Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1946, Side 94

72
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
gjarnt og rangt væri að gera lítið úr
gestrisni hennar, þrautseigju, trygð
og trú á sjálfa sig, guð og góðar
vættir í tilverunni. Alúð sú og gaum-
gæfni, sem fjöldi útskorinna muna,
ofinna dúka og saumaðra ásamt
mörgu fleira, ber fagurt vitni um
göfuga eðlisþætti liðinna kynslóða.
En alt þetta er svo nátengt bóklegri
iðju og tiginborinni hvöt hlutfalls-
lega margra manna til andlegra við-
fangsefna, að allur samanburður á
hliðstæðum fyrirbrigðum í mann-
heimum verður öldungis óþarfur.
Þjóðin er fræg fyrir bókvitið, kær-
leik á sögnum og sögum, ljóðum og
lögum kvæða og rímna, þulur og
ævintýri, varðveislu máls og menta í
fásinni, alúð og skilning hlutfalls-
lega margra manna á gildi helgidóma
sinna, fornra og nýrra. Hún er fræg
að ágætum. Ef núlifandi kynslóð eða
þeir næstu glötuðu þessari góðu með-
aleinkunn, sem þjóðin hefir getið sér,
mundu þær verða frægar að firnum
og endemum.
Að því stefnir þó straumur tímans
að skola þessum verðmætum á haf út.
Leysingavatnið, flaumurinn, sem
stafar af umróti þessara nýju tíða,
veldur margháttaðri byltingu í hug-
um breytingargjarnrar æsku, við
kynni hennar af heimsmenningunni
svo nefndu. Samanburður er gerður,
oft óhagstæður fyrir ísland og ís-
lenskar arfleifðir. Því er slegið
föstu, að vér íslendingar stöndum
langt að baki öðrum þjóðum, t. d.
Vestmönnum, í öllu tilliti, af því að
vér höfum náð skemmra en þeir í
verklegri kunnáttu og leikni. Séu
athafnir vorar metnar á þann mæli-
kvarða efnisafkasta, verða þær harla
lítilmótlegar miðað við risavaxin
iðjuver og hrikalega himinkljúfa
miljónaborganna.
Hér er um að ræða vanmat á dýr-
legri eign og um leið vanhelgun
hennar. Þetta stafar af skilnings-
skorti, sem fer vaxandi við samfærslu
bygðarinnar og fækkun fólks á heiui-
ilum. Hans verður mest vart meðal
æskulýðsins í kaupstöðunum og þar-
sem straumhraðinn er öflugastur. Eg
vil rökstyðja þetta.
Áhrif vélmenningarinnar, (ef
menningu skyldi kalla), á kaupstaða-
börnin eru miklu djúptækari en áhrif
hennar á sveitaunglingana. Nægu'
þar að nefna kvikmyndir, flugvélar,
bíla, dagblöð og margt fleira. Kaup-
staðaungmennin vita því fleira en
frændsystkin þeirra í sveitinni um
H- ý
dýranna; meira um hraða, ys og þys’
minna um fjöll og fossa, veður og
vinnubrögð. Fyrnefndu ungmenniu
vaxa upp við eril götunnar, hm
þroskast við fjölþætt áhrif náttúr-
unnar og eigin athafna við búskap'
inn. Afleiðingin verður tvær ólíkar
manntegundir: önnur þjóðleg, hin al-
þjóðleg; önnur tengd landinu og ^
því, hin hvorugt; önnur dýrkandi
orðlausrar tignar, hamfara og dutl-
unga, jafnvel hollvætta landsins >
hin aðdáandi vélaflsins, hraðans, fág'
unarinnar og hringiðu torgsins.
Þessa mismunar gætir í æ ríkari
mæli eftir því, sem kaupstaðirmr
vaxa, — einnig meðal fullorðna fólks-
ins. Hér er því ekki aðeins komin
vík milli vina og fjörður milli frænda
— heldur beinlínis djúp mikið stað-
fest. En það djúp geta engar véla*-
né verklegar framfarir brúað, þ°tt:
góðar séu til sinna nota. Því krafta
verki er þjóðmenning vor, fyrir til