíkniefnum.
„Það að tala um stelpurnar sem pokahórur
er ein leið til að fría sig ábyrgð og gefur til
kynna nokkra fyrirlitningu á þeim stelpum
sem þetta gera. Stelpurnar eru bara svona,
þær eru bara pokahórur, og við megum al-
veg nýta okkur það. Þannig virðist afstaðan
vera."
Strákar í vændi?
í spurningakönnuninni kemur fram að 1%
stúlkna og 3,1% stráka á aldrinum 16-19 ára
hafi þegið greiða eða greiðslu fyrir kynmök.
Þessi munur, að strákar á þessum aldri séu
um þrefalt líklegri en stelpur til að selja lík-
ama sinn, er þvert á hugmyndir okkar flestra.
Vert er að hafa í huga að allir framhalds-
skólanemar landsins voru í úrtakinu, auk
þess sem svipaðar niðurstöður fengust úr
samskonar rannsókn sem Rannsóknir &
greining gerðu meðal ungs fólk utan fram-
haldsskóla. En hver er skýringin á þessum
mun?
„Þetta kemur nokkuð á óvart. Eins og
staða þekkingar á þessu sviði er í dag eru
ekki til skýringar á þessu. Til að mynda er
erfitt að segja til um hvort þessi munur
spegli mishátt hlutfall kynjanna í vændi eða
ólíkar skilgreiningar kynjanna á kynlífshegð-
un sinni. Vert er að minnast þess að við vit-
um í raun ekki nákvæmlega hvernig krakk-
arnir túlka spurningarnar. Það er mögulegt
að stúlkur sjái hlutina í öðru Ijósi en strákar,
að hjá þeim séu mörkin óljósari þegar kemur
að því hvort um ástarsamband eða kynlíf
gegn greiðslu eða greiða sé að ræða.
Samskonar niðurstöður hafa þó komið út
úr erlendum rannsóknum, þó fáar slíkar hafi
verið gerðar. Svo virðist sem fólk hafi hingað
til gefið sér að strákar stundi miklu síður
vændi en stúlkur. Þess vegna hafa flestar at-
huganir á vændi verið flokkaðar undir frá-
vikshegðun kvenna (e. women's del-
inquency) og því hefur verið lítið um að kyn-
in séu borin saman. Þessar niðurstöður kalla
umfram allt á frekari athuganir og á Norður-
löndunum virðist hafa verið örlítil vakning
hvað þetta varðar."
Vændismarkaðurinn á íslandi
Þegar talið berst að vændi almennt á íslandi
telur Bryndís að markaðurinn hér á landi sé í
grundvallaratriðum eins og það sem gengur
og gerist erlendis þó birtingarmyndin kunni
að vera ögn frábrugðin. „Ef eitthvað er þá er
um stigsmun að ræða, ekki eðlismun. Því
getum við notað erlendar rannsóknir til að
læra af. Það er erfitt að segja til um stærð
markaðarins en víst er að það eru peningar í
þessu.
Það er ýmislegt hægt að gera til að
sporna við þróuninni. f mínum huga skiptir
mestu máli að við horfum meira til forvarna
svo hægt sé að koma í veg fyrir að börn og
ungmenni leiðist út í frávikshegðun eins og
vímuefnaneyslu og vændi. Athuganir okkar
hjá Rannsóknum & greiningu hafa gefið til
kynna að eitt af lykilatriðunum í slíkum for-
vörnum er aðhald, eftirlit og stuðningur for-
eldra. Sé slíkur stuðningur og aðhald til stað-
ar minnka líkur á að þau leiðist út í fráviks-
hegðun. Slík tengsl eru einnig forsenda þess
að fræðsla og gildismat sem foreldrar vilja
miðla börnum sínum hafi áhrif. Þannig þurfa
fræðsla og stuðningur að fara saman. Þá er
einnig líklegra að börn leiti til foreldra sinni
eigi þau í einhverjum vanda.
Forsenda þess að börnin geti leitað til for-
eldranna er að þau séu með í heimi barn-
anna, að þau fylgist með þeim og viti hvað
er að gerast í lífi þeirra. En því miður þá vita
foreldrar oft ekki hvað er á seyði hjá börnum
sínum. Það er einnig mikilvægt að huga að
bæði refsiramma og forvörnum fyrir full-
orðna, bæði í tengslum við kynferðislega
misnotkun barna og því að fólk sé að tæla
börn í vændi."
Breytingar á vændislöggjöfinni
Bryndís er ekki viss um hverju breytingar i þá
átt að gera kaup á vændi refsiverð myndu
skila, þeim gætu fylgt kostir og gallar. „Slíkar
lagabreytingar myndu áreiðanlega setja
ákveðinn tón fyrir umræðuna en það eru
margar hliðar á þessu máli. Lög geta skipt
máli en þau bjarga þessu ekki ein og sér.
Eins og ég hef kynnt mér málin get ég þó
sagt að mér finnst ekki rétt að manneskju
sem leiðist út í vændi sé refsað. Sú mann-
eskja þarf félagsleg úrræði, ekki refsingu.
Það eru niðurstöður minnar rannsóknar."
Heimild: Bryndis Björk Ásgeirsdóttir (2003). Vændi meðal
ungs fólks á Islandi og féiagsiegt umhverfi þess. Skýrsla gef-
in út af Rannsóknum & greiningu ehf.
Ég hef verið gerandi í þessu í kringum
dópið. Þetta tíðkast orðið. Þá snýst
þetta aðallega í kring um dópsala.
Þetta er ekkert sjaldgæft. Maður [sem
dópsali] veit alveg hvaða „power"
maður hefur. Þetta dregur auðvitað
fólkið að. Svo gefur maður fólki í nefið
og smátt og smátt er maður kominn í
góða stöðu til að notfæra sér þetta
fólk. Fólk reynir alltaf að komast aftur í
þessa stöðu hjá manni. Oftast eru
þetta sömu stelpurnar. Það er ofsalega
Ijótt að segja þetta en sumar stelpur
eru bara pokahórur. (bls. 73-74)
Sárfræðingur hjá meðferðar
stofnun:
Ég hef verið með karlmenn í viðtölum
sem hafa lent í þessu. Karlmenn sem
hafa virkilega grátið yfir þessu. Hvern-
ig þeir hafa selt sig til eldri konu. Ung-
ir strákar kannski á aldrinum 16 upp í
22 ára. (bls. 82)
19 ára stelpa sem leiddist út í
vímuefnaneyslu:
Síðan komu þeir stundum með vini
sína með sér heim. Það var svo ógeðs-
legt. Vinir þeirra fóru svo eitthvað að
spjalla við okkur. Svo þurftum við að
sofa hjá þeim, jafnvel hjá þeim öllum.
Ef það var mið nótt þá gat maður ekk-
ert farið út. Við höfðum ekki um neitt
að velja. (bls. 96)
Ung kona sem var í skipulögðu
vændi:
Einn fastakúnninn, um rúmlega fer-
tugt, var „viðkunnalegur" svona fyrstu
skiptin. Mjög myndarlegur. Maður
sem maður myndi vilja þekkja, hann
kom þannig fram. Bar af sér góðan
þokka og talaði fallegt mál. [...] Svo
smám saman, varð hann kölski sjálfur.
Ég átti að þykjast vera dóttir hans og
hann kallaði mig hennar nafni. Hann
lék þetta alveg til enda. Sagði meira að
segja: „Þú mátt ekki segja mömmu
þinni þetta, mamma þín er að koma,
við verðum að drífa okkur". Hann
sagði þetta með öllu eins og þetta
bara er. Bara leikið sifjaspell, frá a til ö.
Þú lofar að segja engum frá, allt þetta
var með. (bls. 103)