Freyr - 01.02.1994, Blaðsíða 31

3) Varnarefni
Mjög lítið er notað af varnarefn-
um í hefðbundnum landbúnaði hér á
landi (hér er átt við lyf gegn illgresi,
meindýrum og sjúkdómum). Þau
eru hins vegar eitthvað notuð í garð-
yrkju og garðrækt, en í ylrækt hefur
notkun þeirra minnkað verulega
vegna aukinnar notkunar lífrænna
varna. Það þarf að stefna að því að
nota varnarefni aðeins ef nauðsyn
ber til og skiptir þá öllu að nota þau á
réttum tíma og við rétt skilyrði. Með
aukinni þekkingu á ferli meindýra
og sjúkdóma hefur þörfin á notkun
varnarefna minnkað og á væntan-
lega eftir að minnka enn frekar.
4) Þungmálmar
Þungmálmar berast í tún og út-
haga með iðnaðarmengun og út-
blæstri bifreiða og vinnuvéla. í sum-
um tegundum fosfóráburðar er
svolítið af kadmíum, þó mjög lítið í
þeim áburði sem notaður er hér á
landi. Þess þarf að gæta að sem
minnst sé af aðskotaefnum í áburð-
inum sem notaður er. Þungmálmar
geta einnig borist í jarðveg með líf-
rænum úrgangi sem dreift er á rækt-
að eða óræktað land, t.d. áburði sem
unninn er úr skólpi. Eitthvað berst
af blýi út í náttúruna með skotveiði-
mönnum.
5) Viðhald auðlinda
Þess þarf að gæta að hægfara
rýrnun á næringarefnum, jarðvegi
og gróðri eigi sér ekki stað við notk-
un landsins. Jarðvegur og gróður er
auðlind sem þarf að nýta á skynsam-
legan hátt. Landsvæði sem ekki þola
beit þarf að friða og stjórna beit á
landi sem hægt er að nýta (beitartími
og búfjárfjöldi). Hér skiptir miklu
að beitt sé allri þekkingu og reynslu
sem fyrir hendi er.
6) Úrgangsefni
Á sveitabæjum fellur til ýmis úr-
gangur sem losna þarf við, t.d. sorp,
plast, rafgeymar o.fl. Það er afar
mikilvægt að bændur geti á þægileg-
an hátt losnað við þessi efni og þurfi
ekki að urða þau eða brenna sjálfir.
Á þessu sviði er enn víða pottur
brotinn.
7) Loftmengun
Loftmengun af völdum véla í
landbúnaði er lítill hluti af heildar-
loftmengun hér, en eigi að síður er
sjálfsagt að halda henni í lágmarki.
Þá má nefna að metan myndast í
haughúsum. en þessi lofttegund er
ein þeirra sem veldur svokölluðum
gróðurhúsaáhrif um.
8) Útlit sveitabýla
Það skiptir miklu að umgengni og
ásýnd sveitabýla sé sem best þannig
að sveitabýli séu augnayndi þeim
sem um landið fara. Ennfremur
verður að hafa í huga að þetta er það
sem neytandinn getur sjálfur skoðað
og það getur verið erfitt að sannfæra
hann um ágæti vörunnar þegar um-
gengni er greinilega ábótavant.
9) Náttúruminjar og framræsla
Þess þarf að gæta við nýtingu
landsins að náttúruminjar séu varð-
veittar og svæði friðuð eftir því sem
ástæða þykir til. Ennfremur að vot-
lendi sé ekki ræst nema að undan-
gengnu mati á landinu.
Hér hafa fyrst og fremst verið
taldir upp þættir sem snúa að um-
hverfi bóndans í hefðbundnum land-
búnaði en margt fleira kemur einnig
til, t.d. skógrækt, fiskeldi, loðdýra-
rækt og allur iðnaður sem tengist
landbúnaðinum.
Að sjálfsögðu þarf að fylgjast með
hollustu og gæðum framleiðslunnar
eins og þegar er gert og reyna að
minnka þörfina fyrir lyf í búfjárhaldi
eftir því sem tök eru á. Saman þarf
að fara góð meðferð á landinu og
holl og góð matvæli. Einnig er rétt
að hafa í huga að erlendis hafa kom-
ið upp ýmsar kröfur um meðferð
dýra og frelsi þeirra. Það er sjálfsagt
að skoða okkar mál með tilliti til
þessa.
Leiðir til úrbóta
Eins og áður segir er það frumskil-
yrði að bæði stjórnvöld og markað-
urinn viðurkenni og geri ráð fyrir
kostnaði við að stunda hér umhverf-
isvænan landbúnað, þ.e. landbúnað
þar sem leitast er við að taka tillit til
þeirra þátta sem að ofan hafa verið
nefndir eftir því sem tækni og þekk-
ing leyfir á hverjum tíma.
Hagsmunaaðilar þurfa að setjast
niður og gefa út leiðbeiningar um
það hvernig hægt sé að stunda
búskap í sem mestri sátt við um-
hverfið og gera langtímaáætlun um
endurbætur á því sviði. Þeir munu
komast að því að mörgu er ósvarað
og því þarf rannsóknastarfsemin að
vera öflug.
Sjálfsagt er að byrja þar sem götin
eru stærst og mest að vinna. Ég hygg
að gera megi töluvert án þess að
kosta miklu til. Þá er einnig afar
æskilegt að bændasamtökin hafi sjálf
frumkvæði í þessu máli og vinni með
stjórnvöldum og sérfræðingum að
lausn.
Lokaorð
Islenskur landbúnaður virðist
þegar á heildina er litið vera um-
hverfisvænn miðað við það sem ger-
ist víða erlendis. Við eigum að lag-
færa það sem laga þarf í því efni og
notfæra okkur þetta við markaðsöfl-
un og kynningu á landbúnaðarvör-
um okkar. Þetta er sterkasta vopnið
í samkeppni við innflutt matvæli og
einnig það sem gefur okkur von um
að geta selt landbúnaðarvörur er-
lendis á því verði sem við þurfum að
fá. Mengun af ýmsu tagi er vaxandi
vandamál í heiminum og því má ætla
að eftirspurn eftir hreinum vörum
muni aukastíframtíðinni. Spurning-
in um það hvort áburðurinn á ein-
göngu að vera á lífrænu formi er af
allt öðrum toga.
M OLflR
Engin líftœknibylting í
búfjárrœkt
Nútíma líftækni veldur varla
neinni byltingu í búfjárrækt, segir í
grein í Svineavlsnytt.
Bjartsýnismenn spáðu fyrir 8-10
árum miklum framförum i kynbót-
um búfjár vegna þess að unnt væri að
bæta arfbera dýra með nýjum að-
ferðum, en tilraunir í þá veru hafa
hingað til valdið vonbrigðum og
meðal annars leitt til aukinnar
óhreysti hjá tilraunadýrunum.
Aftur á móti spáir Svíneavlsnytt
vel fyrir líftækni til baráttu við
búfjársjúkdóma. Meðal annars hafa
verið framleidd mörg áhrifarík bólu-
efni handa grísum með líftækniað-
ferðum. Talið er líka að unnt verði
að finna arfgenga sjúkdóma í dýrum
með því að beita líftæknilegum að-
ferðum við arfbera.
3*94 - FREYR 79