Freyr - 01.02.1994, Blaðsíða 6

FRR MTSTJÓRN
Landbúnaður á liðnu ári,
fyrri hluti
Veðurfar á liðnu ári var hagstætt til hey-
skapar á Suður- og Vesturlandi, en óhagstætt á
Norður-, Norðaustur- og Austurlandi. Því
réðu norðlægar áttir í júlí og fram yfir miðjan
ágúst. Að auki var nokkuð um kalskemmdir
um norðanvert landið, einkum austan til. Úr
rættist um haustið þar sem hlýtt og þurrt var í
september og október. Uppskera garðávaxta
var léleg og úthagagróður seinn á ferð en
vöxtur gróðurs fram á haustið stuðlaði að því
að fallþungi sauðfjár varð mikill. Seinkun hey-
skapar leiddi sums staðar til slakari fóðurverk-
unar og hefur það komið fram í minni mjólk
fyrri hluta vetrar.
íslenskur landbúnaður, eins og landbúnað-
ur víða um heim, hefur verið í endurskipulagn-
ingu á síðustu árum. Að baki þess liggur
offramleiðsla búvara í hinum ríkari hluta
heims og almennur samdráttur í efnahagsmál-
um. Samningur um EES var gerður á árinu
1992 og á liðnu ári náðist niðurstaða á
Uruguay-lotu GATT viðræðnanna. Hvorir
tveggja þessara samninga opna fyrir innflutn-
ing búvara til íslands sem áður var ekki leyfð-
ur.
íslenskur landbúnaður hefur á undanförn-
um árum verið að taka hvert skrefið eftir
annað í áttina að því að standa meira á eigin
fótum. Opinber framlög hafa verið að dragast
saman, útflutningsbætur lagðar niður, niður-
greiðslum á kindakjöti og mjólk breytt í bein-
greiðslur á frumstigi framleiðslunnar og jarða-
bótaframlög hafa gufað upp þótt enn sé mælt
fyrir um þau í jarðræktarlögum.
Þessi umskipti hafa verið afar sársaukafull
fyrir suma þætti landbúnaðarins en bærilegri
fyrir aðra. Verst hefur þetta bitnað á fjárbænd-
um, einkum hinum yngri sem stóðu til skamms
tíma í byggingaframkvæmdum og öðrum fjár-;
festingum í góðri trú um að þeir væru að búa í
haginn fyrir framtíðina. Yfir þriðjungs sam-
dráttur á framleiðsluheimildum, vegna þess að
hefðbundnir útflutningsmarkaðir hurfu og
neysla innanlands á kindakjöti hefur dregist
saman, skilur fjölda þessara bænda eftir neðan
við fátæktarmörk og er mikið áfall fyrir alla
sem lifa af sauðfjárrækt þó að sumir bjargi sér á
annarri tekjuöflun. Brest í afkomu þessa hóps
ber hæst í íslenskum landbúnaði um þessar
mundir, sem og í afkomu ýmissa annarra
smærri hópa svo sem meðal garðyrkjubænda,
kartöfluræktenda og loðdýrabænda. Hagur
hinna síðasttöldu er þó að vænkast samkvæmt
síðustu uppboðum á loðskinnum.
Oft hefur verið bent á jafnaðarmerki megi
setja milli sauðfjárræktar og byggðar í dreifbýli
á Islandi. Þó að byggðin sé víða orðin veik-
burða á hún sér viðreisnar von ef aftur glædd-
ust markaðir fyrir sauðfjárafurðir. Unnið er
markvisst að því að svo megi verða og þá fyrst
og fremst undir þeim merkjum að íslenskt
lambakjöt sé lífræn hágæðaafurð, þar sem
notkun tilbúinna efna sé í algjöru lágmarki.
Þegar sjást ákveðin merki um árangur í þeim
efnum.
íslenskir bændur og dreifbýlið á mikið undir
því komið að allar þær greinar sem þjóna
atvinnuveginum skili hlutverki sínu á skilvirk-
an og hagkvæman hátt. Auk þess er þetta
mikilvægt til að íslenskur landbúnaður eigi sér
jákvæða ímynd meðal þjóðarinnar. Ýmislegt
hefur áunnist í þeim efnum og að öðru er verið
að vinna. Þar skal fyrst nefnt að unnið er að því
að einfalda félagskerfi landbúnaðrins, bæði í
þeim tilgangi að spara fé og tryggja betur að
atvinnuvegurinn samræmi stefnu sína innávið
sem útávið.
í öðru lagi þarf að koma betra skipulagi á
afurðastöðvar landbúnaðarins. Þar mætti leita
fyrirmynda á öðrum Norðurlöndum, þar sem
samvinnurekstrarformið hefur reynst farsælt,
en þar er einnig mikil félagsleg samstaða innan
sölusamtakanna..
í þriðja lagi skal nefnt að það hefur skaðað
54 FREYR - 3*94