Andvari - 01.01.2010, Page 112

110
ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON
ANDVARI
Niðurstaða þessara hugleiðinga minna um gerðir „Sorgar“ og útgáfusögu
kvæðisins er þá í stystu máli sú, að það sé undir sömu sök selt og önnur merk
bókmenntaverk sem höfundi hefur ekki auðnast að ganga að fullu frá sjálfur.
Svo að tekið sé sambærilegt og alkunnugt dæmi úr bókmennntasögunni: Flest
meginverk Kafka voru ekki gefin út fyrr en að honum látnum, og reyndar
gegn vilja hans, enda voru þau að dómi hans sjálfs ófullgerð. Samt blandast
varla nokkrum manni hugur um að sú ákvörðun var rétt að gefa þau út. Og
eins er með „Sorg“: Spurningin er ekki hvort heldur hvernig á að birta kvæðið.
Ein leið er fræðileg útgáfa gerðanna allra, fimm að tölu. Engar tvær þeirra eru
alveg eins og engin endanleg frá höfundarins hendi. Slík útgáfa þarf að vera
til, en hún er bersýnilega ekki viðunandi lausn fyrir almenna ljóðalesendur,
þeir þurfa lestrarútgáfu - án neðanmálsgreina eða bætifláka meðfram, eins
og segir í ljóði eftir Sigfús Daðason.38 Önnur leið, og eflaust sú sem margir
mundu aðhyllast, er að halda áfram að birta þá gerð sem Sigurður Nordal bjó
til útgáfu 1927 og víða hefur verið endurprentuð. Það er sú „Sorg“ sem menn
þekkja og hafa hrifist af.
Um sjálfan mig get ég þó sagt að eftir að hafa kynnt mér öll handrit kvæðis-
ins kýs ég að færa mér í nyt að það er ófullgert og auk þess löngu óháð höfundar-
rétti. Ég leyfi mér því að sleppa rauða drekanum eiturspúandi úr uppkastinu,
sem að mínum dómi er slæmur hortittur í hinni fögru elegíu, en virða í staðinn
þá breytingu Jóhanns að enda dóm sinn um lífið á lágværum, elegískum tóni.
Að þessu leyti er niðurstaða mín sú sama og Jóns Viðars, sem á þakkir skildar
fyrir að benda á þetta atriði. Uppsetningunni úr Vökugerð Nordals og hrynjandi
hennar héldi ég svo að sjálfsögðu, enda er þetta hvorttveggja í fullu samræmi
við það sem ætla má að hafi verið hinsti vilji Jóhanns. Þetta geri ég sem lesandi
kvæðisins og mundi gera það einnig sem útgefandi.
Hvað skal þá segja um útgáfu Sigurðar Nordal? Hann fer eins og eðlilegt er
eftir blekhreinritinu svo langt sem það nær - það er skert, niðurlagið vantar -
og síðan eftir blýantshandritinu en víkur þó frá því á tveimur stöðum og tekur
í staðinn úr uppkastinu textabrigði sem ekki eru í öðrum handritum kvæðis-
ins. Vandinn sem Sigurður stendur frammi fyrir er í því fólginn að ekkert
handrit Jóhanns getur kallast endanlegt svo ótvírætt sé, og auk þess þekkir
hann ekki Guðmundarhandritið sem styður niðurlag blýantshandritsins og
dönsku þýðingarinnar. Sigurði er því nokkur vorkunn þó hann fari ekki þá
leið sem nú væri eflaust talin eðlilegust; mér finnst að minnsta kosti hæpið að
áfellast Sigurð þó svo ég hljóti að hafna vali hans, meðal annars vegna þess
að ég nýt þekkingar sem hann bjó ekki yfir. Eins og áður segir finnur Jón
Viðar að því að Sigurður hafi valið úr handritum að eigin smekk. Óvíst er að
útgefandi komist með öllu hjá því þegar ekkert handrit höfundar er endanlegt,
en hann ætti vissulega að láta þess getið. Og reyndar fæ ég ekki betur séð en
eitthvað svipað hendi Jón Viðar sjálfan þó að í litlum mæli sé. Hann velur að