Freyr - 01.02.2001, Blaðsíða 26

Staða og horfur
í lífrænni ræktun
Eftirfarandi erindi var
flutt á fræðslufundi um
lífræna garðyrkju á
Garðyrkjuskóla ríkis-
ins á Reykjum í Ölfusi, 5. febrúar
2001.
Inngangur
Lífræn ræktun á sér langa sögu
um allan heim. í kjölfar efna- og
tæknivæðingar landbúnaðar á 20.
öldinni breyttust framleiðsluhættir
á þann veg að stefnt var að sem
mestri og ódýrastri búvörufram-
leiðslu fyrir sívaxandi neytenda-
markað. Þótt lífrænir búskapar-
hættir ættu í vök að verjast áttu þeir
ætíð hóp dyggra fylgismanna og
kvenna. Á meðal frumkvöðla líf-
rænnar ræktunar á liðinni öld voru
þau Eve Balfour í Bretlandi og
Rudolf Steiner í Austurríki en áhrif
hans bárust hingað til lands um
1930 með Sesselju Sigmundsdóttur
að Sólheimum í Grímsnesi (Sjá
„Lífræn ræktun og búskapur“,
„Lífrænn og vistvænn búskapur -
orðanotkun" og „Hugtakið lífræn
ræktun í íslensku máli“).
Viðurkenndir búskaparhættir
Á síðustu 30-40 árum liðinnar
aldar, þegar vankantar „nútíma"
landbúnaðar voru farnir að gera
vart við sig víða um lönd, var farið
að gefa lífrænni ræktun meiri gaum
en áður. IFOAM - Alþjóðasamtök
lífrænna landbúnaðarhreyfinga -
voru stofnuð 1972 og fyrsta alþjóð-
lega vísindaráðstefnan um lífrænan
landbúnað var haldin 1977. Um
það leyti var farið að þróa alþjóð-
legar grunnreglur að frumkvæði
IFOAM og Evrópusambandið gaf
út fyrstu reglugerð sína um lífræna
landbúnaðarframleiðslu árið 1991.
Þessi þróun nær því til landbúnað-
arstefnu sambandsins og síðan
Dr. Ólafur
Dýrmundsson,
ráðunautur BÍ
í lífrænum
búskap
1998 hefur FAO - Matvæla og
landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna - sinnt þessari grein land-
búnaðar með formlegum hætti.
Víða um lönd hafa verið settar regl-
ur um lífrænan landbúnað innan
hins alþjóðlega ramma. Vaxandi
áhugi og þörf á umhverfisvemd
hefur flýtt þessari þróun og stór-
aukin eftirspum eftir lífrænt vott-
uðum vörum, auk aðlögunarstuðn-
ings, hefur orðið til þess að bænd-
um í lífrænum búskap hefur fjölgað
gífurlega á síðustu 10-15 ámm.
Augljóslega er ekki um tískubólu
að ræða heldur markvissa breyt-
ingu í búskaparháttum. Lífræn
ræktun hefur hlotið alþjóðlega við-
urkenningu því að hún fellur m.a.
betur að markmiðum sjálfbærrar
þróunar en aðrir viðurkenndir bú-
skaparhættir (sjá „Búskaparhætt-
ir“). Þeirri skoðun vex nú fiskur um
hrygg að umhverfiskostnaði verði
ekki endalaust vísað á komandi
kynslóðir, svo sem m.a. kom fram á
II. Umhverfisþingi í Reykjavík í
lok janúar sl. Á sama tíma var al-
þjóðavæðingin undir harðri gagn-
rýni á efnahagsráðstefnunni í
Davos í Sviss. Staða lífræna bú-
skaparins mun því væntanlega
styrkjast mjög á komandi árum.
Þáttaskil hérlendis
Hér á landi urðu þáttaskil upp úr
1990, um áratug seinna en í flestum
nágrannalöndunum. Á þeim tíma
mátti telja bændur í lífrænni ræktun
á fingrum annarrar handar og þegar
VOR - verndun og ræktun - félag
bænda í lífrænum búskap - var
stofnað um sumarmál 1993 voru
þeir sjö að tölu, allir án vottunar.
Nú eru vottaðir lífrænir framleið-
endur um 40 að meðtöldum vinnslu
og dreifingaraðilum. Fyrr á árinu
1993 var lífrænn búskapur tekinn
Lífræn ræktun og búskapur
* Jarðvegurinn og lífið í honum er undirstaðan.
* Með lífrænum ræktunaraðferðum eru jarðvegsgæðin bætt og
reynt að koma í veg fyrir jarðvegseyðingu.
* Við lífræna ræktun er frjósemi jarðvegsins aukin með
sjálfbærum hætti, þannig að hann geti nært þær plöntur sem í
honum vaxa, í stað þess að næra plöntumar með auðleystum
áburðarsöltum (tilbúnum áburði), jafnvel án jarðvegs. Byggð er
upp varanleg frjósemi jarðvegs.
* Lögð er áhersla á heilbrigðan og lifandi jarðveg þar sem gott
jafnvægi ríkir.
* Lífrænn búskapur byggist á lífrænni ræktun jarðvegs, notkun
lífræns áburðar, safnhaugagerð, sáðskiptum og lífrænum vömum
í stað hefðbundinna lyfja og eiturefna. Gerðar eru miklar kröfur
til umhverfisvemdar, velferðar búfjár og hreinleika afurða.
Óheimilt er að nota erfðabreyttar lífvemr og stefnt er að
sjálfbæmm búskap.
22 - pR€VR 1/2001