Freyr - 01.02.2001, Blaðsíða 31

grip við slátrun. Þeir eiga við í sam-
bandi við nautakjötsframleiðslu og
sauðfjárrækt. Greiðslumar eru innt-
ar af hendi við slátmn og koma að
öllu leyti úr sjóðum ESB.
Víðlendisstyrkir eru greiddir á
svæðum þar sem fjöldi búfjár á
flatareiningu lands er lítill. Þessir
styrkir eru t.d. greiddir til bænda í
Norður-Svíþjóð og koma að öllu
leyti úr sjóðum ESB.
Staðháttastyrkir eru greiddir til
svæða þar sem aðstaða til landbún-
aðarframleiðslu er að einhverju
leyti erfíðari og dýrari vegna stað-
hátta,svo sem veðurfars, rýrari
landgæða eða fjarlægðar frá mörk-
uðum. Hugtakið norðlægur land-
búnaður var skilgreint þegar Svíar
og Finnar gengu í ESB. Hluti ESB
í greiðslunum er breytilegur, allt
upp í 50%.
Umhverfisverndarstyrkir hafa
að miklu leyti farið til þess að mæta
neikvæðum afleiðingum af land-
búnaði, svo sem af mikilli notkun
áburðar eða eiturefna. Ennfremur
er veittur stuðningur til viðhalds
graslendis og varðveislu við-
kvæmra svæða og til vistvænnar
ræktunar og viðhalds landslags.
ESB fjármagnar svona styrki til
helmings á móti aðildarlandi.
Ræktunarstyrkir. Undir þetta
falla stærstu fjárhæðimar hjá ESB,
en þessir styrkir fara fyrst og fremst
til ræktunar koms og olíufræja.
Til annars stuðnings má telja
styrki til yngri bænda til þess að
hefja búskap og til fjárfestingar í
aðbúnaði dýra og til endurbóta á
vinnuaðstöðu. Loks er svo stuðn-
ingur vegna birgðahalds og útflutn-
ingsbætur, sem vel að merkja em
þá fyrir útflutning út fyrir Evrópu-
sambandið. Þá geta fjárfestingar í
ferðaþjónustu notið stuðnings o.fl.
Sjúkdómavarnir
ESB er samfellt landamæralaust
svæði. A öllu svæðinu gilda sömu
reglur og vinnuaðferðir við prófun
og eftirlit. Allar vömr eða dýr, sem
sett em á markað, eiga að uppfylla
sömu kröfur. Þessar kröfur eiga að
tryggja, að landbúnaðarvömr séu
unnar úr heilbrigðum dýmm við
viðunandi aðstæður. Sömu kröfur
eru gerðar varðandi vörur sem
fluttar em inn til ESB.
Meginþungi eftirlitsins er á upp-
mnastað. Aðeins vömr, sem upp-
fylla öll skilyrði, eiga að komast á
markað. Abyrgðin hvflir á dýra-
læknayfirvöldum á hverjum stað.
Komi upp farsótt einhvers staðar
innan ESB er gert ráð fyrir að grip-
ið sé til sérstakra aðgerða til þess
að hefta útbreiðslu hennar. Við-
komandi svæðum er þá lokað.
Hverju landi er gert að setja upp
neyðaráætlanir gegn hinum ýmsu
farsóttum.
Heilsufar dýra er mismunandi
eftir svæðum. Svæði, sem em laus
við sjúkdóma sem kunna að hrjá
dýr á öðrum svæðum, geta fengið
viðbótarábyrgðir. í því felst að
heimilt sé að krefjast sérstakra við-
bótarprófana, umfram hið venju-
lega, til þess að leyfilegt sé að flytja
húsdýr inn á viðkomandi svæði.
Slíkar kröfur þurfa að eiga sér
vísindalega stoð.
ESB-aðild og ísienskur
iandbúnaður
Ef ísland væri aðili að ESB væm
viðskipti með landbúnaðarvömr og
dýr í grundvallaratriðum hindmn-
arlaus milli íslands og annarra ESB
landa. Markaðurinn væri einn og
sameiginlegur og með þeim undan-
tekningum einum sem rekja mætti
til sjúkdómavama. „Innflutningur“
og „útflutningur“ milli íslands og
annarra ESB ríkja væri óhindraður
og tollfrjáls. Við væmm þátttak-
endur í landbúnaðarstefnu ESB og
hún gilti því hér á landi í stað þess
sem við nú búum við. Verðlag
mundi ráðast á markaði, á hinum
sameiginlega ESB markaði. Það
mundi þýða lægra verð til neytenda
hér á landi og lægra verð til fram-
leiðenda, en á móti kæmi kerfí af
styrkjum til þess að jafna aðstöðu-
mun annars vegar gagnvart löndum
utan ESB og hins vegar með tilliti
til aðstöðumunar innan ESB. Um
alla styrki og mögulega sérvemd
yrði þó að semja í aðildarviðræð-
um.
Það eru margs konar styrkir sem
koma til greina og virðast eiga við
fyrir íslenskan landbúna, ef ísland
væri innan ESB. Ekkert er þó hægt
að fullyrða að óreyndu. Samning-
amir um aðild mundu verða hinn
endanlegi dómur. Fljótt á litið sýn-
ist líklegt að íslenskur landbúnaður
fengi ekki minni stuðning en sá
sem stundaður er á norðurslóðum
Svíþjóðar og Finnlands. Að viss-
um skilyrðum uppfylltum og að
fengnu samþykki ESB gætu íslensk
stjómvöld veitt stuðning umfram
það reglubundna, t.a.m. innan skil-
greiningarinnar um norðlægan
landbúnað.
Stuðningur og staða
búgreina
I landbúnaðarkafla skýrslu utan-
ríkisráðherra um stöðu íslands í
Evrópusamstarfi (útg. aprfl 2000)
er gerð tilraun til að leggja mat á
hvemig staða hinna ýmsu greina
innan íslensks landbúnaðar gæti
verið innan ESB. Skýrsluhöfundar
hafa þó réttilega mikla fyrirvara á
þessu mati.
Tekjur bænda í sauðfjárbúskap
og mjólkurbúskap yrðu nokkum
veginn óbreyttar frá því sem nú er
og í nautakjötsframleiðslu yrði lík-
lega þokkaleg afkoma. I svína-,
kjúklinga og eggjaframleiðslu telja
þeir að samkeppnisstaða yrði erfíð
nema til kæmi innlendur stuðning-
ur og vitna þeir þá til slíks stuðn-
ings í norðlægum byggðum Sví-
þjóðar og Finnlands. Varðandi
grænmeti og blóm er það mat
þeirra að grænmetið gæti líklega
staðist samkeppni en blómarækt
síður. Þá óttast þeir að matvælaiðn-
aður ætti undir högg að sækja
vegna smæðar íslenska markaðar-
ins.
Einungis aðildarviðræður geta
svarað þeim fjölmörgu spumingum
sem vakna þegar hugað er að
mögulegum örlögum íslands innan
ESB. Óvissuþættimir em margir,
FR€VR 1/2001 - 27