Andvari - 01.01.2010, Blaðsíða 118

116
ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON
ANDVARI
hefur einnig verið iðkað af yngri skáldum, t.a.m. Walt Whitman og Paul Claudel á 19. og
20. öld.
30 Sbr. Jón Viðar Jónsson: Kaktusblómið og nóttin, bls. 142. - Örn Ólafsson (Kóralforspil
hafsins, bls. 284) birtir skemmtilega mynd af Lou von Salomé með hnútasvipu í hendi; hún
hefur spennt vini sína Paul Rée og Nietzsche fyrir kerru sína eftir að hafa hryggbrotið þá
báða. Myndin er reyndar gerð að undirlagi og eftir forsögn Nietzsches og hæpið er að taka
hana mjög alvarlega. Öll eru þau uppáklædd. Myndina má sjá á vefnum (http://commons.
wikimedia.org/wiki/File:Nietzsche_paul-ree_lou-von-salomel88.jpg). Harla ósennilegt er
að mínum dómi að hún sé kveikjan að þessum ljóðlínum „Sorgar“.
31 „Du gehst zu Frauen? VergiB die Peitsche nicht!“, Friedrich Nietzsche: Werke II, bls. 330.
32 Tvö dæmi úr Lilla katekes för Underklassen, bls. 25-26: „Vad er áktenskapet? En eko-
nomisk inráttning varigenom mannen tvingas arbeta för kvinnan, vars slav han blivit."
- „Mankönet ár utslápat genom överanstrángning pá att skaffa kvinnan lyx och nöjen“
(skrifað 1884 en ekki útgefið fyrr en eftir að „Sorg“ var ort). Mörg áþekk dæmi eru í Giftas
og víðar.
33 Hér ritað eftir mynd bréfsins (Örn Ólafsson: Kóralforspil hafsins, bls. 18). Jón Viðar fer
einnig að mestu eftir bréfinu við sína endurgerð (Kaktusblómið, bls. 138).
34 Þetta er einnig skilningur Jóns Viðars á síðustu línu ljóðsins.
35 Reyndar segir Jón Viðar á einum stað um blýantshandritið að „mjög sennilegt" sé „að það
sýni lokagerð ljóðsins frá hendi skáldsins" (bls. 369). Það er að mínum dómi mun nær
sanni, en hann gerir því að öðru leyti ekki eins hátt undir höfði og Guðmundarhandritinu.
36 Sbr. Atla Rafn Kristinsson: „Formáli“, Jóhann Sigurjónsson: Ritsafn I, bls. 31-32.
37 Ég átti þess að vísu ekki kost að skoða handritið, einungis mynd af textanum.
38 „Og þá get ég víst ekki heldur", Og hugleiða steina, bls. 57.
39 Hann heldur textabrigðinu ,í dimmum brunnum', e.t.v. vegna þess að ,í djúpum brunnum*
kynni að vera misritun Jóhanns, sbr. nástöðuna við ,í djúpum sæ‘. Það væri þá ein vísbend-
ingin enn um að handritið sé ekki ,endanlegt‘.
40 Atli Rafn Kristinsson lýsir uppkastinu í formála sínum að Ritsafni I, bls. 24-28. Athuga
ber að það sem hann kallar 1. og 2. uppkast er í raun sama uppkastið, og númer tvö er það
sem skáldið hripar fyrst að viðbættum þeim leiðréttingum og breytingum sem hann gerir
jafnóðum eða strax á eftir. Jón Viðar Jónsson lýsir uppkastinu einnig (Kaktusblómið og
nóttin, bls. 370-71). Hann telur að uppkastið sýni að ljóðið sé þar þegar orðið býsna mótað
og gerir jafnvel ráð fyrir eldra uppkasti. Um það er að segja að miðhluti kvæðisins helst
lítið breyttur frá uppkastinu, og gæti vel verið eldri, en upphaf og niðurlag taka hinsvegar
stakkaskiptum.
41 Bragur og Ijóðstíll, bls. 40.
42 Sjálfur hneigist ég til að tala fremur um nútímaljóð en módernisma, og hef rætt um hug-
tökin annarstaðar. Sjá Ljóðhús, bls. 113-17, og „Álitamál í bókmenntasögu“, Són 2007,
bls. 125-26. Peter Carleton fer þessum orðum um síðara hugtakið: „Modernism [...] is an
essentially meaningless word, and while it is the user’s right to attach it to whatever pheno-
mena he pleases, it is also incumbent upon him to define it with some care.“ „Tradition and
Innovation“, bls. 87.
43 Ivitnað hjá Marcel Raymond: de Baudelaire au surréalisme, bls. 49.